عصر ایران؛ مهرداد خدیر- «پیام مهم رییس جمهور پزشکیان در گفت‌و‌گو با لَستر هالت مجری معروف آمریکایی فردا (امشب/ چهارشنبه شب/ 26 دی 1403) از شبکهٔ‌تلویزیونی ان.بی.سی پخش خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران خواهان صلح و تنش زدایی در منطقه و جهان است. جنگ افروزی، تجاوز و نسل کُشی رژیم صهیونیستی را محکوم می‌کند و آمادهٔ مذاکرهٔ شرافتمندانه است.»
از این توییت سید مهدی طباطبایی معاون ارتباطات دفتر رییس جمهوری ایران که دیروز منتشر شد برمی‌آید که گفت‌و‌گویی که امشب پخش می‌شود حاوی نکات مهمی خواهد بود اما تا همین جا و قبل از آن که مصاحبه پخش شود باید به زمان آن از دو منظر توجه کرد:
اول: درست در آستانهٔ سفر رییس جمهور پزشکیان به روسیه برای امضای توافق‌نامهٔ 20 ساله در مسکو با ولادیمیر پوتین و شاید هنگامی گفت‌و‌گو پخش شود که او در در تاجیکستان باشد چون قبل از روسیه به این کشور هم‌زبان سفر می‌کند.
پیام واضح این است که توافق‌نامه با روسیه به معنی درغلتیدن به اردوگاه شرق نیست و باب مذاکره با آمریکا باز است. دیشب وزیر خارجه هم در تلویزیون حاضر شد و مذاکره مستقیم را رد نکرد اما گفت به رفتار دولت بعدی آمریکا (به ریاست ترامپ) بستگی دارد و نیز به احترام متقابل و حرفی از فهرست شرایط که در دولت مرحوم رییسی به میان می‌آوردند مطرح نشد.
پس در وهله اول هم زمانی پالس مذاکره با غرب با توافق با روسیه به منظور توازن بخشی اهمیت دارد چرا که در دولت قبلی نگاه به شرق چنان چیره شده بود که تا مرز متهم شدن در قبال اوکراین هم هزینه ساز و موجب اعتراض اروپا شد. حالا اما پزشکیان ابتدا برای آمریکایی‌ها پیام می‌دهد و سپس با روسیه قرارداد می‌بندد.
منظر دوم این است که مصاحبه در روزهای آخر استقرار جو بایدن انجام می شود و تندورهای داخلی نمی‌توانند آن را پیامی برای ترامپ تفسیر کنند در حالی که در عالم واقع چنین است و وزیر خارجه ایران هم گفت به رفتار آنان بستگی دارد.
به زبان روشن‌تر اگر حاوی پیام مذاکره باشد چند روز مانده به استقرار و در واقع بازگشت ترامپ به کاخ سفید ارسال می‌شود و هم‌زمان با سفر به روسیه. ضمن این که نوع مناسبات مسکو - واشینگتن هم در دورهٔ جدید مبهم است ولی قطعا به سردی پس از تجاوز روسیه به اوکراین نخواهد بود.
جدای اینها گفت‌و‌گوی رییس جمهور پزشکیان با خبرنگار سرشناس ان.بی.سی در دی 1403 یادآور گفت‌و‌گوی رییس جمهور خاتمی با کریستین امان‌پور خبرنگار مشهور سی.ان.ان در دی 1376 است.
طی این 27 سال البته اتفاقات بسیاری رخ داده و نمی‌توان انتظار داشت همان تأثیر را بر جای بگذارد چون غرب و مشخصا آمریکا دیگر به صرف دولت ایران اتکا نمی‌کند و برای توافق تأیید اضلاع دیگر اصلی را هم مطالبه می‌کنند.
جدای این آقای خاتمی اندیشه‌ورز بود و بخشی از گفت‌و‌گو به مباحث جذاب فرهنگی اختصاص داشت و از آبراهام لینکلن به عنوان شهید یاد کرد و بحث دیوار بی‌اعتمادی را به میان آورد و کریستین امان‌پور هم ایرانی - آمریکایی بود.
