حد ضرر کجاست؟ یا ایران چقدر باید زیان ببیند تا شیوه های حکمرانی تغییر کند؟!

عصر ایران ؛ جعفر محمدی - در بازارهای مالی مانند بورس، اصطلاحی وجود دارد به نام "حد ضرر" که معنایش به زبان ساده این است که صاحب سرمایه، برای سهم خود عددی را تعیین می کند که اگر قیمت بدان نزول کرد، از بازار خارج شود تا بیش از این ضرر نکند. تعیین این رقم، بسیاری را از زیان های هنگفت و ورشکستگی نجات داده است.

اصل تعیین "حد ضرر" را می توان به همه امور زندگی تعمیم داد؛ از زندگی شخصی و ارتباط با دوستان گرفته تا حکومتداری.

در این نوشتار کوتاه، می خواهم با چند پرسش، نظر و حواس متولیان حکمرانی در کشور را به تعبیر راهبردی "حد ضرر" معطوف کنم:

1 - بر اساس برآوردهای کارشناسان، زیان ناشی از تحریم ها، سالانه 100 میلیارد دلار است؛ رقمی که می تواند اقتصاد ایران را از این رو به آن رو کند و معیشت همه ایرانی ها را متحول سازد.
سوال این است که حد ضرر تحریم ها کجاست؟ سالانه باید به  چه عددی از ضرر برسیم که بگوییم حالا به نقطه "حد ضرر" رسیدیم و باید مجموعه ای از تدابیر را برای عادی سازی روابط با دنیا که مقدمه رفع تحریم هاست، تمهید کنیم؟

2 - سال گذشته، پژوهشی رسمی و ملی با عنوان «موج چهارم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» انجام و نتایج آن در رسانه های داخلی منتشر شد که خلاصه خروجی اش این بود: 92 درصد مردم ایران از وضع موجود ناراضی هستند و فقط 8 درصد وضع موجود را قابل قبول می دانند.
این، یک آمار رسمی و مستند است و سوال این که چند درصد از مردم یک کشور باید از وضع موجود ناراضی باشند تا این نتیجه حاصل شود که باید روش های حکمرانی را  تغییر داد؟ حد ضرر نارضایتی عمومی چه عددی است؟

3 - آمار مهاجرت ایرانی ها به خارج از کشور همچنان صعودی است؛ بسیاری از شرکت های ایرانی، نیروهای خود را به دلیل مهاجرت شان از دست می دهند و نمی توانند جایگزین کنند. رئیس کمیسیون بهداشت مجلس اعلام کرده که تنها در 2 سال گذشته، 10 هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده اند و کار به جایی رسیده که در برخی استان های کشور حتی یک جراج قلب هم نمانده است. مهاجرت ایرانیان، تنها محدود به متخصصان آکادمیک نیست و کارشناسان فنی و کاربلدهای تجربی از تعمیرکار و باغبان گرفته تا راننده جرثقیل و آشپز از کشور می روند و ایران، رسماً دارد از سرمایه انسانی تهی می شود.

حد ضرر این پدیده کجاست؟ مثلاً باید سالی چند پزشک از ایران بروند تا سیاستگذاران به این جمع بندی برسند که دیگر بس است و باید طور دیگر حکمرانی کرد تا ایرانی در ایران بماند؟

4 - وزیر بهداشت گفته است که سالانه 50 هزار ایرانی بر اثر آلودگی هوا می میرند. او خسارت ناشی از آلودگی هوا را نیز بین 12 تا 20 میلیارد دلار ذکر کرده است. سوخت کم کیفیت خودروها، تکنولوژی قدیمی موتورها، خودروها و کارخانه ها، مازوت سوزی در نیروگاه ها، فلرسوزی در صنعت نفت و ... همه و همه دست به دست هم داده اند تا در شهرهای ایران هولوکاستی دائمی برقرار شود.

عددی که به عنوان سقف فوتی ها و سقف خسارت های مالی ناشی از آلودگی هوا تعیین شده چیست و چند نفر در سال باید بمیرند و چند میلیارد دلار به خسارت های کنونی افزوده شود که تصمیم گیران به این نتیجه برسند که باید مشکل را ریشه ای حل کرد و نه با تعطیلی های موقت و به امید باد نشستن!

5 - طبق اعلام مرکز آمار ایران، سال گذشته 930 هزار دانش آموز ایرانی ترک تحصیل کرده اند که نسبت به سال قبل تر، 2 در صد افزایش داشته است. سطح علمی دانش آموزان ایرانی نیز در طول سال های اخیر، نسبت به دانش آموزان کشورهای دیگر دچار افت بوده است به طوری که در آخرین آزمون آزمون بین‌المللی تیمز،  دانش آموزان ایرانی در بین 58 کشور، رتبه 54 را به دست آورده اند، جایی نزددیک قعر جدول!

حد ضرر در آموزش و پرورش کجاست؟ سرمایه های آینده این کشور باید تا چه مرحله ای بسوزند که مشخص شود روش های کنونی باید تغییر کند؟!

6 - سال 1376 ، سریالی در ایران پخش شد به نام "مردان آنجلس" که داستان اصحاب کهف را روایت می کرد که بعد از صدها سال خوابیدن  در غار، بیدار می شوند و یکی را به بازار می فرستند و بقیه ماجراها.در سالی که این سریال پخش می شد، قیمت هر دلار حدود 480 تومان بود و حالا که نه صدها سال که تنها 27 سال می گذرد دلار به 82000 تومان رسیده است، یعنی 171 برابر! که احتمالاً حتی اصحاب کهف نیز چنین چیزی را تجربه نکردند.

سوال اینجاست که حد ضرر افت مستمر ارزش پول ملی چه عددی است و مشخصاً هر دلار در ایران باید به چه قیمتی برسد که بگویند بس است؛ باید چاره ای اساسی اندیشید؟!

7 - ...

آنچه نوشته شد، مشتی هستند نمونه خروار از "حدضرر" هایی که تعیین نشده اند و می توان بدان ها پدیده های متعدد و مهمی که قابل اندازه گیری و عدد دهی هستند را افزود، مانند فرونشست زمین، بی آبی، کاهش سرمایه گذاری خارجی، کاهش درآمد سرانه، کاهش سرمایه اجتماعی، تعطیلی و نیمه تعطیلی واحدهای صنعتی، آلودگی های غذایی، طلاق، خودکشی، بیابان زایی، تلفات رانندگی، جرم و جنایت، افت گردشگری، فرسودگی ناوگان حمل و نقل و ... و درباره تک تک شان پرسید که حدد ضررش کجاست؟ سوالاتی که اگر مانند یک مدیر ماهر سرمایه گذاری پرسیده و بدان ها ترتیب اثر داده نشود، سهامدار سرمایه یعنی ملت ایران، به طور فزاینده دچار زیان می شود و بیم ورشگستکی می رود.