توجه دادن عموم مسلمانان را به مسائل فرستادن صلوات بر محمّد و آلش از بیانگر ایمان و اثبات دوستی به این بزرگواران است و از ضروریات دین مبین اسلام است، چنان چه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:« قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى»(شوری 23)
و بگو:«من هیچ گونه اجر و پاداشی از شما بر این دعوت درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم(اهل بیتم).
معنای صلوات:
صلوات جمع «صلاه» است و آن در لغت به معنای دعا و تبریک و تمجید است.«صَلَّیتُ عَلَیه: یعنی بر او دعا کردم و او را به پاکی ستودم.» و به معنای نماز خواندن هم آمده است.(فرهنگ ابجد،ج1،ص557) «أَقِم الصلاه لِذِکری» نماز را برای یاد من بپا دار. (طه/آیه 14)
در معنی اصطلاح صلوات به دو معنا آمده است:
1. معنای ظاهری
معنای ظاهری صلوات آن است که بر محمد وآلش درود بفرستیم بگوئیم: «اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست».
2. معنای باطنی
معنای باطنی صلوات آن است که آدمی بر عهد و پیمانی که در روز اَلَست و عالم ذَر با خداوند بسته است وفادار باشد. در همین ارتباط حدیثی از امام رضا(علیه السلام) که فرمود:
«مَن صَلَّی عَلَی النّبیّ (علیه السلام) فَمَعناهُ اَنّیِ اَنا عَلَی المیثاقِ وَالوَفاءِ الّذِی قَبِلتُ حینَ قَولهِ«اَلَستُ بربکم» قالوا: بَلی؛
« کسی که بر پیامبر (صلی الله و علیه وآله) درود فرستد، مفهومش آن است که من بر سر پیمانم وفا دارم به آن چیزی که قبول کردم در هنگام سخن گفتن خداوند که فرمود:«آیا من پروردگار شما نیستم؟»گفتند:«آری»( (اعراف، 172) ، معنی الاخبار، ص116 بحار الانوار، ج94،ص540)
ضرورت فرستادن صلوات
1. امر خداوند
مداومت بر صلوات، عذاب قبر را در عالم برزخ دور می کند، ظلمت گناه را از بین می برد، عذاب را از همه اهل قبرستان دور می کند، ثواب صلوات سنگین تر از گناهان است، صلوات، فریاد رس ایشان در قبر است، چهره انسان را در برزخ نورانی و جان کندن را راحت می کند.
درود فرستادن بر محمد و آل محمد(صلی الله و علیه وآله) از فرامین و دستورات خداوند به بندگان مومنش است چنان که در قرآن مجید می خوانیم:
« إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا »؛به راستی که خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستد; اى کسانى که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید و در برابر(اوامر ونواهی) او کاملا تسلیم باشید. (احزاب/56)
در این آی شریفه، کلمه (صَلّوا علیه)فعل امر است و ظهور در وجوب دارد؛ منتهی درود فرستادن بر محمد و آل محمد در تشهد نماز واجب است و در غیر نماز مستحب می باشد.
2. اثبات دوستی
دوستی ورزیدن با محمد و آل محمد (صلی الله و علیه وآله) از طرف خدا بر مسلمانان واجب شده است چنان که در قرآن مجید می خوانیم که:« قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى.»(شوری/24)
بگو: من هیچ گونه اجر و پاداشی از شما بر این دعوت درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم.(اهل بیتم)
بنابراین دوستی ورزیدن به اهل بیت 265564 و آل محمد(صلی الله و علیه وآله) از فروع دین (تولّی) و از ضروریات آن شمرده می شود. قرآن راه های متعددی دارد که یکی از آن ها درود فرستادن به آن هاست؛ زیرا درود فرستادن نشانه سرجنگ نداشتن، دوستی ورزیدن و ارمغان صلح و امنیت می باشد.(صلوات از نگاه آیات و روایات ، رحمت الله عرب نوکندی،ص44)
3. ادای حق پدری
یکی از حقوقی که پدران جسمانی و روحانی بر گردن فرزندان خویش دارند احسان و نیکی کردن فرزندان نسبت به آن ها در دنیا و آخرت است و از مصادیق احسان نیز دعا کردن است؛ پس هر گاه فرزندی برای پدر و مادرش در حال حیات و مماتشان دعا کند، در واقع یکی از حقوق آن ها را ادا کرده است.
امام حسن عسکری(علیه السلام) فرمود: خداوند عزوجل فرمود: و به پدر و مادر نیکی کنید.( بقره/83) رسول خدا صلی الله و علیه وآله فرمود: برترین پدر و مادرتان و سزاوارترین آن دو برای سپاسگزاریتان، محمد و علی است. (تفسیر صافی ج 1، ص150)
4. عمل کردن به عهد و پیمان الهی
از موسی بن جعفر(علیه السلام) نقل کرد که پدرش امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس بر پیامبر(صلی الله و علیه وآله) درود فرستد؛ پس مفهومش آن است که قطعاً من بر سر پیمانم و وفادارم به آن چیزی که قبول کردم در هنگام سخن خداوند که فرمود: «آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند:آری.» (اعراف/172 ، بحارالانوار،ج94 ، ص54.)
آثار و فواید صلوات
صلوات و درود بر پیامبر خدا(صلی الله و علیه وآله) افزون بر این که نشانه ایمان و لازمه آن است ، بلکه بر اساس آیات و روایات عامل برای جلب محبت آن حضرت و خشنودی وی و در نتیجه خشنودی و رضایت و محبت الهی است؛ چرا که هر که می خواهد محبوب خداوند شود باید نخست محبوب پیامبر(صلی الله و علیه وآله) شود. (آل عمران/13) و این راهی برای دست یابی به این مقصد و مقصود است.
