بازارهای مالی پرنوسان ۲۰۲۴ و نوظهورانی که سهم بیشتری می‌خواهند

به گزارش مشرق، در این گزارش با تمرکز بر هر یک از این مولفه‌ها، به بررسی تأثیرات آن‌ها بر اقتصاد جهانی و پیش‌بینی‌هایی برای اقتصاد جهانی در سال 2025 خواهیم پرداخت.

مهمترین تحولات اقتصادی در سال 2024

در بررسی مهمترین تحولات اقتصادی در سال 2024، میتوان به 5 تحول مهم در این سال اشاره کرد که تاثیرات تعیینکنندهای بر اقتصاد جهانی داشتند. این تحولات شامل موارد زیر میشود:

افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا

فدرال رزرو ایالات متحده در سال 2024 به منظور کنترل تورم و مدیریت رشد اقتصادی، چندین تصمیم کلیدی در خصوص نرخ بهره اتخاذ کرد. این تصمیمات که عمدتاً در واکنش به تغییرات در شاخص‌های اقتصادی آمریکا و تحولات جهانی اتخاذ شد، تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد بین‌الملل داشت.

دلایل افزایش نرخ بهره: تورم بالا در آمریکا، که ناشی از مشکلات زنجیره تأمین، افزایش قیمت کالاها و خدمات، و بالا رفتن تقاضای مصرف‌کنندگان است، فدرال رزرو را مجبور به سیاست‌های پولی انقباضی کرد. هدف اصلی این اقدامات، کاهش نقدینگی و کنترل تورم بود. به دلیل اینکه دلار آمریکا ارز اصلی در بسیاری از مراودات تجاری و اقتصادی است، افزایش نرخ بهره در آمریکا بر اقتصاد جهانی نیز تاثیرگذار است. در ادامه، به مهم‌ترین این تأثیرات پرداخته می‌شود:

تأثیر بر جریان‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی: افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو موجب جذب سرمایه‌های خارجی به بازارهای مالی ایالات متحده شد. این موضوع به دلیل افزایش بازدهی اوراق قرضه دولتی آمریکا و سایر ابزارهای مالی با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاران بین‌المللی را به خروج از بازارهای نوظهور و انتقال سرمایه به آمریکا ترغیب کرد. نتیجه این امر این بود که قدرتهای اقتصادی نوظهور مانند ترکیه، برزیل و آفریقای جنوبی که به جذب سرمایه‌های خارجی وابسته هستند، با کاهش سرمایه‌گذاری مواجه شدند و ارزهای محلی آن‌ها تحت فشار قرار گرفتند.[1]

فشار بر ارزش ارزهای خارجی و تقویت دلار آمریکا: افزایش نرخ بهره آمریکا در سال 2024 باعث تقویت دلار شد، زیرا سرمایه‌گذاران به دلیل بازدهی بالاتر اوراق قرضه به خرید دلار روی آوردند. این موضوع منجر به پیامدهای زیر شد:

افزایش هزینه‌های بدهی خارجی: کشورهایی که بدهی‌های خارجی به دلار دارند، با افزایش هزینه‌های بازپرداخت روبه‌رو شدند. این فشار مالی به‌ویژه بر کشورهای در حال توسعه و دارای بدهی بالا تأثیرگذار بود.

کاهش رقابت‌پذیری صادرات: دلار قوی‌تر صادرات ایالات متحده را گران‌تر کرد و رقابت‌پذیری کالاهای آمریکایی را در بازار جهانی کاهش داد.

تشدید نوسانات در بازارهای مالی جهانی: تصمیمات فدرال رزرو در مورد نرخ بهره موجب نوسانات گسترده‌ای در بازارهای مالی جهانی شد.

واکنش بازارهای سهام: بازارهای سهام در کشورهای نوظهور به‌دلیل خروج سرمایه‌گذاران با افت شدیدی مواجه شدند، در حالی که شاخص‌های اصلی وال‌استریت افزایش یافتند.

افزایش نوسانات ارزی: تغییرات در سیاست‌های فدرال رزرو باعث افزایش بی‌ثباتی در نرخ ارزهای کشورهای مختلف شد.

تأثیر بر هزینه‌های استقراض جهانی: افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو به طور مستقیم هزینه استقراض جهانی را افزایش داد. این تأثیر به‌ویژه در کشورهایی که وابستگی زیادی به تأمین مالی خارجی دارند، محسوس‌تر بود.

