معنویت در سایه‏ سار صحیفه سجادیه

قرآن به مثابه آینه غبار ناگرفته آسمان، چشمه جوشان و بی بدیل الهی و گنجینه محفوظ راز و رمز خلقت، سرشار از معرفت و معنویت است و اهل قرآن همواره سیراب از جرعه های زلال عالم معنا، و شاگردان و پیروان مکتب قرآن مفتخر به داشتن باصفاترین آینه های معنویت اند؛ آینه هایی که چون نوری مسیر پرتلاطم و ظلمت کده زندگی را روشنایی می بخشند و چشمان بسته انسان را می گشایند و او را از خواب غفلت بیدار می کنند.
اینک معنویت قرآن، این نازل الهی را در آینه قرآن صاعد ولی الهی به نظاره می نشینیم. آنچه در پی می آید، ترجمه ای است هرچند قاصر از نیایش چهل و دوم صحیفه سجادیه که امام سجاد علیه السلام در پایان تلاوت قرآن زمزمه می نمودند و راز دل خویش را با صفای کلمات قرآن پیوند می زدند. باشد تا دمی را در سایه سار نیایشهای مولایمان بیاساییم و کام نیازمند خویش را از جام دل افزای سیدساجدین سیراب نماییم.
درمان دل در پرتو هدایت قرآن
پروردگارا، تو به من یاری دادی تا «قرآن» تو را از آغاز تا انتها بخوانم؛ همان قرآنی که آن را به عنوان نور هدایت فرو فرستادی و پیامبران را بر هر کتابی که نازل فرمودی، گواه گرفتی و بر هر سخنی که فرمودی آن را فضیلت و برتری دادی.
آفریدگارا، تو قرآن را «فرقان» و جداساز حلال و حرام، و روا و ناروا گردانیدی. این همان قرآنی است که به یاری آن، احکام خویش را آشکار ساخته ای و کتابی است که با آن سخنان خود را برای بندگان شرح و تفصیل داده ای. قرآن، وحی تو بر پیامبرت محمد ـ که درود تو بر او و خاندانش باد ـ است که بر او نازل شده و آن را فروغ و تابشی است که ما با پیروی از آن، از تاریکیهای جهل و نادانی به سرمنزل بصیرت و دانایی ره می یابیم؛ کتابی است که برای آن کسی که آن را باور بدارد و گوش به فرمانش دهد، شفا و درمان دل است؛ میزان عدلی است که متمایل به ناحق و ناراستی نیست و آفتاب هدایتی است که دلیل و برهان آن بر گواهانش تاریک و خاموش نشود؛ نشانه نجات است و هرکس قصد پیروی از آن کند، گمراه نگردد و هرکس دل در گرو شرف آن بخشد از فنا و تباهی و مصایب سخت روزگار دور شود.
یقین و پایداری در سایه قرآن
خداوندا، چون تو ما را در خواندن آن یاری کردی و بیان نارسای ما را به سخنِ رسای آن گویا ساختی، پس چنان کن که ما جزو کسانی باشیم که احکام آن را به شایستگی به پا می دارند و از روی ایمان از آن متابعت می کنند؛ در برابر آیات «محکم» آنکه دارای مفهوم روشن است، سرتسلیم فرود می آورند و به آن معتقدند و در مقابل آیات «متشابه» آن، که معنا و مفهوم روشن ندارند، به جهل خود اعتراف می کنند و به دلایل روشن پناه می جویند.
پروردگارا، تو قرآن خویش را بر پیامبرت محمد ـ که درود تو بر او و خاندانش باد ـ به اجمال فرستادی و راز شگفتی های آن را به اِکمال به او الهام نمودی و دانش توجیه و تفسیر آن را به ما میراث دادی و ما را برآن کس که به این علم نادان است، برتری بخشیدی و به ما توانی دادی تا نسبت به کسی که تاب فهم و درک آن را ندارد برتری یابیم.
نردبان آسمان
هستی سازا، بدانگونه که دلهای ما را حافظ قرآن خویش گردانیدی و به لطف و رحمت خویش، ارج و قدر آن را به ما فهماندی، چنان کن که ای قادر متعال، ما جزو کسانی باشیم که اعتراف دارند «قرآن» از سوی توست، تا بدین اعتراف و اقرار، دلهایمان از شکّ و تردید دور ماند و پایمان از راه راست نلَغزد و به بیراهه نادانی نرویم.
