دل‌درد همیشه ناشی از مشکلات معده نیست. ایجاد یک بافت زائد و کوچک در مسیر روده هم ممکن است دلیل دردهای شکمی و خون‌ریزی مقعد باشد. این زائده کوچک پولیپ روده نام دارد و نمی‌توان گفت قطعا بی‌خطر یا خطرناک است.
اگر نشانه‌های این بیماری را در خود می‌بینید، در این مقاله تمام اطلاعاتی را که باید درباره‌اش بدانید، در اختیارتان گذاشته‌ایم. با ما همراه باشید.
پولیپ روده چیست؟
به گزارش چطور، پولیپ روده (Colon Polyps) یک زائده کوچک و عموما خوش‌خیم است که در پوشش داخلی روده شکل می‌گیرد و حاصل رشد غیرطبیعی سلول‌های این بخش از بدن است. بافت اضافه پولیپ دقیقا در مسیر لوله توخالی و دراز کولون ایجاد می‌شود. این بافت ممکن است تکثیر شود و با مدفوع خونی، درد شکمی، کم‌خونی، اسهال و یبوست همراه باشد.
چند نوع پولیپ روده داریم؟
در علم پزشکی، بافت پولیپ در یکی از دو دسته آدنوم و هایپرپلاستیک قرار می‌گیرد. تقریبا تمام افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ ابتدا به پولیپ آدنوم دچار می‌شوند، اما همه آدنوم‌ها مضر نیستند و نحوه رشد متفاوتی دارند. می‌توان گفت هرچقدر اندازه پولیپ آدنوم بزرگ‌تر باشد، احتمال سرطانی‌شدن آن بیشتر است. احتمال سرطانی‌شدن انواع پولیپ هایپرپلاستیک مثل پولیپ‌های التهابی کاذب بسیار کم است.
آیا پولیپ روده همان سرطان است؟
پولیپ روده معمولا ضرری ندارد و فقط بعضی از انواع آن به‌مرور زمان پیشرفت می‌کنند و منجر به سرطان کولون می‌شوند. بااین‌حال سرطان روده بزرگ تقریبا همیشه با ایجاد یک پولیپ آغاز می‌شود. پولیپ‌های بزرگ‌تر از 1 سانتی‌متر از پولیپ‌های کوچک‌تر خطرناک‌ترند.
سرطان روده در 75درصد موارد از پولیپ آدنوماتوز شروع می‌شود و در 80درصد موارد ناشی از رشد پولیپ کولون آدنوم است، اما فقط 5درصد از آدنوم‌ها بدخیم‌اند. احتمال سرطانی‌شدن یک پولیپ کولون طی 10 سال تقریبا 8درصد و طی 20 سال تقریبا 24درصد است.
از کجا بفهیم پولیپ روده داریم؟
اگر علائم پولیپ روده را بشناسید، می‌توانید در همان مراحل اولیه بیماری به وجودش پی ببرید و زودتر برای درمانش اقدام کنید. این بافت اضافه معمولا تا زمانی که سرطانی نشود، ساکت و خاموش است. این یعنی ظهور اولین نشانه‌ها از سرطانی‌شدن غده پولیپ خبر می‌دهد. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- خون‌ریزی کولورکتال: خون‌ریزی مقعد یا وجود خون در مدفوع یکی از مهم‌ترین نشانه‌های پولیپ در روده است. البته این خون‌ریزی همیشه قابل‌توجه نیست؛ گاهی فقط در حد رگه‌های قرمزرنگ در مدفوع است و به‌مرور زمان بیشتر می‌شود.
- تغییرات مدفوع: برخی از افراد مبتلا به پولیپ ناگهانی و بی‌هیچ دلیلی دچار اسهال یا یبوست مزمن می‌شوند و این شرایط بیشتر از یک هفته ادامه می‌یابد.
- خستگی و تنگی نفس: این علائم از کمبود آهن بدن خبر می‌دهند که ممکن است ناشی از خون‌ریزی پولیپ در روده باشد.
- درد شکمی: اگر اندازه پولیپ از حدی بزرگ‌تر شود، ممکن است قسمتی از روده را ببندد و دل‌درد ایجاد کند.
دلیل ابتلا به پولیپ روده چیست؟
پولیپ روده معمولا تصادفی ایجاد می‌شود، اما خیلی وقت‌ها هم نتیجه سندرم‌های ارثی و خانوادگی است که نسل‌به‌نسل منتقل شده‌اند. پولیپ ممکن است خوش‌خیم و بی‌خطر یا بدخیم و سرطانی باشد. هنوز دلیل قطعی این مسئله را نمی‌دانیم و فقط می‌دانیم که ناشی از رشد و تقسیم سلولی بی‌دلیل در بخش‌های مختلف روده است.