تأثیر بر شرکت‌های بزرگ بین‌المللی: شرکت‌هایی که از بازارهای سرمایه آمریکا تأمین مالی می‌کنند، با افزایش نرخ بهره هزینه‌های بدهی بیشتری را تجربه کردند.

فشار بر بازارهای نوظهور: کشورهایی با کسری حساب جاری بالا و ذخایر ارزی پایین در معرض بیشترین آسیب قرار گرفتند.

تأثیر بر تورم و سیاست‌های پولی جهانی: تصمیمات فدرال رزرو تأثیرات مستقیمی بر سیاست‌های پولی دیگر کشورها گذاشت. مهمترین این تاثیرات عبارتند از:

افزایش فشار تورمی: کشورهای واردکننده مواد اولیه که مجبور به پرداخت هزینه‌های بالاتر به دلار هستند، شاهد افزایش تورم داخلی بودند.

پیروی از سیاست‌های انقباضی: بسیاری از بانک‌های مرکزی، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، برای حفظ ارزش ارزهای خود و جلوگیری از خروج سرمایه، نرخ بهره را افزایش دادند.

کاهش رشد اقتصادی در چین

دومین تحول تاثیرگذار بر اقتصاد جهانی در سال 2024، کاهش رشد اقتصادی در چین بود. چین، به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، در سال 2024 با کاهش قابل توجهی در رشد اقتصادی روبه‌رو شد که پیامدهای آن دامن اقتصاد جهانی را نیز گرفت.

دلایل کاهش رشد اقتصادی در چین: در سال 2024، اقتصاد چین با توجه ویژه‌ای از سوی بازارهای بین‌المللی روبه‌رو بود. داده‌های منتشرشده از رشد اقتصادی، تولید صنعتی، صادرات و وضعیت بدهی این کشور، که بیانگر کاهش رشد اقتصادی این کشور بود، تأثیرات قابل‌توجهی بر اقتصاد جهانی داشت. در این بخش به بررسی این تأثیرات می‌پردازیم:

کاهش رشد اقتصادی چین و تأثیر بر تجارت جهانی: چین در سال 2024 رشد اقتصادی کمتری نسبت به پیش‌بینی‌های قبلی تجربه کرد. کاهش مصرف داخلی، چالش‌های بازار املاک، و افت صادرات از عوامل اصلی این کاهش بودند. این مساله دو تاثیر عمده بر اقتصاد جهانی در پی داشت:

کاهش صادرات جهانی: کاهش رشد اقتصادی چین به کاهش تقاضای واردات مواد اولیه و کالاهای صنعتی منجر شد که کشورهای صادرکننده به چین مانند استرالیا (سنگ‌آهن)، برزیل (سویا) و آلمان (ماشین‌آلات) را تحت تأثیر قرار داد.

تأثیر بر زنجیره‌های تأمین جهانی: چین همچنان یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان کالاهای واسطه‌ای است. کاهش تولید صنعتی این کشور به اختلال در زنجیره‌های تأمین جهانی منجر شد.

رکود بازار املاک و پیامدهای مالی جهانی: بازار املاک چین در سال 2024 همچنان با بحران مواجه بود. شرکت‌های بزرگ توسعه‌دهنده، به‌ویژه اورگراند[2]، با مشکلات مالی شدیدی روبه‌رو شدند که این وضعیت بر سیستم مالی چین و بازارهای جهانی اثر گذاشت.

تأثیر بر بخش مالی: نگرانی‌ها درباره توانایی بانک‌های چینی در مدیریت بدهی‌های معوق، باعث افزایش نوسانات در بازارهای مالی آسیا شد.

سرریز بحران به سایر بازارها: شرکت‌های چندملیتی فعال در بازار املاک چین، به‌ویژه شرکت‌های ساخت‌وساز و فولاد، با کاهش سودآوری مواجه شدند که سهام آن‌ها در بازارهای بین‌المللی افت کرد.

تغییرات در سیاست‌های اقتصادی چین و واکنش بازارهای جهانی: دولت چین برای مقابله با چالش‌های اقتصادی، سیاست‌های محرک مالی و پولی جدیدی اعمال کرد که شامل موارد زیر میشود:

کاهش نرخ بهره: بانک مرکزی چین نرخ بهره را کاهش داد تا سرمایه‌گذاری و مصرف داخلی را تحریک کند. این اقدام به کاهش ارزش یوان منجر شد که صادرات چین را تقویت کرد اما بر ارزش ارزهای آسیا فشار وارد کرد.