با این نگاه نباید انتظار داشت آن خاطره را به تمامی تکرار کند اما می‌تواند از گشایش روزنه‌ای خبر دهد و دیشب هم دیدیم لحن عباس عراقچی هم صریح‌تر شده بود و از ضرورت پیوستن به اف‌ی‌تی‌اف گفت و به منتقدان یادآور شد روند قانونی طی خواهد شد. در بحث مذاکرات در شورای عالی امنیت ملی و درباره اف‌ای‌تی‌اف هم در مجمع تشخیص مصلحت و جالب این که گفت مجلس را هم در جریان قرار خواهیم داد.
این در حالی است که نعره های مهدی کوچک‌زاده نشان می‌داد این دسته از مجلسیان زیاد به بازی گرفته نشده‌اند و رییس جمهور کار خود را انجام می‌دهد و از مجمع تشخیص مصلحت و شورای عالی امنیت ملی تأییدیه خواهد گرفت.
پس در این که اصل مصاحبه رییس جمهوری کنونی با گرایش اصلاحی با رسانهٔ آمریکایی یادآور گفت‌و‌گوی رییس جمهور اصلاح‌طلب در 27 سال قبل با یک رسانهٔ آمریکایی دیگر است شکی نیست اما در آن زمان رییس جمهوری دموکرات بر سر کار بود (بیل کلینتون) و حالا قرار است ترامپ که فرمان ترور سردار سلیمانی را در فرودگاه بغداد باز در همین دی ماه ( 5 سال قبل) صادر کرده بود به کاخ سفید بازگردد.
اگر اتفاق مهم بهار امسال سقوط بال‌گرد رییس جمهوری وقت ایران و درگذشت مرحوم رییسی باشد و رخداد مهم تابستان ترور اسماعیل هنیه در تهران و یک روز پس از شرکت در مراسم تحلیف رییس جمهوری جدید ایران و در آغاز پاییز سید حسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله لبنان را به شهادت رساندند و در پایان پاییز این که بشار اسد از تخت افتاد اتفاق مهم زمستان می‌تواند گشوده شدن باب مذاکره مستقیم با آمریکا باشد.
البته این فقره را جمهوری اسلامی به رفتار آمریکا منوط کرده و در داخل به جز مسایل اقتصادی که انگیزه و دلیل مهمی است از منظر منطقه‌ای هم اگر دست دست کنند ترکیه دست بالا را پیدا می‌کند و ایران نمی‌خواهد چنین باشد.
اگر بخواهیم پیاز داغ مصاحبه امشب رییس جمهور پزشکیان را ندیده و نچشیده زیاد کنیم باید همان مصاحبه خاتمی - امان‌پور در دی 1376 را یادآور شویم و اگر بخواهیم با زبان رادیکال‌ها نقد کنیم ترور سردار سلیمانی در دی 1398 را باید به خاطر بیاوریم. دی 1403 اما نه دی 1376 است نه دی 1398 بلکه در واپسین روزهای آن در دی 1403 جو بایدن چمدان‌های خود را بسته تا از کاخ سفید برود و ترامپ آمادهٔ بازگشت است و در اصطلاح فوتبالی‌ها بر اساس واژه ای که فردوسی‌پور باب کرده می‌خواهد کام‌بک کند!
جدای اینها خبر این آمادگی همراه با توافق در مسکو منشر می‌شود تا شاید توازنی برقرار شود.
اگر پزشکیان جدی نبود و قرار بود به تشریفات و سخنان کلیشه ای برگزار شود وزیر خارجه او هم به سبک سابق سخن می گفت اما تا جایی که امکان داشت از لحن ایدیولوژیک فاصبه گرفت و بر خلاف نوبت های قبل که «میدان» از دهان او نمی‌افتاد صریح و دیپلماتیک صحبت کرد تا جایی که وقتی مجری صخت و سقم ادعای اسراییل دایر بر از بین بردن بخشی از سامانه پدافندی را جویا شد تکذیب نکرد اما گفت بازسازی و تعبیه شده چون ساختار دفاعی ما درون زاست.
به یاد آوریم نوبت قبل وقتی مجری خواست سخن آقای رییس جمهوری (با دوستان مروت با دشمنان مدارا) را توضیح دهد به جای این کار و اشاره به شاعر بزرگ این سوال را طرح کرد که مگر می‌شود با دشمنان مدارا کرد؟ این بار اما در هیأت وزیر پزشکیان ظاهر شد. همانی که باید باشد.
