اشغال سفارت امریکا در تهران 45 ساله شد.
به گزارش عصرایران، 45 سال قبل یعنی 13 آبان 1358 ، 9 ماه بعد از پیروزی انقلاب، شماری از دانشجویان معترض با حمله به سفارت آمریکا در تهران، آن را اشغال کردند.
در این حمله، دانشجویانی که خود را " دانشجویان مسلمان پیرو خط امام " نامیده بودند با ورود به سفارت، 66 دیپلمات و کارمند سفارت امریکا را دستگیر کردند و به گروگان گرفتند.
اشغال سفارت و گروگان گیری دیپلمات های امریکایی به مدت 444 روز ادامه داشت.
به دنبال این اتفاق، چند ماه بعد و در اردیبهشت 1359 آمریکا روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد. این قطع روابط تاکنون ادامه دارد.
از میان 66 دیپلمات و کارمند امریکایی به گروگان گرفته شده 14 نفر زودتر آزاد شدند. این افراد زن یا رنگین پوست بودند.
انگیزه حمله به سفارت آمریکا، اقدام دولت وقت آمریکا (به ریاست جیمی کارتر) در پذیرش محمدرضا پهلوی شاه مخلوع ایران بود که خشم بسیاری را در میان نیروهای انقلابی در ایران برانگیخت.
دانشجویان خواستار استرداد و مبادله شاه با دیپلمات های امریکایی بودند.
همچنین این نگرانی در میان دانشجویان حمله کننده به سفارت امریکا مطرح بود که ممکن است امریکا دوباره مثل 28 مرداد، برای بازگرداندن شاه به قدرت دست به کودتا بزند.
علاوه بر این سفارت را به فعالیت‌های جاسوسی متهم کردند و به همین دلیل، نام سفارت را "لانه جاسوسی" گذاشتند.
شماری از دانشجویان شرکت کننده در حمله و اشغال سفارت امریکا که بعدتر مسؤولیت هایی را برعهده گرفتند و به شهرت رسیدند از این قرار بودند:
ابراهیم اصغرزاده ( فعال اصلاح طلب، نماینده مجلس و عضو اسبق شورای شهر تهران)
محسن میردامادی (فعال اصلاح طلب - نماینده اسبق تهران در مجلس)
حبیب‌الله بیطرف ( وزیر اسبق نیرو)
رضا سیف‌اللهی (فرمانده اسبق نیروی انتظامی)
سعید حجاریان ( فعال اصلاح طلب - عضو اسبق شورای شهر تهران - مدیرمسوول روزنامه صبح امروز که در میان دانشجویان اولیه نبود ولی بعدتر کلاس هایی برای آنها برگزار می‌کرد)
معصومه ابتکار ( فعال اصلاح طلب - رئیس اسبق سازمان محیط زیست). تسلط او به زبان انگلیسی باعث توجه رسانه ها به او بود و به عنوان خواهر مری هم شهرت داشت.
عباس عبدی (فعال اصلاح طلب)
کمال تبریزی (کارگردان سینما)
فروز رجایی فر
علی‌اصغر زحمتکش
محمد هاشمی اصفهانی
محسن امین‌زاده (فعال اصلاح طلب - معاون اسبق وزیر خارجه)
رحمان دادمان ( وزیر راه و ترابری در دولت خاتمی)
شمس‌الدین وهابی (نماینده اسبق مجلس)
وفا تابش ( فعال اصلاح طلب)
محمد نعیمی‌پور (فعال اصلاح طلب)
حسین شیخ‌الاسلام ( فعال اصولگرا و نماینده اسبق مجلس)
احمد حسینی
حسین کمالی
محمد چمنی
محمد رضا خاتمی (برادر سیدمحمد خاتمی رئیس جمهوری اسبق و نائب رئیس مجلس ششم)
عبدالحسین روح‌الامینی ( فعال اصولگرا - نماینده مجلس)
اکبر رفان (اولین فرمانده نیروی هوایی سپاه)
حسین دهقان ( عضو سپاه - رئیس فعلی بنیاد مستضعفان)
علیرضا افشار ( رئیس اسبق بسیج)
مهاجر و محمدمهدی رحمتی (معاون اسبق معاونت برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری)
امام خمینی رهبر انقلاب از حمله به سفارت امریکا، اعلام حمایت کرد و آن را انقلاب دوم نامید.
این موضع امام خمینی مخالف نظر دولت موقت به ریاست بازرگان بود. در نتیجه ، دولت بازرگان 2 روز بعد از اشغال سفارت، وقتی نتوانست به بحران پایان دهد و گروگان ها را آزاد کند استعفا داد.