ما در این جا اشاره به برخی از آثار و فواید صلوات چه از بُعد دنیوی و چه اُخروی می پردازیم.
1. از بین برنده گناهان:
از مهم ترین آثار صلوات، از بین بردن گناهان و بخشش خداوند متعال می باشد.
امیرالمومنین(علیه السلام) فرمود: «درود فرستادن بر پیامبر(صلی الله و عیله وآله) نابود کننده ترین چیز برای گناهان است و سلام کردن بر پیامبر (صلی الله و علیه وآله) برتر از آزاد کردن چند بنده در راه خدا است. (ثواب الاعمال، شیخ صدوق،ص393)
2. استجابت دعا:
یکی دیگر از آثار صلوات، به اجابت رسیدن دعاهاست.
امام صادق(علیه السلام) از پدرش از پدرانش روایت شده که فرمود: «رسول خدا صلی الله و علیه وآله فرمود: درود فرستادن شما بر من، پروانه عبور شما و موجب خشنودی پروردگارتان و زکات بدن های شماست.» (بحارالانوار،علامه مجلسی، ج93،ص68.)
ابن کثیر عالم اهل سنت، روایتی از ابوداود چنین نقل می کند:
روزی رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) شنید و دید که مردی پس از نمازش دعا می کند ولی نه خدا را به عظمت یاد می کند و نه بر محمد صلوات می فرستد، به او و دیگران فرمود: هنگامی که یکی از شما می خواهد نماز به پا دارد، (بعد از نماز) نخست خداوند را به عظمت و ثنا یاد کند، سپس بر نبی او صلوات بفرستد، آن گاه هرچه می خواهد دعا نماید. (تفسیرالقرآن العظیم، ج 6، ص 482)
3. سنگین شدن کفه حسناتش در قیامت
صلوات و درود بر پیامبر خدا(صلی الله و علیه وآله) افزون بر این که نشانه ایمان و لازمه آن است ، بلکه بر اساس آیات و روایات عامل برای جلب محبت آن حضرت و خشنودی وی و در نتیجه خشنودی و رضایت و محبت الهی است؛ چرا که هر که می خواهد محبوب خداوند شود باید نخست محبوب پیامبر(صلی الله و علیه وآله) شود. (آل عمران/13) و این راهی برای دست یابی به این مقصد و مقصود است.
یکی دیگر از فواید صلوات این است که صلوات، باعث سنگین شدن کفه حسنات مسلمان در قیامت می شود.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: در میزان ترازوی اعمال در قیامت چیزی سنگین تر از درود فرستادن بر محمد و آل محمد(صلی الله و علیه وآله) نیست. و براستی که مردی باشد که اعمالش در میزان گذاشته می شود،پس سبک باشد و حضرت(صلی الله و علیه وآله) درود فرستادنش را می آورد و در میزانش می گذارد و به سبب آن بر کفه دیگر ترجیح داده می شود. (اصول کافی، محدث کلینی، ج2، ص252.)
4. اهل بهشت
رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) فرمود:« جبرئیل نزد من آمد و گفت:« هیچ کس درود بر تو نمی فرستد مگر این که هفتاد هزار فرشته بر او درود می فرستند. چنین فردی از اهل بهشت باشد.»(بحارالانوارعلامه مجلسی،ج94،ص64)
5. افزایش رزق و روزی
یکی دیگر از آثار صلوات، افزایش رزق و روزی می باشد.
مردی از انصار خدمت پیامبر (صلی الله و علیه وآله) آمد و از فقر و تنگی معاش به حضرت شکوه و گلایه کرد؛ پس رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) به او فرمود:« هر گاه داخل خانه ات شدی اگر کسی در آن باشد سلام کن و اگر کسی در آن نباشد بر من درود فرست و یک مرتبه «قل هو الله احد» بخوان.
پس آن مرد دستور رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) را انجام داد و خداوند روزی را بر او جاری کرد و روزی اش گسترده شد تا جایی که به همسایگانش کمک می کرد.»(مستدرک الوسائل، محدث نوری،ج4،ص289.)
6. از یاران امام زمان(عج)
از آثار مهم صلوات ، قرار گرفتن درجه و منزلت یاران امام عصر(عج) باشد.
حدیثی از امام صادق(علیه السلام) از پدران بزرگوارش منقول است که فرمود: رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) فرمود: هرکس بعد ازظهرجمعه هفت مرتبه بگوید: بار خدایا! بر محمد و آل محمّد درود فرست و در فرج آل محمد تعجیل فرما.» از یاران قائم(علیه السلام) (امام دوازدهم) باشد.(بحارالانوار،ج87،ص65.)
7. عالم برزخ
مداومت بر صلوات، عذاب قبر را در عالم برزخ دور می کند، ظلمت گناه را از بین می برد، عذاب را از همه اهل قبرستان دور می کند، ثواب صلوات سنگین تر از گناهان است، صلوات، فریاد رس ایشان در قبر است، چهره انسان را در برزخ نورانی و جان کندن را راحت می کند.
8. زینت مجلس
یکی دیگر از فواید صلوات این است که صلوات، بر محمّد و آل محمّد، زینت و آرایش مجالس است، سیوطی با سندی که به عایشه منتهی می گردد، می گوید: «زَیَّنُوا مَجالِسکُم بِالصَّلاهِ عَلَی النَّبِیِّ(صلی الله و علیه وآله)» فرمود مزین کنید مجلس خودتان را با صلوات بر محمد(صلی الله و عله وآله).. (الدر المنثور ، سیوطی، ج5، ص 405)