بر این اساس یک کلمه خارج از نگاه رییس جمهور و دولت نگفت و به جای تلاش برای جلب محبت منتقدان (که پاسخ آن را با حاشیه‌سازی دربارهٔ زندگی خصوصی خود دریافت کرد) از شناسایی دولت جدید سوریه پس از اطمینان از وحدت سرزمینی و تمامیت ارضی و مشارکت دادن کردها و علوی‌ها هم سخن گفت و خبری از ادبیات صدا و سیما: شورشیان مسلح، تروریست‌ها، معارضین و مانند اینها نبود.
طبیعی است که از محتوای گفت‌و‌گو خبر نداریم اما این توییت مبتنی بر واقع‌بینی است و به احتمال زیاد رییس جمهور درآستانهٔ توافق‌نامه با روسیه پیام مذاکره می فرستد یا اتمام حجت می‌کند و اگر در روزهای پایانی تنها خطر جنگ را دور کند باز ارزش‌مند است.
دی 76 که خاتمی رویاروی کریسیتن امان پور نشسته بود اکثریت مردم با شرکت در انتخابات خرداد آن سال دل بسته بودند و دلار زیر هزار تومان بود.
دی 1403 نسل تغییر کرده و همه سر در گوشی های هوش‌مند دارند و 50 درصد واجدان شرایط در انتخابات تیرماه شرکت نکردند و از نیم باقی مانده 30 درصد به پزشکیان رأی دادند و او را رییس جمهور کردند.
رقیب خاتمی راست سنتی بود با نمادهایی چون ناطق نوری و علی لاریجانی و محمد رضا باهنر و رقیب پزشکیان راست رادیکال است با نماد نماینده عصبی مزاجی که سانحه دیدگان آتش سوزی لس آنجلس را پفیوز می خواند و روز خود را با امید تغییر معاون راهبردی رییس جمهوری شب می کند.
جدای اینها آن دلار زیر هزار تومان جای خود را به دلاری داده که آدم می ترسد قیمت آن را بنویسد تا اندوخته ها را کم نکند.
این که دو کفه متوازن می‌شود یا نه و اساسا کرملین چه در کفهٔ ما خواهد گذاشت روشن نیست اما بوی مذاکره شنیده می‌شود و عباس عراقچی هم تکذیب نکرد و فقط اطمینان داد مسیر آن طی می‌شود.
مسیری که قطعا از راهی جدای مجلس خواهد گذشت اگرچه رییس جمهوری همچنان بنا را بر وفاق گذاشته و شگفتا که معنی وفاق روشن است و هی طعنه می‌زنند با کی و چگونه؟ در حالی که وفاق یعنی توافق‌سازی. هم در داخل تا نهادهای پرقدرت خارج از دولت در اصلاح ناترازی ها چوب لای چرخ دولت نگذارند و هم توافق‌سازی در خارج. چه با قبول بندهای باقی مانده گروه ویژهٔ اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) و چه با مذاکره با آمریکا.
جامعه تشنه بهبود و توافق است و صدای سی چهل موتور سوار معترض و فریادهای نماینده ای با 330 هزار رأی به جایی نخواهد رسید اگر ارادهٔ نظام در سطح عالی به مذاکره تعلق گرفته باشد که البته شرافت‌مدارانه و عزت‌مندانه خواهد بود.
اگر قرار بر مذاکره باشد هدایت و خط دهی اصلی آن نه با وزیر خارجه کنونی است نه سابق (ظریف). با یک وزیر خارجه پیشین دیگر است که البته علی اکبر ولایتی نخواهد بود و آن نام می تواند سید کمال خرازی باشد نه به اعتبار سابقه وزارت خارجه در دولت اصلاحات که به سبب جایگاه کنونی که ریاست شورای راهبردی سیاست خارجی است. هم او که گفته است: «آمادۀ مذاکره و در عین حال مقاومت در برابر فشارها هستیم. گام‌های خود را متناسب با نوع سیاست دولت جدید آمریکا مشخص خواهیم کرد.»
اگر ترامپ در دوره قبل می‌خواست دستاوردهای اوباما را نابود کند اکنون این موضوع منتفی است و ایران با آمریکای بایدن توافقی نداشته تا او بخواهد باطل کند.
فضای منطقه هم کاملا تغییر کرده و نمی‌توانند رفتار جدید از تهران بخواهند ولی از خودشان رفتارهای کهنه سر زند.