واکنش بازارهای کالایی: سیاست‌های حمایتی چین منجر به افزایش قیمت فلزات صنعتی مانند مس و آلومینیوم شد که تأثیرات مستقیم بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان جهانی داشت.

کاهش تقاضای مصرفی و تأثیر بر برندهای جهانی: کاهش مصرف داخلی چین در سال 2024، شرکت‌های چندملیتی وابسته به بازار این کشور را تحت تأثیر قرار داد.

افت فروش شرکت‌های خودروسازی و لوکس: برندهای اروپایی مانند بی‌ام‌و و لویی ویتون گزارش‌هایی از کاهش فروش در چین ارائه دادند که به افت درآمد این شرکت‌ها منجر شد.

کاهش سودآوری شرکت‌های فناوری: شرکت‌هایی مانند اپل و سامسونگ که وابستگی زیادی به بازار چین دارند، کاهش تقاضا برای محصولاتشان را تجربه کردند.

نقش چین در تغییرات سرمایه‌گذاری جهانی: داده‌های اقتصادی چین نشان‌دهنده کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور بود که دو دلیل عمده داشت:

تغییر مقصد سرمایه‌گذاری‌ها: بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌دلیل عدم اطمینان از شرایط اقتصادی چین، سرمایه‌های خود را به بازارهای دیگر مانند هند و ویتنام منتقل کردند.

کاهش پروژه‌های کمربند و جاده: کاهش رشد اقتصادی چین بر توانایی این کشور برای اجرای پروژه‌های بین‌المللی تأثیر گذاشت و سرمایه‌گذاری‌های مربوط به پروژه کمربند و جاده کاهش یافت.

نوسانات قیمت نفت

در سال 2024، بازار انرژی جهانی با نوسانات قابل توجهی مواجه شد. عوامل مختلفی از جمله جنگ در اوکراین، بیثباتیها در خاورمیانه، تغییرات سیاست‌گذاری در تولید انرژی‌های فسیلی، و رشد تقاضای جهانی در پی بازیابی اقتصادی پساکرونا، در ایجاد این نوسانات نقش داشتند. این تغییرات تأثیرات عمیقی بر بخش‌های مختلف اقتصاد جهانی گذاشت که در ادامه بررسی می‌شود:

تغییرات قیمت نفت و تأثیرات بر اقتصاد جهانی: قیمت نفت خام در سال 2024 تحت تأثیر تنش‌های ژئوپلیتیکی، کاهش تولید اوپک پلاس، و رشد تقاضای آسیا به‌ویژه چین، نوسانات شدیدی را تجربه کرد. این مساله 2 تاثیر عمده بر اقتصاد جهانی در پی داشت:

افزایش هزینه‌های تولید: بسیاری از صنایع وابسته به نفت، به‌ویژه در کشورهای واردکننده انرژی، با افزایش هزینه‌های تولید مواجه شدند. این امر منجر به افزایش قیمت کالاها و خدمات در سطح جهانی شد.

تأثیر بر کشورهای صادرکننده و واردکننده نفت: کشورهای صادرکننده مانند عربستان سعودی و روسیه از افزایش درآمدهای نفتی بهره‌مند شدند، اما کشورهای واردکننده مانند هند و کشورهای اروپایی با کسری تجاری و فشار بر بودجه عمومی روبه‌رو شدند.

افزایش تقاضا برای گاز طبیعی: در سال 2024، گاز طبیعی به‌عنوان یکی از منابع اصلی انرژی در اروپا و آسیا با تقاضای رو به رشد مواجه شد. این افزایش تقاضا به دلیل جایگزینی گاز به جای زغال‌سنگ و تنش‌های سیاسی در خاورمیانه و اروپا بود که منجر به پیامدهای زیر شد.

تأثیر بر قیمت‌ها: قیمت گاز در بازارهای جهانی افزایش یافت که باعث افزایش هزینه‌های انرژی در صنایع وابسته شد.

پیامدهای زیست‌محیطی: افزایش تولید گاز در برخی مناطق موجب نگرانی‌هایی درباره اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شد.

رشد انرژی‌های تجدیدپذیر در پاسخ به نوسانات بازار فسیلی: نوسانات قیمت نفت و گاز باعث افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در بسیاری از کشورها شد.

افزایش رقابت‌پذیری انرژی‌های سبز: کشورهایی مانند چین و آلمان سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در بخش‌های خورشیدی و بادی انجام دادند تا از وابستگی به سوخت‌های فسیلی بکاهند.