1. اختلالات ژنتیکی
ژنتیک اصلی‌ترین عامل ابتلا به پولیپ روده است. خیلی اوقات جهش ژنتیکی باعث تغییر کد تکثیر سلول‌ها، رشد متفاوت و رفتار متفاوت آنها می‌شود و در قالب سندرم ارثی به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. اختلالات ژنتیکی که باعث پولیپ می‌شوند، عبارت‌اند از:
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی؛
- سندرم پوتز-جگرز؛
- پولیپوز مرتبط با MUTYH؛
- سندرم گاردنر؛
- سندرم کاودن؛
- سندرم تورکوت؛
- سندرم پولیپوز دندانه‌دار؛
- سندرم پولیپوز نوجوانان.
2. عوامل محیطی
برخی عوامل محیطی وابسته به موقعیت جغرافیایی، محیط اجتماعی و سبک زندگی افراد بر سلامت روده آنها اثر می‌گذارد. برخی از عوامل زمینه‌ساز ایجاد پولیپ روده عبارت‌اند از:
- سال‌خوردگی؛
- سیگارکشیدن؛
- مصرف الکل؛
- رژیم غذایی پرچرب و کم‌فیبر؛
- ورزش‌نکردن؛
- چاقی؛
- دیابت؛
- بیماری التهابی روده.
3. موارد استثنا
پولیپ کاذب التهابی پولیپ واقعی نیست و بر اثر جهش ژنتیکی ایجاد نمی‌شود، بلکه زخمی است که به‌خاطر التهاب مزمن روده (کولیت) ایجاد می‌شود و به‌مرور بهبود پیدا می‌کند.
تشخیص قطعی پولیپ روده
کولونوسکوپی بهترین راه برای شناسایی پولیپ در روده است. در این آزمایش، پزشک به‌کمک یک دوربین نگاهی به داخل روده بزرگ بیمار می‌اندازد و بافت‌های اضافه پولیپ را در همان مرحله پیدا و حذف می‌کند.
البته کولونوسکوپی شامل استفاده از داروی بیهوشی است و اجرای آن برای تمام بیماران ممکن نیست. به‌همین خاطر پزشکان روال تشخیص را با آزمایش‌های غربالگری ساده‌تر آغاز می‌کنند و برای نمونه‌برداری یا برداشتن پولیپ سراغ کولونوسکوپی می‌روند. یک روش دیگر سیگموییدوسکوپی است که مشابه کولونوسکوپی است و فقط امکان نمونه‌برداری یا برداشت پولیپ را ندارد.
سایر آزمایش‌هایی که تشخیص دقیق‌تر پولیپ روده را ممکن می‌کنند، عبارت‌اند از:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): در آزمایش CBC شواهدی از کم‌خونی و متعادل‌نبودن الکترولیت ناشی از خون‌ریزی مزمن مقعد پیدا می‌شود. در این مرحله برای تشخیص دقیق‌تر باید سراغ آزمایش ژنتیک رفت.
- آزمایش مدفوع: در آزمایش مدفوع آثار خون در مدفوع با میکروسکوپ بررسی می‌شود تا تغییرات حاکی از سرطان شناسایی شوند.
- تست تصویربرداری: در این روش با کولونوسکوپی مجازی (نوعی سی‌تی‌اسکن) و آندوسکوپی کپسولی (کولونوسکوپی توسط یک دوربین فیلم‌برداری که مثل قرص بلعیده می‌شود) تصاویر دو‌بعدی و سه‌بعدی از روده و مقعد به‌دست می‌آید تا بافت‌های ملتهب، پولیپ و توده‌ها تشخیص داده شوند.
- آزمایش باریم انما: در این آزمایش، پزشک با تنقیه مایع باریم را وارد مقعد بیمار می‌کند و با اشعه ایکس عکس می‌گیرد. قسمت‌های سفید نشان‌دهنده بخش‌های سالم روده و قسمت‌های تیره نشان‌دهنده وجود پولیپ است.
پولیپ روده را چطور درمان کنیم؟
زمانی که علائم پولیپ روده روزبه‌روز پررنگ‌تر و آزاردهنده‌تر می‌شوند و مصرف قرص برای پولیپ روده دیگر کارساز نیست، رایج‌ترین راه درمان برداشتن این بافت اضافه و زاید است. برداشتن پولیپ پرخطر احتمال ابتلا به سرطان روده را تا 80درصد کاهش می‌دهد. فقط یک نگرانی باقی می‌ماند و آن احتمال بازگشت دوباره پولیپ و علائم آزاردهنده آن است.
برداشتن پولیپ
عملیات برداشتن پولیپ روده را پزشک متخصص دستگاه گوارش یا جراح کولورکتال انجام می‌دهد. پزشک کار خود را با یک مرحله کولونوسکوپی (پس‌روده‌بینی) آغاز می‌کند تا وضعیت روده بیمار را بررسی کند، سپس برای برداشتن بافت اضافه پولیپ عمل پولیپکتومی را اجرا می‌کند.
