مقاله‌ای علمی که در سال 2020 هیدروکسی کلروکین را به‌عنوان درمان کووید-19 معرفی کرده بود، به دلیل نگرانی‌های علمی و اخلاقی از آرشیو یک مجله بین‌المللی حذف شد. این مقاله که در زمان انتشار توجه زیادی را به خود جلب کرده بود، اکنون از سوی منتقدان یک تخلف علمی و رسوایی جهانی توصیف شده است.
به گزارش یورو نیوز؛ انتشارات هلندی الزویر (Elsevier)، که صاحب این مجله است، در بیانیه‌ای اعلام کرد که این مقاله به دلیل نگرانی‌هایی درباره رعایت اصول اخلاقی پژوهش و دقت روش‌شناسی آن، از آرشیو مجله حذف می‌شود.
الزویر همچنین تاکید کرد که سه نفر از نویسندگان مقاله خودشان نیز نسبت به روش تحقیق و نتیجه‌گیری‌های مقاله ابراز نگرانی کرده و خواستار حذف نامشان از این مطالعه شده‌اند.
بر اساس گزارش مجله نیچر، این مقاله به‌عنوان پرارجاع‌ترین مقاله مرتبط با کووید-19 است که تاکنون حذف شده و همچنین دومین مقاله پرارجاع حذف‌شده در تمامی زمینه‌های علمی به شمار می‌رود.
در مارس 2020، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مجوز اضطراری برای ذخیره‌سازی، توزیع و استفاده از هیدروکسی کلروکین برای درمان برخی بیماران بستری مبتلا به کووید-19 صادر کرده بود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در دوران همه‌گیری کووید-19 از هیدروکسی کلروکین به‌عنوان «داروی معجزه‌آسا» یاد کرد و حتی مدعی شد که به‌صورت پیشگیرانه این دارو را مصرف می‌کند.
با این حال، تحقیقاتی که اوایل سال جاری در مجله علمی Biomedicine & Pharmacotherapy منتشر شد، نشان داد افرادی که از هیدروکسی کلروکین استفاده کرده‌اند، 11 درصد بیشتر احتمال داشته است که بر اثر کووید-19 جان خود را از دست بدهند.
چرا این مجله تصمیم گرفت مقاله را حذف کند؟
بررسی‌های انجام‌شده توسط تیم اخلاق نشر الزویر و انجمن بین‌المللی شیمی‌درمانی ضد میکروبی نشان داده است که مشکلات متعددی در این مطالعه وجود دارد.
یکی از دلایل حذف این مقاله، ناتوانی مجله در تایید این موضوع بود که بیماران شرکت‌کننده در مطالعه پیش از دریافت تاییدیه‌های اخلاقی لازم انتخاب شده‌اند. علاوه بر این، مسئولان مجله نتوانستند تایید کنند که اصول تعادل علمی میان بیماران گروه آزمایش و گروه کنترل در این مطالعه رعایت شده باشد.
براساس این بیانیه مشخص نیست که آیا شرکت‌کنندگان در این مطالعه باید رضایت آگاهانه برای دریافت آزیترومایسین به‌عنوان بخشی از تحقیق ارائه می‌دادند یا خیر. مقاله اصلی مدعی بود که اثربخشی هیدروکسی کلروکین در درمان کووید-19 در صورت استفاده هم‌زمان با آزیترومایسین، که یک آنتی‌بیوتیک است، افزایش می‌یابد.
این اطلاعیه همچنین بیان کرده است که شواهد نشان می‌دهد آزیترومایسین در زمان انجام این تحقیق به‌عنوان بخشی از روش‌های استاندارد درمانی در نظر گرفته نشده است.
پس از انتشار مقاله، سه نفر از نویسندگان آن، از جمله ژوهان کورجون، والری جیورداننگو و استفان اونوره، نگرانی خود را درباره نحوه ارائه و تفسیر نتایج مطرح کرده و به مجله اعلام کرده‌اند که دیگر نمی‌خواهند نامشان در این مطالعه وجود داشته باشد.
در مقابل، برخی دیگر از نویسندگان با تصمیم مجله برای حذف مقاله مخالفت کرده و دلایل مطرح‌شده برای این اقدام را زیر سوال برده‌اند.
رسوایی جهانی
پس از حذف این مقاله انجمن داروشناسی و درمان‌شناسی فرانسه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این مطالعه «نمونه‌ای واضح از تخلف علمی» بوده است. این بیانیه تخلفات مقاله را شامل دستکاری داده‌ها و سوگیری در تفسیر نتایج دانسته که با هدف ارائه نادرست هیدروکسی کلروکین به‌عنوان داروی مؤثر شناخته شده است.
انجمن داروشناسی و درمان‌شناسی فرانسه همچنین این مقاله را «یک رسوایی جهانی» توصیف کرد و نوشت: «انتشار و ترویج نتایج این مطالعه باعث تجویز بیش از حد هیدروکسی کلروکین به میلیون‌ها بیمار شد، که نه‌تنها ریسک‌های غیرضروری برای میلیون‌ها نفر ایجاد کرد، بلکه احتمالا به هزاران مرگ قابل پیشگیری نیز منجر شده باشد.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «اصول بنیادین پزشکی در اینجا نادیده گرفته شده و این اتفاق پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته است.»
