آیا می توان به اسم اعظم خداوند دست یافت؟

 1-آنچه از روایات معصومین علیهم السلام استفاده می شود، اگر کسی از اسم اعظم خداوند با خبر باشد، آثاری در او پدید خواهد آمد؛ هر دعایی کند مستجاب می شود و حتی با اسم اعظم می تواند درجهان طبیعت تصرف کند. البته باید توجه داشت که این اسم، از قبیل الفاظ نیست‌ بلکه برای آن، حقیقت و آثاری است که قابل درک برای همگان نمی باشد. در برخی از روایات اشاراتی شده است که بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‌ به اسم اعظم نزدیک‌تر از سفیدی چشم به سیاهی آن است و نیز درآیة الکرسی و چند آیه اول سوره‌‌ی آل‌‌عمران، حروف اسم اعظم پخش شده است و یا در میان حروف سوره حمد موجود است و وجود امام معصوم آن حروف را می‌شناسد و آنها را ترکیب می‌کند و دعای او مستجاب می ‌شود .

2-پیرامون اسم اعظم روایات گوناگونی وارد شده و از آن ها استفاده می شود که هر کس از اسم اعظم با خبر باشد دعایش مستجاب می شود. با استفاده از آن میتواند به اذن خدا در جهان طبیعت تصرّف کرده و کارهای مهمّی را انجام دهد. در ذیل یکی ا زاین روایات آمده که امام درباره شخصیتی فرمودند: «والذی نفسی بیده لقد سأل الله باسمه الأعظم الذی إذا سئل به أعطاه و إذا دعی به أجاب؛ قسم به خدایی که جانم به دست او است او خدا را به اسم اعظمش خواند همان اسمی که اگر خدا را به آن بخوانند عطا می کند و اگر به آن دعا کنند اجابت می نماید.» در این که کدام یک از اسماء خداوند اسم اعظم است بحث‌های زیادی بین علمای اسلام مطرح شده و روایات فراوانی در این زمینه از ناحیه معصومین (ع) وارد شده است که در آن‌ها تعبیرات مختلفی از اسم اعظم دیده می شود و هر کدام اسم اعظم را در چیزی خلاصه می کند که به بعضی از آن ها اشاره می شود:

الف: «بسم الله» به اسم اعظم الهی از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک تر است.

ب: گفتن صد مرتبه: «بسم الله الرحمن الرحیم لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» بعد از نماز صبح.

ج: در بعضی از روایات سوره «حمد»،«توحید»،«آیه الکرسی» و «انّا انزلناه» اسم اعظم شمرده شده ا ست.

د: شش آیه‌ آخر سوره مبارکه حشر.

ه: آیات بیست و شش و بیست و هفتم سوره مبارکه آل عمران « قل اللهم مالک الملک....»

و: ذکر « یا حی یا قیوم».

ز: ذکر «یاهو یا هو یا من لا یعلم ما هو الا هو».

معمولا در مباحث به دنبال این بوده اند که از میان نام های خداوند نامی را پیدا کنند که این خاصیت عجیب و بزرگ را داشته باشد. اما آن چه مهم است و باید در جستجوی آن بود این است که نام و صفاتی را بیابیم که با پیاده کردن حقیقت آن در وجود خودمان به آن چنان تکامل روحی و نورانیتی دست پیدا کنیم که آن آثار بزرگ برآن ‌مترتب گردد. مساله مهم تَخَلُّق به این صفات و واجد شدن این مفاهیم و متّصف شدن به این اوصاف بر اثر خودسازی و ایمان و تقوی است، بر زبان جاری کردن الفاظ به تنهایی کارساز نیست. اگر می شنویم بلعم باعورا دارای این اسم اعظم بود و آن را از دست داد مفهومش همین است که بر اثر خودسازی و ایمان و تقوی به چنان مرحله‌ای از تکامل معنوی رسیده بود که دعایش نزد خدا رد نمی شد ولی بر اثر لغزش و هوی پرستی و قرارگرفتن در خدمت فراعنه و طاغوت‌های زمان و ایستادن در مقابل حضرت موسی آن روحیه را از دست داد و از آن مرحله سقوط کرد پس امام باقر(ع) در ذیل آیه شریفه 175 سوره اعراف می فرمایند: «الاَصلُ فِی ذلِکَ بَلعَمٌ ثُمَ ضَرَبَهُ الله مَثلاً لِکُلِ مُؤَ ثَرِ هَوئهُ عَلی هُدَی الله مِن اَهلِ القِبلَهِ؛ اصل آیه در مورد بلعم است سپس خداوند آن را به عنوان یک مثال در باره کسانی که هواپرستی را بر خداپرستی و هدایت الهی در این امت مقدم بشمرند بیان کرده است».

