تقابل دو جبهه
در هفته‌های اخیر همچون ماه‌های قبل موافقان و مخالفان رفع فیلترینگ اظهارنظر کردند و از معایب این سیاست و لزوم حکمرانی قانون در فضای مجازی گفتند. البته این‌بار در مقایسه با دفعه‌های قبل چهره‌ها و شخصیت‌های متنوع‌تری با شدت بیشتری به جمع مخالفان پیوستند. ائمه جمعه، اعضای شورای عالی فضای مجازی و نمایندگان مجلس از جمله این افراد هستند. خطبه‌های نماز جمعه هفته‌های گذشته در شهرهای کرج، تبریز، قم درباره عدم رفع فیلترینگ سخنرانی شد و چند امام جمعه مشهور، به دولت که در حال فراهم کردن مراحل اجرای رفع محدودیت‌های اینترنتی است، انتقاد کردند.
امام جمعه قم فضای مجازی را به یک جنگ اعلام نشده تشبیه می‌کند و با انتقاد از احتمال رفع فیلترینگ می‌گوید: «ابتدا قانون حاکم بر فضای مجازی را نظام‌مند کنید و فضای مجازی را از رها بودن دربیاورید و سپس اقدامات اصلاحی انجام دهید.» علاوه بر این، حجت‌الاسلام علم‌الهدی در خطبه دوم نماز جمعه هفته پیش رفع فیلترینگ را تلویحا معادل «ارتجاع» توصیف کرده و گفته است که «وقتی فضای مجازی آزاد شود و زمینه گسترش فساد در دسترس جوان قرار گیرد، ارتجاع از این مسائل شروع می‌شود و به نقطه‌ای می‌رسد که جامعه ما به جامعه قبل از انقلاب بازگردد.» نمایندگان مجلس به مخالفت با رفع فیلترینگ ادامه دادند و احمد راستینه، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، رفع فیلترینگ را مساله مردم ندانست و مطرح کرد که طرح رفع مشکلات رجیستری، واردات آی‌فون و فیلترینگ مسائل حاشیه‌ای است که معمولا پروپاگاندای رسانه‌ای سبب می‌شود مسائل اصلی جامعه دیده نشود.
از سوی دیگر، اظهارات مرتبط با فیلترینگ به نمایندگان مجلس و ائمه جمعه محدود نشد؛ بلکه این‌بار برخلاف ماه‌های قبل چند تن از اعضای شورای عالی فضای مجازی نیز که گفته می‌شود تصمیم نهایی برای رفع فیلترینگ به این شورا برمی‌گردد، اظهارنظر کردند. ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر پیشین شورای عالی فضای مجازی، ضمن اینکه فیلترینگ را شکست‌خورده و منتفی می‌داند، از تلاش مخالفان فیلترینگ برای حفظ آن می‌گوید: «اگر فیلترینگ برداشته شود، به نفع اکثریت مردم خواهد بود.
با این حال، مخالفان حتما مانع می‌شوند و کسانی که این مانع را تراشیدند، در حفظ آن تلاش خواهند کرد. این در حالی است که حامیان دولت در شورای عالی فضای مجازی در اقلیت هستند.» این گفته‌ها در حالی است که در هفته‌های گذشته صحبت درباره فروشندگان فیلترشکن شدت گرفته است. چه آنکه در هفته جاری نیز رضا تقی‌پور، عضو دیگر شورای عالی فضای مجازی گفته بود: «نهادهای امنیتی به هویت فیلترشکن‌فروش‌ها دسترسی دارند.» او در عین حال با اشاره به اینکه فروشندگان فیلترشکن در حال هدایت جریان رسانه‌ای و کاسبی هستند تاکید کرده بود: «همان‌ها که فیلترشکن می‌فروشند جلوی اجرای قانون را هم گرفته‌اند.»
علاوه بر این، همزمان با اینکه رئیس‌جمهور از نگاه مشترک سران قوا درباره فیلترینگ صحبت کرده، رئیس قوه‌قضائیه در هفته گذشته توضیحاتی درباره جریان‌های فکری تاثیرگذار بر تصمیم‌گیری در مورد فیلترینگ ارائه کرده است. به گفته او برخی محدودیت‌های فضای مجازی مربوط به سال 1401 هستند که هنوز برخی زمینه‌های ارتکاب جرایم در آنها باقی مانده. همچنین برخی محدودیت‌ها را کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه اعمال کرده و موارد نادری هم از طرف این قوه اعمال شده است. رئیس قوه‌قضائیه با بیان این توضیحات معتقد است که حاکمیت هیچ کشوری قبول نمی‌کند که فضا رها باشد که به نظر می‌رسد با رفع تمامی محدودیت‌های فضای مجازی مخالف باشد.
ضرر بیش از هزار میلیون دلاری
فارغ از تعدد و تنوع اظهارات مقامات و مسوولان کشور درباره فیلترینگ اما عنوان جنجالی‌ترین اظهارنظر به رسول جلیلی یکی از اعضای شورای فضای مجازی تعلق می‌گیرد که بر اساس ادعای او فیلترینگ به رشد کسب و کارهای داخلی کمک کرده است. این گفته با واکنش و انتقادات جدی فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور مواجه شد؛ تا جایی که دو پلتفرم مطرح مسیریابی و اشتراک‌‌گذاری ویدئو در واکنش رسمی نسبت به این موضوع بیانیه منتشر کردند. این عضو شورای عالی فضای مجازی مدعی است که مردم از فیلترینگ یوتیوب و ویز راضی هستند و محدودیت‌های اینترنت به رشد کسب‌وکارهای داخلی کمک کرده است. به گفته او در همین راستا، پلتفرم‌های داخلی مسیریاب نشان و آپارات جایگزین ویز و یوتیوب شده‌اند.