کاهش هزینه‌های تولید: فناوری‌های جدید و افزایش تولید تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر، هزینه تولید این منابع را کاهش داده و رقابت آن‌ها با سوخت‌های فسیلی را افزایش داده است.

تأثیرات بر بازارهای مالی جهانی: نوسانات بازار انرژی به‌طور مستقیم بر عملکرد بازارهای مالی تأثیر گذاشت.

افزایش نوسانات در سهام انرژی: شرکت‌های نفت و گاز شاهد نوسانات شدیدی در ارزش سهام خود بودند که بر شاخص‌های اصلی بازار سهام مانند تأثیر گذاشت.

افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پایدار: سرمایه‌گذاران به‌دنبال کاهش ریسک، توجه بیشتری به پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر داشتند.

تأثیر بر امنیت انرژی جهانی: افزایش نوسانات بازار انرژی نگرانی‌هایی درباره امنیت عرضه انرژی ایجاد کرد:

تنش‌های ژئوپلیتیکی: اختلافات میان روسیه و کشورهای اروپایی در مورد عرضه گاز و بحران در خاورمیانه تهدیدهایی را برای امنیت انرژی جهان به همراه داشت.

تقویت ذخایر استراتژیک: کشورهای واردکننده انرژی تلاش کردند ذخایر استراتژیک خود را افزایش دهند تا در برابر شوک‌های آتی مقاوم باشند.

رویدادهای حوزه یورو و بحران بدهی در اروپا

در سال 2024، اقتصاد منطقه یورو با رویدادهای کلیدی مواجه شد که اثرات آن به فراتر از مرزهای قاره اروپا گسترش یافت. بحران‌های انرژی، سیاست‌های مالی سختگیرانه، و نوسانات بازارهای مالی از جمله عواملی بودند که به شکل‌گیری روندهای اقتصادی در اروپا و جهان کمک کردند. در ادامه به بررسی این رویدادها و تأثیرات آن‌ها می‌پردازیم:

بحران انرژی و وابستگی به واردات: با ادامه جنگ در اوکراین و کاهش صادرات گاز طبیعی از روسیه، منطقه یورو در سال 2024 همچنان درگیر بحران انرژی بود. این مساله 2 تاثیر عمده بر هم بر بازار انرژِ کشورهای اروپایی و هم بر بازار جهانی انرژی داشت:

افزایش قیمت انرژی: کاهش ذخایر گاز و رقابت برای تأمین انرژی از منابع جایگزین (مانند قطر و ایالات متحده) افزایش قیمت گاز و برق شد. این افزایش قیمت به تورم در کشورهای اروپایی دامن زد و هزینه تولید را برای صنایع افزایش داد. همچنین، کشورهایی مانند آلمان که به‌شدت به گاز صنعتی وابسته‌اند، با کاهش تولید مواجه شدند.

تأثیر بر بازارهای جهانی انرژی: بحران انرژی در اروپا باعث شد که قیمت انرژی در بازارهای جهانی نیز افزایش یابد، به‌ویژه برای کشورهایی که واردکننده گاز مایع (LNG) هستند.

سیاست‌های پولی بانک مرکزی اروپا: بانک مرکزی اروپا در سال 2024 برای کنترل تورم، سیاست‌های پولی سختگیرانه‌تری اتخاذ کرد که شامل موارد زیر میشود:

افزایش نرخ بهره: نرخ بهره اصلی به بالاترین سطح در دو دهه اخیر رسید که باعث کاهش تقاضای داخلی و افت رشد اقتصادی در کشورهای منطقه و، تقویت یورو در برابر ارزهای دیگر شد که کاهش صادرات اروپایی را در پی داشت.

تأثیر جهانی: افزایش نرخ بهره در اروپا به خروج سرمایه از بازارهای نوظهور منجر شد، زیرا سرمایه‌گذاران به دنبال بازده بالاتر در اروپا بودند.

رکود اقتصادی و کاهش رشد تولید ناخالص داخلی: رکود اقتصادی در منطقه یورو در سال 2024 یکی از مهم‌ترین رویدادهای تأثیرگذار بر اقتصاد جهانی بود. از جمله دلایل این رکود، تورم بالا و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان؛ افت سرمایه‌گذاری به‌دلیل سیاست‌های پولی سختگیرانه؛ و بحران انرژی و کاهش تولید صنعتی بود. رکود اقتصادی منطقه یورو بر تجارت جهانی نیز تاثیرگذار بود. به عبارت دیگر، کاهش واردات از منطقه یورو به کاهش تقاضای جهانی برای کالاها، به‌ویژه از کشورهای صادرکننده مانند چین، ژاپن، و ایالات متحده منجر شد.

