میکاییل در نظام خلقت چه وظیفه ای دارد؟

میکاییل در نزد مسلمین یکی از چهار فرشته مقربی است که شأن و جایگاه ویژه ای دارد.
نام میکاییل در قرآن تنها در یک سوره و به صورت «میکال» آمده است.

در قرآن آمده است: «مَنْ کانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جِبْرِیلَ وَ مِیکالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکافِرِینَ» [بقره/ 98]
کسی که دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکاییل (میکال) باشد (کافر است و) خداوند دشمن کافران است.

راجع به جایگاه میکاییل در قرآن فقط همین آیه وجود دارد و درباره آن شأن نزول هایی گفته اند.

پیامبر اسلام صلی الله و علیه و آله می فرماید: هر قطره ای که در زمین می بارد و هر برگی که روییده می شود و یا به زمین می ریزد، زیر نظر میکاییل است.

هنگامی که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به مدینه آمدند، روزی عبدالله بن صوریا (یکی از علمای یهود) با جمعی از یهود فدک، نزد پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله آمدند و از آن حضرت سوالات گوناگونی به عمل آوردند. نشانه هایی را که گواه نبوت و رسالت او بود، جستجو نمودند. از جمله گفتند: ای محمّد -صلّی الله علیه و آله- خواب تو چگونه است؟ زیرا به ما اطلاعاتی درباره خواب پیامبر موعود داده شده است. فرمود: «تنام عینای و قلبی یقظان! : چشم من به خواب می رود اما قلبم بیدار است».

گفتند راست گفتی ای محمّد! پس از سؤالات متعدد دیگر، ابن صوریا گفت: یک سؤال باقی مانده که اگر آن را صحیح جواب دهی به تو ایمان می آوریم و از تو پیروی خواهیم کرد.

نام آن فرشته ای که بر تو نازل می شود چیست؟ فرمود: جبرئیل است. «ابن صوریا» گفت؛ او دشمن ما است، دستورهای مشکل درباره جهاد و جنگ می آورد، اما میکائیل همیشه دستورهای ساده و راحت آورده، اگر فرشته وحی تو میکائیل بود به تو ایمان می آوردیم! [فضل بن حسن طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ترجمه دکتر محمد مفتح، ج1، ص 274]

کلمه میکال از عبری وارد زبان عربی شده است و فرشته مقربی است که یهود و مسیحیان وی را میشل می نامند. [خزائلی، محمّد، اعلام قرآن، ص 628 و 629]

هر فرشته، مأموریت خاصی دارد

بر اساس روایات هر کدام از فرشتگان مأموریت خاص دارند. عزرائیل مأمور قبض ارواح آدمیان است. اسرافیل مأمور دمیدن صور در هنگام برپایی قیامت است. جبرئیل مسئول آوردن وحی به انبیا و تعلیم معارف و حقایق علمی به آدمیان است. میکاییل مسئول ارزاق و روزی مردمان است (مفاتح الجنان ، دعای ذکر شده در اعمال ام داود ،ص262)

چنانچه پیامبر اسلام صلی الله و علیه و آله می فرماید: هر قطره ای که در زمین می بارد و هر برگی که روئیده می شود و یا به زمین می ریزد، زیر نظر میکاییل است. (بحار الانوار،علامه مجلسی، ج56، ص260)

در حدیث دیگری نیز آمده است: میکائیل بر ملائکه ای که بر ارزاق موکل اند همچون ابر و ملائکه رعد و برق و ملائکه باد و باران و غیره سروری دارد. [بحارالانوار، ج 59، ص 221]

مرحوم مجلسی نقل می کند که میکائیل، ریاست فرشتگانی را که مسئول ارزاق مخلوقات هستند، به عهده دارد. (همان، ص 221) آن ها غیر از این کارهایی که نسبت به انسان ها و عالم انجام می دهند، مثل سایر فرشتگان سرگرم تقدیس، تسبیح و تنزیه حق تعالى هستند.

امیرمؤمنان (علیه السلام) درباره ساعات کاری فرشتگان بیان شنیدنی دارد : «گروهی از فرشتگان همواره در سجده اند و رکوع ندارند. گروهی در رکوعند و یارای ایستادن ندارند. گروهی در صف هایی ایستاده اند که پراکنده نمی شوند. گروهی همواره تسبیح گویند و خسته نمی شوند. هیچ گاه خواب به چشم شان راه نمی یابد. عقل های آنان دچار اشتباه نمی گردد، بدن های آنان دچار سستی نشده و دچار بی خبری برآمده از فراموشی نمی شوند.

برخی از فرشتگان، امینان وحی الهی و زبان گویای وحی برای پیامبران می باشند که پیوسته برای رساندن حکم و فرمان خدا در رفت و آمدند. جمعی از فرشتگان حافظان بندگان، و جمعی دیگر دربان بهشت خداوندند. برخی حاملان عرش الهی اند.» (نهج البلاغه، خطبه 1)

از این فرشته مقرب، تنها در یک سوره و در یک آیه قرآن سخن به میان آمده و آن مقام و منزلتی که در عهد قدیم در میان یهودیان و مسیحیان وجود داشت ارائه شد و در نزد مسلمین نیز یکی از چهار فرشته مقربی است که دارای شأن و جایگاه ویژه ای دارد.

از این گونه روایات به دست می آید که بالاخره فرشتگان هر کدام مسئولیت ویژه ای دارند، ولی تسبیح خداوند وظیفه مشترک همه آنان است.

بنابر احادیث اسلامی، جبرئیل و میکاییل، اولین فرشتگانی هستند که به آدم سجده کردند و برخلاف ایشان ابلیس از تعظیم و سجده خودداری نموده است. [همان]

شبستری در اعلام القرآن می نویسد: « نزل مع جمع من الملائکة علی رسول الله صلّی الله علیه و آله و کان مِن الملائکة الذین نصروا النبی صلّی الله علیه و آله و المسلمین فی واقعة بدر. [شبستری، عبدالحسین، اعلام القرآن، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه، 1379 ش، ص 958]

میکائیل از جمله فرشتگانی است که در جنگ بدر به یاری مسلمین شتافتند. میکائیل فرشته ملکی، از جانب باری تعالی برای ارزاق خلائق بود و در امور مهم با جبرئیل علیه السّلام همراهی می کرد.

یونانیان قدیم معتقد بودند که وی (میکال) حافظ دریای کل جهان است.

حاصل کلام:

از این فرشته مقرب، تنها در یک سوره و در یک آیه قرآن سخن به میان آمده و آن مقام و منزلتی که در عهد قدیم در میان یهودیان و مسیحیان وجود داشت ارائه شد و در نزد مسلمین نیز یکی از چهار فرشته مقربی است که دارای شأن و جایگاه ویژه ای دارد.

منابع:
اعلام القرآن، عبدالحسین شبستری.
اعلام القرآن، دکتر محمد خزائلی.
دانشنامة قرآن و قرآن پژوهی، بهاء الدین خرمشاهی، جلد دوم.
تفسیر مجمع البیان، علامه طبرسی، جلد اول.
تفسیر نمونه، استاد مکارم شیرازی، جلد اول.