امام خمینی هم با پذیرش استعفا، "شورای موقت انقلاب اسلامی" را مسوول اداره دولت و کشور کرد. شورایی که تا پیش از این نقش مجلس و قوه مقننه را ایفا می کرد حال مسوولیت قوه مجریه را هم بر عهده گرفته بود. دولتی بدون نخست وزیر.
دولت موقت به نخست وزیری مهدی بازرگان و وزیر خارجه آن ، ابراهیم یزدی مخالف حمله به سفارت امریکا و گروگان‌گیری دیپلمات های امریکایی بودند. دولت بازرگان چون شاهد دو گانگی در حکومت و ناتوانی در اجرای نظر و تصمیم خود داشت استعفا داد.
از حمله به سفارت آمریکا و اشغال آن اکثریت نیروهای سیاسی آن زمان ایران با گرایش های مختلف حمایت کردند.
مسئله گروگان گیری سفارت امریکا در تهران با میانجیگری دولت الجزایر و مذاکرات دولت های ایران وامریکا در پایتخت این کشور، حل شد و دو طرف بر سر آزادسازی دیپلمات ها و کارکنان امریکایی توافق کردند.
در نهایت در 30 دی 1359 ( 20 ژانویه 1981) دیپلمات های آمریکایی آزاد و تحویل کشورشان شدند.
البته این نخستین حمله به سفارت آمریکا بعد از پیروزی انقلاب نبود.
حمله 13 آبان 58 دومین حمله و اشغال سفارت امریکا در تهران بعد از انقلاب بود. با این تفاوت که اولین حمله در 25 بهمن 1357 یعنی تنها با گذشت 3 روز از پیروزی انقلاب، مورد تایید امام خمینی رهبر انقلاب قرار نگرفت و دولت موقت به نخست وزیری مهدی بازرگان، توانست مهاجمان را از حیاط و ساختمان سفارت اخراج کند. در این حمله هم مهاجمان توانسته بودند دیپلمات های امریکایی را دستگیر کنند اما با مداخله نیروهای کمیته انقلاب اسلامی، همه دیپلمات ها آزاد شدند.
به دنبال حمله 13 آبان ماه 1358 به سفارت امریکا در تهران، دولت امریکا، در چند مرحله، مجموعه ای از مجازات ها و تحریم ها را علیه ایران اعمال کرد. از جمله می توان به توقیف میلیاردها دلار پول دولت ایران در بانک های امریکا اشاره کرد.
قطع روابط امریکا با ایران نیز بلافاصله بعد از اشغال سفارت رخ نداد بلکه حدود 5 ماه بعد از آن ، انجام شد. جیمی کارتر رئیس جمهور وقت امریکا در 19 فروردین 1359 ، با صدور فرمانی، روابط دیپلماتیک با ایران را قطع کرد. با قطع روابط، سفارت ایران در واشنگتن و کنسولگری های ایران در چند شهر دیگر امریکا از جمله نیویورک و سانفرانسیسکو نیز تعطیل شدند.
آزادی و بازگشت دیپلمات های امریکایی به کشورشان
امام خمینی هم از این اتفاق استقبال کرد و گفت: "ما این قطع رابطه را به فال نیک می‌گیریم چون که این قطع رابطه دلیلی بر قطع امید دولت آمریکا از ایران است. ملت رزمنده ایران این طلیعه پیروزی نهایی را که قدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاولگری‌ها کرده اگر جشن بگیرد حق دارد".
ساختمان سفارت تعطیل شده آمریکا در تقاطع خیابان مفتح (روزولت سابق) و خیابان طالقانی (تخت جمشید سابق)، هم اکنون در اختیار بسیج دانشجویی و سپاه است.
ساختمان اصلی سفارت به موزه و ساختمان های دیگری به تالار فرهنی هنری، سالن اجتماعات، باشگاه ورزشی تبدیل شده است. همچنین در بخش هایی از محوطه سفارت، ساخت و سازهایی انجام شده است.
در حال حاضر رابطه دیپلماتیک و رسمی میان دولت های ایران و امریکا قطع است گرچه یکدیگر را به رسمیت می شناسند.
سفارت پاکستان در واشنگتن حافظ منافع ایران و سفارت سوئیس در تهران حافظ منافع آمریکاست.
دفتر حفاظت از منافع ایران در واشنگتن زیرنظر سفارت پاکستان و با حضور کارکنان ایرانی فعالیت می کند.
دفتر حفاظت از منافع آمریکا در تهران هم زیرنظر سفارت سوئیس و با حضور کارکنان آمریکایی هم اکنون فعال است.
هر دو دفتر وظیفه ارائه خدمات به شهروندان خود را دارند.
ساختمان سفارت آمریکا در سال 1327
ساختمان سفارت تعطیل شده آمریکا در تهران هم اکنون به موزه تبدیل شده است