علامه طباطبائی بعد از اشاره به اسم اعظم می فرماید: « نام های خداوند عموماً و اسم اعظم او خصوصاً هر چند درعالم هستی و وسائط فیض و اسباب نزول فیض در این جهان مؤثّر است ولی تاثیر آن مربوط به حقایق این اسما است نه خود الفاظی که دلالت برآن می‌کند و نه به معنای متصوره در ذهن» آگاهی اهل بیت(ع) براسم اعظم نیز به همان معنایی که ذکر شد می‌باشد، یعنی آنها در اثر بندگی و اطاعت به چنان تکاملی از نظر اخلاق، تقوی و ایمان دست پیدا کرده اند که خود مظهری از آن اسم اعظم گشتند. تفاوت هایی که در روایات و سخنان بزرگان دین در مورد مصداق اسم اعظم دیده می شود ممکن است به خاطر تعدّد اسم اعظم یا تفاوت خواسته ها باشد ولی در عین حال آن چه مهم است پاکی دل، خلوص نیّت، توجه به خدا، قطع امید از غیر او و تخلّق به این اوصاف است که روح اسم اعظم را تشکیل می دهد. به نظر برخی اسم اعظم داراى لفظى است که به حسب طبع دلالت بر آن مى ‌کند نه به حسب وضع لغوى، چیزى که هست ترکیب حروف آن به حسب اختلاف حوایج و مطالب مختلف مى‌ شود، و براى بدست آوردن آن، طرق مخصوصى است که نخست حروف آن، به آن طرق استخراج شده و سپس آن را ترکیب نموده و با آن دعا مى‌ کنند، و تفصیل آن محتاج به مراجعه به آن فن است.

3-علیخان شیرازی درکتاب «کلم طیّب» نقل نوشته اند: که اسم اعظم خدای تعالی آن است که افتتاح او اللَّه و اختتام او هُوَ است و حروفش نقطه ندارد ودراعراب تغییری ندارد. این در قرآن مجید در5 آیه مبارکه از 5 سوره است: بقره و آل عمران و نساء و طه و تغابن. شیخ مغربی گفته «هر که این 5 آیه مبارکه را وِرد خود قرار دهد و هر روز 11 بار بخواند هر آینه آسان شود برای او هر مهمّی از کُلّی و جُزئی بزودی ان شاءاللَّه تعالی» و آن 5 آیه در سوره‌های: 1- بقره 2- آل عمران 3- نساء 4- طه 5- تَغابُن) این است:

1- اَللَّهُ لا اِلهَ إلاَّ هُوَ الْحَیُّ القَیُّومُ… تا آخر آیت‌الکرسی (بقره آیات 255 تا 257)

2-اَللَّهُ لا اِلهَ إلاَّ هُوَ الحَیُّ القَیُّومُ نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ، مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ، واَنْزَلَ التَّوْریةَ وَالْإِنْجیلَ مِنْ قَبْلُ هُدیً لِلنَّاسِ، وَاَنْزَلَ الْفُرْقانَ (آل عمران آیه 2و3) 3-اَللَّهُ لا اِلهَ إلاَّ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ اِلی یَوْمِ الْقِیمَةِ لارَیْبَ فیهِ، وَمَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدیثاً (نساء آیه 87)

4- اَللَّهُ لا اِلهَ إلاَّ هُوَ، لَهُ الْأَسْمآءُالْحُسْنی (سوره طه آیه 8)

5-اَللَّهُ لا اِلهَ إلاَّ هُوَ، وَعَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ. (تَغابُن آیه 13) وبعضی آیه «اَللهُ لا اِلهَ اِلّا هُوَ رَبُّ العَرشِ العظیم» در سورهٔ نمل آیه 26) را هم جزء اسم اعظم دانسته‌اند. علامه حسن زاده آملی استاد فن در این باره می فرماید: «أعظمیت اسماء را مرتبت دیگر نیز هست که اختصاص به تعریف دارد اسمی که در تعریف حق سبحانه اتم از دیگری باشد أعظم از آنست این راجع به همان سرّ و حصه است که اسم أعظم اختصاص به انسان کامل می یابد . در حدیثی پیامبر فرمودند: « من رآنی فقد رأی الله » پس وجود خاتم أ عظم أسماء الله است و نیز دیگر کلمات تامّه واسمای حسنی الهی . در حدیثی امام معصوم نقل شده است که فرمودند : « نحن والله الاسماء الحسنی التی لایقبل الله من العباد عملا ً إلا ّ بمعرفتنا » پس انسان کامل اسم اعظم است . اسم أعظم خاتم نصیب کسی نمیشود. آری بدان قدر که به حضرتش تقرب جستی به اسم أعظم حق نزدیک شدی و قرآن که صورت کتبی اوست اسم أعظم است . و درحدیثی از پیامبر اکرم از اسم أعظم سوال شدحضرت فرمودند : « هر اسمی از اسماء الله أعظم است پس تو قلبت را از هر چه غیر اوست خالی کن ودر این حال او را با هر اسمی از اسماء که خواستی بخوان و در حقیقت نیست برای خداوند اسم خاصّی بلکه او خداوند واحد وقهار است».منبع : مآثر آثار ج 1 ص 53

بنابراین اسم اعظم صرف یک لفظ نیست که هر کسی آن را گفت اثرکند بلکه حقیقت با ارزشی است که در اثر خود سازی،تهذیب نفس،عبادت و توفیقات الهی در وجود چنین افرادی پیدا می شود و در پرتو این حالت خداوند قدرت و مقام والایى به آنها داده است. دراین زمینه افرادی هستند که علم کشف وشهود حقایق وباطن را دارند اما اظهار نمی کنند. دراین زمینه به آثار عرفانی استاد علامه حسن زاد آملی مراجعه نمایید.