بحران بدهی در کشورهای جنوب اروپا: کشورهای جنوب اروپا، مانند ایتالیا، یونان، و اسپانیا، در سال 2024 با افزایش بدهی‌های دولتی و کاهش توانایی بازپرداخت مواجه شدند. فاصله بازده اوراق قرضه این کشورها با آلمان افزایش یافت که نشان‌دهنده نگرانی بازارها درباره پایداری مالی آن‌ها بود. این رکود بر اقتصاد جهانی نیز تاثیرگذار بود.

تأثیر جهانی: بحران بدهی در جنوب اروپا به نوسانات بازارهای مالی جهانی دامن زد و بانک‌های بین‌المللی را که در این کشورها سرمایه‌گذاری کرده بودند، تحت تأثیر قرار داد.

بحران صنعت خودروسازی اروپا: صنعت خودروسازی اروپا در سال 2024 با مشکلات متعددی از جمله کمبود تراشه، افزایش هزینه‌های تولید، و کاهش تقاضای جهانی مواجه بود که منجر به پیامدهای زیر برای اقتصاد جهانی شد:

افت صادرات خودرو: کشورهای تولیدکننده خودرو مانند آلمان و فرانسه با کاهش صادرات به بازارهای اصلی مانند ایالات متحده و چین مواجه شدند.

تأثیر بر زنجیره تأمین جهانی: اختلال در تولید خودروسازان اروپایی به کاهش تولید قطعات خودرو در کشورهای وابسته مانند مکزیک و ترکیه منجر شد.

پیشرفت فناوری و تأثیر هوش مصنوعی بر اقتصاد جهانی

سال 2024 شاهد تحولات چشمگیری در فناوری بود، به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی. سرمایه‌گذاری جهانی در فناوری به بیش از 1.5 تریلیون دلار رسید که هوش مصنوعی سهم بزرگی از آن را به خود اختصاص داد.³ در این سال، هوش مصنوعی اهمیت چشمگیری در حوزه‌های مختلف اقتصادی پیدا کرد. به عبارتی دیگر، از تولیدات صنعتی تا خدمات مالی، هوش مصنوعی توانست کارایی را افزایش و هزینه‌های تولید را کاهش دهد. مهمترین حوزههای تاثیرگذاری آن در اقتصاد جهانی عبارتند از:

توسعه تجارت الکترونیکی: رشد فروشگاه‌های آنلاین در سراسر جهان ناشی از پیشرفت فناوری و هوش مصنوعی بود؛

کارایی در صنعت: استفاده از ربات‌ها و الگوریتم‌های هوشمند در خطوط تولید، کارایی را افزایش، و هزینه‌ها را کاهش داد؛

جذب سرمایه‌گذاری: در سال 2024، کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در هوش مصنوعی انجام دادند و چشمانداز پیشِرو نشان میدهد که در سال 2025 نیز همچنان شاهد افزایش سرمایهگذاری جهانی در این حوزه خواهیم بود.

جمع‌بندی و دورنمای سال 2025

با توجه به روندهای اقتصاد جهانی در سال 2024، انتظار می‌رود اقتصاد جهانی در سال 2025 با چالش‌های بیشتری مواجه شود، اما پیشرفت‌های فناوری و تلاش برای پایداری زیست‌محیطی می‌تواند فرصت‌های جدیدی را به ارمغان آورد:

پیش‌بینی نرخ رشد اقتصادی جهانی: طبق برآورد بانک جهانی، رشد اقتصادی جهان در سال 2025 حدود 2.8 درصد خواهد بود.

نقش اقتصادهای نوظهور: کشورهای در حال توسعه مانند هند، ویتنام، و آفریقای جنوبی سهم بیشتری از رشد اقتصادی جهان خواهند داشت.

تحولات زیست‌محیطی: سرمایه‌گذاری بیشتر در انرژی‌های تجدیدپذیر و تکنولوژی‌های سبز ادامه خواهد داشت.

منابع:

[1] https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/73a188a8-679a-5a30-9eaf-7a17f49be262/content

[2] Evergrande
3- https://www.ft.com/content/941116ba-ba38-447d-b0b1-13acab4d9963

4- https://www.ft.com/content/941116ba-ba38-447d-b0b1-13acab4d9963

5- https://www.ft.com/content/941116ba-ba38-447d-b0b1-13acab4d9963

6- https://www.wsj.com/world/china/china-xi-debt-economic-plan-13aaeec1