در مقابل، پلتفرم مسیریاب نشان در واکنش به این اظهارات بیانیه منتشر کرد و در آن در مورد آسیب‌های فیلترینگ بر کسب‌وکارش گفت: «پلتفرم ما پیش از اعمال فیلترینگ ویز نیز با میلیون‌ها کاربر فعال در حال سرویس‌دهی بوده و امروز در رقابت آزاد با گوگل‌مپس مسیر رشد خود را دنبال می‌کند. آنچه در چند سال اخیر و بر اساس تفکر شما و هم‌فکرانتان رخ داده، تلاش تیم ما و اعتماد کاربران را خدشه‌دار کرده است. ما همواره تاکید کرده‌ایم که در رقابت سالم و آزاد با پلتفرم‌های بین‌المللی، امکان رشد سریع‌تر و بهتر نشان فراهم است.» همچنین این پلتفرم ادعای عضو شورای عالی فضای مجازی مبنی بر اینکه فیلترینگ به رشد خدمات داخلی منجر شده، نشان‌دهنده نگاه نادرست او به مفهوم و ارزش «رقابت» اعلام می‌کند و درباره معایب فیلترینگ نوشته است که این سیاست‌ها به‌جای ایجاد فرصت، زمینه‌ساز کاهش اعتماد به خدمات داخلی شده و توانایی پلتفرم‌های ایرانی را برای حضور در بازارهای بین‌المللی از بین برده و سال‌هاست یک سقف شیشه‌ای در مقابل رشد منطقه‌ای و بین‌المللی آنها قرار گرفته است.
علاوه بر این، محمدجواد شکوری، بنیان‌گذار پلتفرم اشتراک ویدئوی آپارات نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و با طرح این سوال بیان کرد اینکه عضو شورای عالی فضای مجازی پلتفرم آپارات را دلیلی برای رضایت مردم از فیلتر یوتیوب عنوان می‌کند، اطلاع دارد که در حال حاضر با پنج پرونده شکایت صداوسیما درگیر هستیم؟ او در ادامه با حمایت از رفع فیلترینگ اعلام کرد: «نظر ما همانی است که بارها و بارها گفتیم و اعلام رسمی کردیم: فیلترینگ یوتیوب را بردارید و ما را بهانه فیلتر و چماق تصمیمات غلط قبلی نکنید.»
علاوه بر این واکنش‌ها، همزمان با انتشار صحبت‌های این عضو شورای عالی فضای مجازی در موافقت با فیلترینگ از این جهت که مردم از فیلتر یوتیوب و ویز راضی هستند و کسب‌وکارهای داخلی از این سیاست منتفع شده‌اند، اتاق بازرگانی ایران پژوهشی درباره «اثر فیلترینگ اینترنت بر تجارت داخلی و خارجی(فروش آنلاین) کسب‌وکارهای اینترنتی کشور» منتشر کرد که بر اساس یافته‌های آن، فیلترینگ در سال 1401 ماهانه تقریبا 39 هزار میلیارد و 200 میلیون تومان به اقتصاد دیجیتال کشور خسارت وارد کرده است. در بخشی از این گزارش اثر فیلترینگ اینترنت بر درآمد کسب‌وکارهای اینترنتی در سال 1401 بررسی شده است که طبق آن، در خوش‌بینانه‌ترین حالت زیان 4 ماه به کسب‌وکارها 25 درصد برآورد شده و بنابراین در این بازه زمانی کسب‌وکارها در مجموع بیش از 39 همت آسیب دیده‌اند که معادل 1160 میلیون دلار در 4 ماه بوده است.
بنابراین میزان ضرر روزانه کسب‌وکارها 9.5میلیون دلار برآورد شده است. همچنین بررسی‌های معتبر جهانی نیز نشان می‌دهد که در نیمه اول سال 2024 ایران با 3,5 میلیون دلار ضرر، در جایگاه دوازدهمین کشور متضرر جهان از این محدودیت‌ها قرار گرفته است. البته این رتبه در سال 2022 مصادف با گذشت چندین ماه از اعمال فیلترینگ گسترده ایران دومین کشور متضرر از فیلترینگ در جهان بوده و محدودیت‌های اینترنتی با تحمیل ضرر 773 میلیون دلاری به کشور، 81 درصد از کل جمعیت را تحت تاثیر قرار داد. با این وجود و در حالی‌که برخی از مسوولان مدافع فیلترینگ، این سیاست را در راستای حمایت از کسب‌وکارها مفید می‌دانند، بررسی‌ها و گزارش‌های مختلف به خوبی نشان می‌دهد که اعمال قطعی‌ها و محدودیت‌های اینترنتی با رشد تقاضا برای خرید و استفاده از ابزارهای فیلترشکن ارتباطی مستقیم دارند و در نهایت میلیون‌ها دلار به اقتصاد کشورها ضرر می‌زنند؛ تا جایی که به عقیده کارشناسان، محدودیت‌های اینترنتی در عمل زخمی هستند که خود دولت‌ها بر پیکر اقتصاد کشورهایشان می‌زنند.
