محمد جواد ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهور در نشست «چشم‌انداز تحولات منطقه و جهان در دوره ترامپ» که در موسسه ایراس برگزار شد گفت: من آمریکا را یک فرصت برای سیاست خارجی ایران نمی بینم، آمریکا را مزاحمت و یا غل و زنجیری می دانم که باید از پای سیاست خارجی ایران باز شود.
به گزارش ایرنا، ششمین نشست گفت و شنود پیرامون «نظم جهانی و سیاست خارجی ایران» روز شنبه 6 بهمن ماه با عنوان "چشم‌انداز تحولات منطقه و جهان در دوره ترامپ" در محل موسسه «مطالعات ایران و اوراسیا» (ایراس) برگزار شد. در این نشست که با حضور مهدی سنایی، معاون امور سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و بنیان‌گذار موسسه ایراس برگزار شد جمعی از کارشناسان روابط بین‌الملل و دیپلماتها حضور داشتند.
در ابتدا این نشست محمد جواد ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهور و وزیر سابق امور خارجه سخنان خود را با اشاره ای کوتاه به مجموعه سخنان گفته و شنیده شده در پنجاه و پنجمین مجمع جهانی اقتصاد (داووس 2025) آغاز کرد و گفت: در این دور از نشست های سالانه داووس، «بازگشت قدرت سخت» با تمرکز بر ریاست جمهوری دوباره دونالد ترامپ در ایالات متحده، بحث های بسیاری را به خود اختصاص داد.
نکته قابل توجه این بود که با توجه به تجربه جهانی از یک دور ریاست جمهوری دونالد ترامپ یک جمله در اکثر برآوردها و اظهارنظرها مشترک بود: «دونالد ترامپ، رئیس جمهور جدید ایالات متحده را جدی بگیرید اما نه کلمه به کلمه او را.» برآورد بسیاری از حاضران این بود که ترامپ به دنبال بازگرداندن قدرت سخت است اما با استفاده از ابزار تعرفه.
به عنوان نمونه ترامپ در همین بازه زمانی اندک گذشته از بازگشت به قدرت، پس از امتناع دولت کلمبیا از پذیرش دو پرواز نظامی حامل مهاجران غیرقانونی کلمبیایی به آمریکا، از اعمال تعرفه 25 درصدی بر کالاها و محدودیت ویزا برای اتباع کلمبیا خبر داد. در نتیجه می توان گفت که چهل و هفتمین رئیس جمهور آمریکا به دنبال احیای قدرت سخت آمریکا است اما با اهرم اقتصادی و نه ابزار نظامی.
محمدجواد ظریف در ادامه با اشاره به اینکه برخی معتقدند لازمه جهان قطبی، وفاداری است، گفت: برخی از حاضران معتقد بودند که دونالد ترامپ جهان را به دو بخش تقسیم می کند؛ کشورهای کوچک تر و کشورهای هم تراز. او از کشورهای کوچک تر حتما انتظار وفاداری دارد اما از کشورهای هم تراز با ایالات متحده توقع وفاداری ندارد.
وزیر خارجه پیشین درباره بحث های صورت گرفته پیرامون جهان پسا قطبی گفت: برخی از حاضران و سخنران ها معتقد بودند که اروپا خواهان اعمال نسبی هژمونی آمریکا است اما دونالد ترامپ چنین چیزی را نمی‌خواهد. همزمان عده ای هم تاکید داشتند که عنصر وفاداری چندان در محاسبه های ترامپ ثابت نیست که البته در این باره تردیدهای جدی وجود دارد.
ظریف در ادامه افزود: قطب بندی جدید در سطح بین المللی در آینده نزدیک شکل نخواهد گرفت. برخی این وضعیت را برپایی نوعی هرج و مرج می‌دانند اما به نظر بنده الزاماً هرج و مرج رخ نخواهد داد. این به معنی شرایط جدید بین المللی است که ما «ائتلاف‌های موقتی مبتنی بر موضوع» به جای «قطب بندی‌های دائمی» خواهیم داشت. اینکه ما دیگر شاهد وفاداری نخواهیم بود در همین ائتلاف های موقتی موضوعی، قابل تفسیر است. ممکن است برخی از این ائتلاف ها به دلیل موضوع و هدف شکل گیری آن طولانی تر هم باشند.
معاون راهبردی رئیس جمهور در ادامه با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران در این شرایط فرصتی دارد که باید از آن استفاده بکند، گفت: عده ای در خارج از ایران به شمول صهیونیست‌ها و برخی از جریان های برانداز ایرانی، به دنبال تثبیت این تفسیر و تصویر هستند که ایران در ضعیف‌ترین و همزمان خطرناک ترین حالت خود قرار دارد. این تصور آنچنان جا افتاده که در یکی از جلسات گفت و شنود برگزار شده در داووس یکی از عالی رتبه ترین مقام های اروپایی دائما تکرار می کرد که در این بازه زمانی ایران ضعیف شده است.
در نهایت به او گفتم فرض کنیم که گفته شما صحیح است و ایران ضعیف تر شده است پس شما و همفکران شما دیگر نمی توانید ادعا کنید که ایران صلح خاورمیانه را بر هم زده است چرا که به قول شما ما قدرت این کار را نداریم. در این جلسات اصرار من این بود که دلیل عدم برقراری صلح در خاورمیانه ایران نیست بلکه پرونده همچنان مفتوح فلسطین است.