الهی، چنان کن که ما جزو کسانی باشیم که به ریسمان ایمان چنگ می زنند و از آنچه با هم متشابه و موجب گمراهی است دور می شوند، به پناهگاه پایدار آن پناه می جویند و آرامش می گیرند، به نور بامدادش ره می یابند، به طلوع آن اقتدا می کنند و به نور آن چراغ می افروزند و هرگز از غیر آن هدایت و رستگاری نمی جویند.
خدایا، همان گونه که به وسیله قرآن، محمد را دلیل و نشانه راه راست خویش قرار دادی و راه رضای خویش را با خاندان او آشکار ساختی، چنان کن که قرآن نیکوترین وسیله وصول ما به جایگاه افتخار باشد و همچون نردبان، ما را به قله های سلامت بالا ببرد.
پروردگارا، چنان کن که قرآن سببی برای رهایی از عذاب و در وسعت بی انتهای قیامت، موجبی برای پاداش باشد و به یاری آن، نعمت فردوس برین یابیم و در آن جاودانه سرا درآییم.
هم نفسی با پاکان
الهی، به یاری «قرآن» بار سنگین گناه از دوش ما بردار و ما را به خوشخویی و نیکوکاری آراسته ساز و جزو کسانی گردان که با متابعت و پیروی از تو، شبانگاهان و بامدادان قرآن تو را می خوانند و به احکام آن عمل می کنند. چنان کن که بدین وسیله آلودگی گناه را از پیکر ما پاک سازی و پیرو کسانی شویم که در فروغ هدایت «قرآن»، راه راست تو را می پیمایند؛ آنان که آرزوهای دور و دراز، مانع بندگی آنان نمی شود تا گرفتار فریب آرزو شوند و به نگون بختی رسند.
خداوندا، قرآن را در دل شبهای تیره، یار و مونس ما بگردان و چنان کن که ما از تبهکاریهای شیطان و بداندیشی ها دور بمانیم و به سوی گناه حرکت و عزیمت نکنیم. تو زبان و بیان ما را، بی آنکه بیمار باشیم، از بیهوده گویی و سخن ناراست باز بدار و نگذار که جسم و جان ما متمایل و آلوده به گناه گردد؛ چنان کن که قرآن ما را به اندیشه و عبرت کشاند و مانع غفلت و فراموشی ما از آن گردد؛ به ما معرفت بده تا در سخنانش اندیشه کنیم و از مثال ها و داستانهایش ـ که مانعی برای ارتکاب به گناه است ـ با همه دل و جان پند گیریم؛ سخنانی که کوه های گران سنگ از تحمل آن ناتوان اند.
در تب و تاب قیامت
الهی، چنان کن که به یاری قرآن در خیر و نیکی ثابت قدم گردیم و احساس گناه و تمایل به بدی از دل ما دور شود. آلودگی های دل ما را پاک گردان و گناهان ما را بشوی و کارهای نابسامان ما را سامان بخش و آنگاه که در روز رستاخیز در پیشگاه تو به صف می ایستیم، کارمان را آسان ساز و در آن گرمای سینه سوز، به برکت احسان خویش ما را سیراب کن و بر ما جامه ایمن بپوشان.
هستی سازا، به یاری قرآن، فقر ما را به بی نیازی سامان بده و بر ما گشایش در کارها و سرشاری رزق و روزی ببخش. بارالها، چنان کن که خوشخو باشیم و از بدخویی دور شویم و از سقوط به پرتگاه نفاق و دورویی ایمن مانیم، تا در این دنیا از خشم تو و عصیان درحدود احکام و موازین تو در امان باشیم و در آن دنیا، قرآن تو ما را به سوی بهشت پیش ببرد و حلال بودن آنچه حلال دانسته ای و حرام کردن آنچه حرام شمرده ای را گواه باشد.