پولیپ‌های کوچک را می‌توان با سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر برداشت، اما این روش برای برداشتن تمام انواع پولیپ مناسب نیست. مثلا اگر پولیپ بیش از حد بزرگ شده باشد، عمل پولیپکتومی برای برداشتن آن مناسب نیست و حتما نیاز به جراحی است. همچنین اگر رویش پولیپ به‌خاطر نوعی بیماری ژنتیکی مثل پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی باشد، پزشک احتمالا برای برداشتن بخشی از کولون و رکتوم جراحی را پیشنهاد کند.
بعضی از پولیپ‌ها با آندوسکوپی مخاط (EMR) یا تشریح آندوسکوپی زیرمخاطی (ESD) برداشته می‌شوند.
عوارض بعد از عمل پولیپ روده چیست؟
یکی از رایج‌ترین سؤالات بیماران بعد از عمل پولیپ روده درمورد عوارض آن است. این جراحی مثل تمام جراحی‌ها عوارضی دارد که خوب است آنها را بدانید:
- خون‌ریزی مداوم: چنانچه جای زخم پولیپ کامل بهبود پیدا نکند، خون‌ریزی مداوم یکی از رایج‌ترین عوارض بعد از برداشتن پولیپ است.
- تخلیه ناکامل پولیپ: گاهی اوقات بخشی از بافت پولیپ در روده باقی می‌ماند و نیازمند یک مرحله دیگر پولیپکتومی است.
- سوراخ‌شدن اندام: یکی از عوارض ناخوشایند جراحی آسیب‌دیدگی احتمالی اندام‌های دیگر است هرچند احتمالش ناچیز است.
- عفونت: بعد از پولیپکتومی احتمال ایجاد زخم و عفونی‌شدن آن وجود دارد.
چه‌کار کنیم پولیپ روده نگیریم؟
هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد پولیپ ناشی از جهش ژنتیکی وجود ندارد، اما می‌توان با مراقبت از سلامت عمومی خود احتمال بروز این عارضه را کمتر کرد. مصرف غذاهای کامل و مغذی، کنارگذاشتن چربی‌های حیوانی، انجام تمرینات ورزشی و پرهیز از نوشیدن الکل و کشیدن سیگار نقش پررنگی در جلوگیری از سرطان روده ایفا می‌کند.
- رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات و مواد غذایی پر از فیبر مثل لوبیا، عدس، نخود و غلات کامل داشته باشید.
- اگر اضافه‌وزن دارید، حتما وزن کم کنید.
- مصرف گوشت قرمز، گوشت فراوری‌شده و غذاهای پرچرب را محدود کنید.
- درمورد تأثیر مصرف مکمل کلسیم و ویتامین دی با پزشک خود صحبت کنید.
- اگر سابقه خانوادگی پولیپ روده دارید، درمورد زمان مشاوره ژنتیکی و شروع غربالگری پولیپ با پزشک صحبت کنید.
- درباره تأثیر پیشگیرانه مصرف منظم آسپرین با پزشک خود صحبت کنید.
پرسش‌های پرتکرار
1. درمان قطعی پولیپ روده بزرگ چیست؟
قطعی‌ترین راه درمان برداشتن پولیپ از طریق کولونوسکوپی یا عمل جراحی است.
2. بعد از برداشتن پولیپ روده چه باید کرد؟
مراجعه منظم به پزشک متخصص برای غربالگری مهم‌ترین وظیفه بیمار بعد از برداشتن پولیپ است.
3. آیا پولیپ روده خطرناک است؟
همه انواع پولیپ روده خطرناک نیستند. فقط بعضی از پولیپ‌ها در صورت پیشرفت به غده سرطانی تبدیل می‌شوند.
4. بعد از عمل پولیپ روده چه بخوریم؟
بعد از این جراحی مصرف ماست برای سفت‌شدن مدفوع جزو واجبات است. غذاهای نفاخ و شل‌کننده مدفوع، غذاهای فیبردار، قند و شیرینی و آب‌میوه‌های مصنوعی باید از برنامه غذایی حذف شوند.
کلام آخر
پولیپ روده جزو بیماری‌های پرخطر و کشنده نیست و اگر به‌موقع و در مراحل اولیه پیگیری و درمان شود، می‌توان به درمان آن امیدوار بود. البته در مواردی احتمال بازگشت بیماری و ابتلای دوباره وجود دارد. برای همین پزشکان به این بیماران توصیه می‌کنند قبل و بعد از جراحی پولیپ روده مراقب سلامت عمومی خود باشند و عادت‌های خوب را در سبک زندگی خود بگنجانند تا سالم بمانند.
