آیا وقت گرانی بنزین فرا رسیده است؟ / قیمت واقعی بنزین اعلام شد

هزینه تولید هر لیتر بنزین در ایران در سال 1402 حدود 14 هزار تومان بوده است، اما چرا این عدد همچنان به طور قابل توجهی پایین‌تر از قیمت واقعی بنزین در بازار است؟ در حالی که دولت با چالش‌های اقتصادی و ناترازی انرژی مواجه است، سوال اینجاست که آیا زمان اصلاح قیمت‌ها فرا رسیده یا همچنان باید به سیاست‌های یارانه‌ای ادامه داد؟

 

 اقتصادآنلاین نوشت: در این گزارش، به تحلیل دقیق هزینه‌های تولید بنزین در سال 1402 و عواملی که منجر به افزایش قیمت آن شده‌اند، پرداخته می‌شود.

 

 در سال 1402، هزینه تولید هر لیتر بنزین در ایران به طور میانگین معادل 21 سنت بوده است. این هزینه‌ها شامل بخش‌های مختلفی از جمله تولید خوراک، پالایش، سرمایه‌گذاری، هزینه‌های اداری و سهم بین نسلی می‌شود. افزایش قیمت بنزین در چند سال اخیر به یکی از مسائل کلیدی در اقتصاد ایران تبدیل شده و با توجه به بحران‌های اقتصادی و ناترازی انرژی، همچنان نگرانی‌هایی در خصوص هزینه‌های واردات بنزین و یارانه‌های انرژی وجود دارد.

 

طبق گزارش اندیشکده شورای انرژی و سوخت‌های انرژی، هزینه تولید یک لیتر بنزین در سال 1402 به طور میانگین 21 سنت است که این هزینه به پنج بخش اصلی تقسیم می‌شود:

 

1. هزینه تولید خوراک بنزین: این هزینه برای تولید هر لیتر بنزین حدود 2.6 سنت است. برای تولید بنزین، ترکیب اصلی خوراک شامل نفت خام و میعانات گازی می‌شود که این ترکیب هزینه‌بردار است.

 

2. هزینه پالایش: هزینه پالایش بنزین که به فرآیند تبدیل نفت خام و میعانات گازی به بنزین اشاره دارد، 4 سنت به ازای هر لیتر می‌باشد. پالایشگاه‌ها برای انجام این فرآیند به انرژی، تجهیزات و نیروی انسانی نیاز دارند که هزینه‌های زیادی را به همراه دارد.

 

3. سایر هزینه‌ها: این بخش شامل هزینه‌های عمومی و اداری دیگر است که به 4 سنت به ازای هر لیتر بنزین می‌رسد.

 

4. هزینه سرمایه‌گذاری:  برای تأمین زیرساخت‌های تولید بنزین و توسعه پالایشگاه‌ها، هر لیتر بنزین به طور متوسط 3.2 سنت هزینه دارد. این هزینه‌ها به تجهیزاتی مانند واحدهای پالایش و سیستم‌های توزیع مربوط می‌شود.

 

5. سهم بین نسلی: طبق قوانین بالادستی ایران، 40 درصد از درآمد حاصل از صادرات نفت خام به عنوان منابع بین نسلی ذخیره می‌شود. این سهم در سال 1402 به 7 سنت به ازای هر لیتر بنزین می‌رسد. منابع بین نسلی به معنای تخصیص بخشی از درآمد نفتی کشور برای استفاده در نسل‌های آینده است. هدف از این سیاست، حفظ منابع طبیعی برای استفاده در درازمدت و تأمین امنیت مالی در آینده است. این مقدار به طور مستقیم به صندوق‌های ذخیره‌سازی تخصیص می‌یابد.

 

در مجموع، هزینه تولید هر لیتر بنزین در سال 1402 در ایران به حدود 14 هزار و 490 تومان (با احتساب دلار 69 هزار تومان) می‌رسد.

 

هزینه پالایش بنزین در ایران در پنج سال اخیر روندی متغیر داشته است:

 

در سال 1398، هزینه پالایش هر لیتر بنزین 3.2 سنت بود.

در سال 1399، این هزینه به 1.7 سنت کاهش یافت.

در سال 1400، هزینه پالایش دوباره به 2.9 سنت رسید.

در سال 1401، این هزینه همچنان 2.9 سنت باقی ماند.

در سال 1402، هزینه پالایش به 4 سنت افزایش پیدا کرد.

 

افزایش هزینه‌های پالایش در سال‌های اخیر می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله افزایش هزینه‌های انرژی، اصلاحات در فرآیند پالایش، و یا تغییرات در قیمت مواد اولیه مرتبط با فرآیند پالایش باشد.

 

 یکی از مسائل مهم در تامین بنزین کشور، وابستگی به واردات است. طبق گزارش‌ها، میانگین تولید روزانه بنزین در ایران حدود 114 میلیون لیتر و مصرف روزانه 120 میلیون لیتر است. این به معنای ناترازی روزانه 6 میلیون لیتر بنزین است که از طریق واردات تأمین می‌شود. بر اساس اظهارات مقامات، بنزین وارداتی به‌ویژه از منابع گازی و نفتی که قیمت آن‌ها در بازارهای جهانی بالاتر از بنزین تولید داخلی است، هزینه‌ای معادل 30 تا 40 هزار تومان برای هر لیتر خواهد داشت.

 

این مسأله نشان‌دهنده فشار اقتصادی در زمینه تأمین بنزین و نیاز به اصلاحات در سیاست‌های انرژی و مصرف است. اگرچه 95 درصد از بنزین مصرفی کشور از طریق پالایشگاه‌های داخلی تأمین می‌شود، اما همین کسری 5 درصدی می‌تواند هزینه‌های هنگفتی به دولت تحمیل کند.

 

بحث افزایش یا ثابت ماندن قیمت بنزین همواره یکی از مسائل مورد توجه مسئولین بوده است. در ماه‌های اخیر، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، درباره یارانه‌های بنزین اظهار نگرانی کرده است. او تأکید کرد که "هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و به قیمت یارانه‌ای بفروشیم". به گفته او، در حال حاضر ایران برای واردات بنزین، 8 میلیارد دلار هزینه می‌کند و این رقم به وضوح نشان‌دهنده ناترازی انرژی در کشور است.

 

با وجود نگرانی‌های موجود، برخی مقامات و نمایندگان مجلس از جمله محمد بهرامی، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس اعلام کرده‌اند که در بودجه سال آینده خبری از افزایش قیمت بنزین نیست.

 

حجت‌الاسلام موسی احمدی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرده است که دولت و مجلس در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای تغییر در قیمت بنزین یا سهمیه‌های آن ندارند.

 

موسی احمدی، با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی مصرف انرژی در کشور گفت: اصلاح الگوی مصرف و جلوگیری از هدررفت سوخت باید به عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد.

 

با وجود اظهارنظرهای مختلف، به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد. دولت و مجلس در حال بررسی و تحلیل وضعیت موجود هستند و تلاش دارند تا با بهینه‌سازی مصرف سوخت، بخش‌هایی از ناترازی انرژی را جبران کنند. اما در بلندمدت، اگر ناترازی انرژی همچنان ادامه یابد، احتمال اصلاح قیمت بنزین به یک ضرورت اقتصادی تبدیل خواهد شد.