خدایا، به یاری قرآن در واپسین لحظات مرگ و زمانی که جان به گلو می رسد، سختی جان دادن، دردِ ناله کردن و تداوم نفس های دشوار و مرگ زا را بر ما آسان فرما. در آن هنگامی که گفته می شود: «آنکه افسون کند و شفا دهد کیست؟»؛ پس آنگاه فرشته مرگ از پشت پرده های پنهان و ناشناخته، برای گرفتن جان آشکار می گردد و آدمیان را هدف تیرهای ترس و جدایی از دنیا قرار می دهد؛ فرشته مرگ برای آدمیان جامی از زهر مرگ آماده سازد و در این هنگام است که عزیمت ما از این دنیا و سفر به دیاری دگر نزدیک و نزدیک تر شود؛ در این زمان، کردار ما به سان گردنبند در گردن ما بسته باشد و ما تا روز گردهمایی و «رستاخیز» در دل خاک آرام باشیم.
خداوندا، اقامت در خانه خاک آلود گور و ماندن در میان خاک را بر ما سهل و نیکو گردان. چنان کن که گورها، آن زمان که روی از دنیا می پوشیم و در دل خاک مسکن می جوییم، برای ما بهترین اقامتگاه شوند. تو تنگی لحد را با لطف و رحمت خویش فراخ گردان و آبروی ما را در میان گروه بسیاری که در قیامت حاضر شوند، به خواری مریز.
آفریدگارا، به یاری قرآن ما را خوار مساز و در پیشگاه خویش بر ما رحمت آر. آن زمان که به راه لغزنده دوزخ می رویم، گام ایمان و اعتقاد ما را از این لغزش دور و آن را پایدار ساز.
خداوندا، پیش از زمان به پاخاستن از گور، مزارمان را روشن بفرما و در روز رستاخیز ما را از هول، هراس و اندوه آن روز عظیم ایمن بدار. در روز حسرت و ندامت، آنگاه که سیمای سیاهکاران تیره است، تو صورت ما را از شادمانی سپید گردان، مهر قلبی ما را بر دلهای اهل ایمان استوار ساز و زندگی را بر ما سخت و سنگین مکن.
سپاس از رسول معنویت
الهی، درود تو بر محمد بنده و فرستاده تو باد؛ زیرا او پیام تو را رسانید و فرمان تو را با صدای رسا، آشکارا عیان ساخت و بندگان تو را پند و اندرز داد.
پروردگارا، مقام پیامبر ما را ـ که درود تو بر او و خاندانش باد ـ در روز رستاخیز بس عزیزدار و منزلتش را والاترین منزلتها گردان و جاه و جلالش را پرارج و قدر قرار ده، تا برترین شفاعتگران باشد.
کردگارا، بنای دین او را بس رفیع و بلند، دلیل و قرآن او را بس ارجمند، میزان و معیار نیکی هایش را بس سنگین و شفاعتش را پذیرا و نزد خویش او را بس عزیز و گرانقدر بدار و سربلند و شادمانش ساز؛ چنانکه فروغش تابناک تر و ارج و قدرتش والاتر شود.
جهان آفرینا، چنان کن که ما به دین او زنده باشیم، در ایمان به آیین او بمیریم، در راه رستگاری او گام برداریم، به فرمان او گردن نهیم، در زمره یاران او گرد هم آییم، به آبگیر او داخل شویم و از آن آبگیر سیراب گردیم.
الهی، درود تو بر محمد و خاندان او باد تا او را بر نیکوترین احسان خویش که به آن امید دارد برسانی؛ زیرا اکرام بی منتها و احسان بی حساب، تنها تو را رواست.
ای هستی آفرین، محمد را به خاطر اینکه پیام ترا رسانید، آیات تو را بر خلق خواند و بندگان تو را پند و اندرز داد و در راه تو با جان و مال پیکار و کوشش کرد، چنان پاداشی عطا فرما که بر فرشتگان خاص خود که از مقربان درگاه اند، می بخشی؛ آن اجر و پاداشی که به فرستادگان برگزیده خود اختصاص داده ای. درود و رحمت خدا بر او و خاندانش باد که پاک از گناه و مُبرّی از خطا باشند.(1)
________________________________________
1 . ترجمه متن صحیفه از داریوش شاهین.