وزیر پیشین امور خارجه در ادامه با تاکید بر اینکه مجموع موضع گیری هایی که ترامپ تاکنون درباره ایران داشته نه چندان مثبت است و همزمان نه چندان منفی، گفت : در این شرایط ما باید با دو انگاره که عده ای می خواهند درباره ایران تثبیت کنند مقابله کنیم، این انگار نیز عبارت است از طرح این ادعا که ایران ضعیف و در نتیجه خطرناک شده است.
معاون راهبردی رئیس جمهور در ادامه تاکید کرد که آنچه من در پاسخ به ادعای تضعیف نیروهای مورد حمایت ایران در منطقه به آن اشاره کردم این بود که اگر به تاریخچه تشکیل این نیروها نگاه کنید می بینید که اتفاقا آنها در اوج دوره هایی که موقعیت آرمان فلسطین تضعیف شده به نظر می رسید، تشکیل شدند. از سوی دیگر تمام این گروه ها در برهه های زمانی مختلف با تصمیم های موردی که گرفته‌اند استقلال خود از جمهوری اسلامی ایران را نشان داده‌اند.
وزیر خارجه دولت های یازدهم و دوازدهم در ادامه تاکید کرد که آمریکا در آینده همچنان قدرت اصلی دنیا خواهد بود اما همزمان که هژمون نخواهد بود افول را هم تجربه خواهد کرد. در این میان اروپایی ها می گویند که ما خواهان هژمون بودن آمریکا هستیم اما خود این کشور تمایلی به حفظ این جایگاه ندارد.
معاون راهبردی رئیس جمهور در ادامه سخنانش باز هم تکرار کرد که ما به عنوان جمهوری اسلامی وظیفه داریم با این دو روایت ضعیف شدن ایران و خطرناک شدن آن مقابله کنیم. برای مقابله با روایتی که ادعا می‌کند ایران ضعیف شده راه هایی وجود دارد که مهمترین آن نوع کنش و رفتار ما خواهد بود.
محمد جواد ظریف در بخش پایانی این نشست در پاسخ به برخی پرسش های مطرح شده گفت : من با دوستان موافق هستم که سیاست خارجی ایران باید از منطقه شروع شود ولی ما باید سایه یک مزاحم را از سر سیاست خارجی ایران بر داریم. من آمریکا را یک فرصت برای سیاست خارجی ایران نمی بینم، آمریکا را مزاحمت و یا غل و زنجیری می دانم که باید از پای سیاست خارجی ایران باز شود. من در بخش های پایانی کتاب خود با عنوان «پایاب شکیبایی» به این موضوع اشاره کردم که اگر ما می‌خواهیم با آفریقا یا اروپا رابطه داشته باشیم این رابطه نباید در قالب دعوای با آمریکا تعریف شود چرا که در این دعوا، کسی جانب ما را نمی گیرد. ما نیازی به برقراری رابطه دوستانه با آمریکا نداریم بلکه باید کاری بکنیم که دیگران وقتی با ما رابطه برقرار می‌کنند احساس نکنند باید با آمریکا دعوا کنند چرا که در اینصورت ما را انتخاب نخواهند کرد کما اینکه می بینیم که الان هم این کار را نمی کنند.
اگر ما می‌خواهیم با آفریقا یا اروپا رابطه داشته باشیم این رابطه نباید در قالب دعوای با آمریکا تعریف شود چرا که در این دعوا، کسی جانب ما را نمی گیرد. بدعهدی آمریکا به تاریخچه ای در مذاکرات تبدیل شد
محمدجواد ظریف در ادامه این نشست با انتقاد از اینکه فضای ملتهب پیرامون مذاکره با آمریکا توسط مخالفان مذاکره در ایران شکل می گیرد گفت: من در داووس در تمام نشست ها و همچنین در گفت و گویی که با فرید زکریا داشتم به مشکلات مذاکره اشاره کردم و تاکید داشتم که ما الان با یک تجربه سنگین به مذاکره برای احیای برجام باز می گردیم و این کار را سخت تر خواهد کرد چرا که دور اول و برای رسیدن به برجام این تجربه را نداشتیم اما الان این بدعهدی طرف مقابل تبدیل به تاریخچه این مذاکرات شده است.
معاون راهبردی رئیس جمهور در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره میزان پرداختن به بحث چین در نشست های رسمی و غیررسمی برگزار شده در داووس گفت: بحث درباره چین بسیار برجسته و پررنگ بود. بسیاری هم نگران تقابل چین با آمریکای ترامپ بودند. یکی دیگر از بحث های پررنگ که البته به ایران هم مربوط می شد تکرار ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین بود و من در مجموع گفت و گوهایی که داشتم متوجه شدم که این مساله برای کشورهای اروپایی بسیار مهم است و باید فکری برای حل این اختلاف با اروپا بکنیم.
یکی دیگر از نکته های مورد انتقاد ظریف در این نشست تکرار روایت های امریکا و رژیم اسرائیل در داخل ایران توسط برخی مخالفان دولت بود. او تاکید کرد که خیانتکار خواندن دولت به دلیل هرگونه مذاکره احتمالی با آمریکا در حقیقت تکرار روایت امریکایی و اسرائیلی است.
