«بى گمان خداوند چیزهایى را بر شما واجب کرده است، آنها را پایمال نکنید، و حدود و مرزهایى نهاده است، از آنها درنگذرید، و از چیزهایى بازداشته است، آنها را مشکنید؛ و درباره امورى سکوت کرده است، و از روى فراموشى آنها را وانگذاشته است، درباره آنها خود را به رنج نیفکنید و تکلّف ایجاد نکنید».
شناخت درست مرزهای دین از مهمترین ارکان دینداری است، دین مجموعه اى از مرزها را مشخص کرده و امورى را واجب ساخته، و از امورى بازداشته است؛ و در این میان، درباره امورى سکوت کرده است و آنها را به خودِ مردم، و خِرَد آنان و شرایط زندگیشان واگذاشته است؛ و خداوند این کار را نه از سرِ فراموشى انجام داده، بلکه اقتضاى دین مرزبانانه و حریمدارانه این است.
امام على علیه السلام در این باره توصیه ای هشدار دهنده دارند که: «بى گمان خداوند چیزهایى را بر شما واجب کرده است، آنها را پایمال نکنید، و حدود و مرزهایى نهاده است، از آنها درنگذرید، و از چیزهایى بازداشته است، آنها را مشکنید؛ و درباره امورى سکوت کرده است، و از روى فراموشى آنها را وانگذاشته است، درباره آنها خود را به رنج نیفکنید و تکلّف ایجاد نکنید».
«بی‌گمان این دین، در دست بدکاران گرفتار بود؛ در آن، کار از روى هوس مى‌راندند ، و به وسیلۀ آن دنیا را می‌جستند.»
خداوند حکیم، قواعدی را مشخص ساخته و آدمیان را در حیطه اى آزاد گذاشته، و برایشان منطقة الفراغ ایجاد نموده است. مقدّس مآبى ایجاب مى کند که انسان چنین تعلیم والایى را نادیده بگیرد و گمان کند که دین نباید فراغتی داشته باشد، و نباید امورى را به عهده خود مؤمنان واگذارد تا هرگونه خواستند و متناسب عصر و زمانه و محیط خود عمل کنند.
دین مردم را آزاد گذاشته است!
برخی متحجرین در برابر آزادی ها و فراغت هایی که دین در اختیار مردم قرار داده است، گمان می کنند که خداى رحمان فراموش کرده است در این حیطه ها تکلیف تعیین کند، پس برعهده آن هاست که در چنین زمینه ها، حدّ و مرزهایى ایجاد نماید!
به بیان امیرمؤمنان، على علیه السلام: «آیا خداى پاک از هر کاستى، دینى ناقص فرستاده و از آنان براى کامل‌کردنش یارى خواسته؟»
بى گمان، اسلام دینى کامل، براى همگان، و هر زمان و مکان است، و لازمهٔ چنین دینى است که حدّاکثرى نباشد و در حیطه‌هایى، مؤمنان را آزاد بگذارد و در آن‌جا آزادى تکلیف باشد، تا دین و دیندارى به تکلّف کشیده نشود.
در نظر برخی دانشمندان از جمله شهید مطهری، بعضى‌ها جمود به خرج مى‌دهند و خیال مى‌کنند که چون دین اسلام، دین جامعى است، پس باید در جزئیات هم تکلیفِ معینى روشن کرده باشد. نه، این طور نیست، اتفاقا جامعیتِ اسلام ایجاب مى‌کند که اساسا، در بسیارى از امور دستور نداشته باشد. نه اینکه هیچ دستور نداشته باشد، بلکه دستورش این است که مردم آزاد باشند، و به اصطلاح، تکلیفى در آن امور نداشته باشند.
دین، آرام آرام به انزوا می رود
از جمله امور آسیب‌زننده به دین، استفاده ابزاری از دین است؛ یعنی دین در خدمت تمایلات و مطامع اشخاص قرار بگیرد و در حوزۀ اقتدار این و آن واقع شود. در چنین صورتی، بر رنگ فطری دین، رنگ تمایلات شخصی زده می‌شود.
چون که بی‌رنگی اسیر رنگ شد/موسیی با موسیی در جنگ شد
و این موجب گریز مردمان از دین و دینداری می‌شود. آنان که دین را ابزار قدرت، سیاست، حکومت، دنیاطلبی و منفعت‌جویی خویش می‌سازند، در واقع، دین را از شأن هدایتی و معنوی‌اش، ساقط می‌کنند و موجبات سستی ایمان مردمان را فراهم می‌سازند.
بى‌گمان اعتماد و اتّکا به چنین دینى، فرو مى‌ریزد، و دلبستگى به چنین آیینى، رنگ مى‌بازد، و انتظار هدایت و رستگارى از آن نمى‌رود؛ و همین امور سبب مى‌شود که دین و دیندارى، نقش اصلی خود را در زندگى از دست بدهد، و آرام آرام به انزوا رود یا حضورى بى‌اعتبار داشته باشد.
برخی متحجرین در برابر آزادی ها و فراغت هایی که دین در اختیار مردم قرار داده است، گمان می کنند که خداى رحمان فراموش کرده است در این حیطه ها تکلیف تعیین کند، پس برعهده آن هاست که در چنین زمینه ها، حدّ و مرزهایى ایجاد نماید! به بیان امیرمؤمنان، على علیه السلام:«آیا خداى پاک از هر کاستى، دینى ناقص فرستاده و از آنان براى کامل‌کردنش یارى خواسته؟»
امیرمومنان على علیه السلام، در عهدنامه مالک اشتر از چنین پدیده‌اى این‌گونه سخن رانده است:
«بی‌گمان این دین، در دست بدکاران گرفتار بود؛ در آن، کار از روى هوس مى‌راندند، و به وسیلۀ آن دنیا را می‌جستند.»
کلام پایانی
امام علی علیه السلام از دوران اسارت دین سخن می گوید که دوران عمروبن عاص وعبدالله بن سعدبن ابى سرح، است که پیش از مالک اشتر بر مصر حکم رانده بودند و دین در دست آنان، چون ابزارى براى مطامع پلیدشان بود. و البتّه سخن امام علیه السلام، حقیقتى است همیشگى و ممکن است هر زمانی دین به اسارت در آید،و پیامدهاى ناگوار به بار آید.
تعبیر «اسیر» براى دین، به این معنی است که دین در خدمت عده ای باشد و مطیع اوامر و هوس‌هایشان. و اگر چنین شود، هر خیانت و جنایتى به نام دین صورت مى‌گیرد؛ و در نتیجه، دین‌گریزى در میان مردم باب خواهد شد!
منابع:
نهج البلاغه ، حکمت 105، خطبه 18.
مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، ص١٦٤.
مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول
فرآوری: حامد رفیعی
منبع : پایگاه تبیان
