عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - جنگنده ملی ترکیه (ام ام یو) ملقب به «کاآن» (Kaan) بار زیادی بر دوش دارد. صنایع هوافضای ترکیه (تای) در حال توسعه جنگنده کاآن است تا از نظر نبرد هوایی به اف-22 رپتور و از نظر رادارگریزی، ترکیب حسگرها و جنگ الکترونیک به اف-35 لایتنینگ 2 شباهت داشته باشد.
ترکیه و هدف پیوستن به باشگاه جنگنده های نسل پنجم رادارگریز
تولید انبوه جنگنده کاآن که اغلب پروژه "جنگ استقلال ترکیه در هوانوردی" نامیده می شود، آنکارا را از تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد. نیروی هوایی ترکیه قصد خرید 100 فروند از این جنگنده را دارد و تعداد بیشتری نیز برای صادرات در نظر گرفته شده است. موفقیت در این پروژه، ترکیه را به بازیگری بزرگ در زمینه جت های جنگنده نسل پنجم رادارگریز در کنار صادر کننده پیشرو پهپادهای جنگی تبدیل خواهد کرد.
کاآن که در ابتدا «جنگنده آزمایشی ترکیه» (تی اف-اکس) نامیده می شد، قرار بود مکمل ناوگان اف-35 برنامه ریزی شده ترکیه (100 تا 120 فروند) باشد. شرکت های ترکیه ای همچنین 900 قطعه برای اف-35 تولید کردند، اما پس از اخراج ترکیه از این برنامه در سال 2020 به دلیل خرید سامانه اس-400 از روسیه، کاآن نقش اف-35 را بر عهده گرفت.
اولین پرواز کاآن در 21 فوریه 2024 و پرواز دیگری نیز در ماه مه انجام شد. دو نمونه اولیه جدید امسال آزمایش خود را آغاز خواهند کرد و پنج نمونه دیگر نیز تا سال 2027 ساخته خواهند شد. تولید انبوه از سال 2028 با استفاده از پیشرانه های توربوفن جی ئی اف110 ساخت آمریکا آغاز خواهد شد. تا اواسط دهه 2030، پیشرانه ای بومی، کاآن را به یک هواپیمای کاملاً رادارگریز تبدیل می کند و ترکیه را در میان گروهی نخبه از تولیدکنندگان جنگنده نسل پنجم در کنار آمریکا، روسیه و چین قرار می دهد.
کاآن چه خواهد کرد؟
جنگنده ملی ترکیه کاآن حامل یک کامپیوتر ماموریت ملی و تسلیحات ساخت ترکیه خواهد بود و در عین حال قابلیت های پیشرفته جنگنده های اف-22 و اف-35 را نیز در خود جای خواهد داد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آگاهی موقعیتی 360 درجه
رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال
جستجوی و ردیابی فروسرخ و سامانه هدف گیری الکترواپتیکال
نمایشگر نصب شده روی کلاه خلبان
ترکیب حسگرها و پیوند داده پیشرفته با نیروهای خودی
سطح مقطع راداری بسیار پایین
مجموعه جنگ الکترونیک
قابلیت سوپرکروز و مانورپذیری عالی
مشخص نیست که کاآن مانند اف-22 دارای قابلیت تغییر بردار رانش دو بعدی خواهد بود یا خیر.
آیا می توان برای استقلال قیمتی تعیین کرد؟
هزینه هر فروند از جنگنده کاآن مشخص نیست. تمل کوتیل، مدیرعامل سابق تای، در سال 2021 برچسب قیمت 100 میلیون دلار برای هر هواپیما را مطرح کرد، اما بعداً به رقم بالاتری اشاره داشت. هزینه ها به تعداد کل سفارشات، مقیاس تولید و سرمایه گذاری خارجی بستگی خواهد داشت.
یکی دیگر از عوامل کلیدی هزینه، رادارهای آرایه اسکن الکترونیکی فعال مراد (Murad) است که توسط شرکت آسلسان (ASELSAN) ترکیه توسعه یافته است. به گفته سرتیپ حسین فضلا، خلبان بازنشسته نیروی هوایی ترکیه و معاون سابق تای و خلبان آزمایشی، مراد پیش از تولید انبوه به 1500 ساعت پرواز نیاز دارد. ادغام و آزمایش کامل هواپیما هزاران ساعت بیشتر طول خواهد کشید.
تا زمانی که هزینه کاآن با اف-35 (80 تا 110 میلیون دلار) قابل مقایسه باشد و پیشرانه های ساخت ترکیه در چندین هزار ساعت پرواز دوام بیاورند، مقرون به صرفه بودن نگرانی اصلی نخواهد بود زیرا خودمختاری دفاع ملی بر همه نگرانی ها ارجحیت دارد.
کاآن؛ چه کسی آن را خواهد خرید؟
دو خریدار مطمئن، آذربایجان و پاکستان، متحدان ترکیه هستند که هر دو از خرید تسلیحات آمریکایی منع شده اند. این در حالی است که قطر، عربستان و امارات از جمله مشتریان بالقوه محسوب می شوند. تای قبلاً یک شرکت تابعه در آذربایجان برای تولید قطعات کاآن تأسیس کرده است.
علاقه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به توانایی آنها در خرید اف-35 و روابط آنها با ترکیه بستگی خواهد داشت. قطر گزینه خوبی است، در حالی که عربستان علاقه جدی نشان داده است. امارات در سال 2021 سعی در خرید اف-35 داشت. با این وجود، مذاکرات با آمریکا به دلیل نگرانی های این کشور در مورد برتری نظامی رژیم صهیونیستی به حالت تعلیق درآمد. در حال حاضر، رژیم صهیونیستی تنها اپراتور جنگنده های اف-35 در خاورمیانه است.
اگر کاآن ارزش خود را ثابت کند، اماراتی ها، که از قبل در طرح های دفاعی مشترک با ترک ها شرکت دارند، احتمالاً مشتری آن خواهند شد.
رقیبی برای جنگنده اف-35؟
در آینده نزدیک این گونه نخواهد بود. تاکنون بیش از 1000 فروند اف-35 فروخته شده است و به رغم انتقادات، پلتفرمی توانمند است.
با این وجود، کاآن از دو طریق با اف-35 رقابت خواهد کرد:
از نظر عملیاتی، یونان، «دوست دشمن» ترکیه در ناتو، اواخر دهه 2020 و اوایل دهه 2030 جنگنده های اف-35 خود را دریافت خواهد کرد، از این رو، کاآن باید با پروژه جنگنده تهاجمی مشترک در دریای اژه و شرق مدیترانه مطابقت داشته باشد.
از نظر تجاری، اگر کاآن در آذربایجان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به شهرت خوبی دست یابد، ترکیه می تواند از این موفقیت در کشورهای دیگری که قادر به خرید سامانه های آمریکایی نیستند یا تمایلی به این کار ندارند، استفاده کند. خریداران اخیر پلتفرم های دفاعی ترکیه - بنگلادش، اندونزی، مالزی و فیلیپین - نیز ممکن است خرید کاآن را در نظر بگیرند.
کاآن هنوز رقیب جنگنده اف-35 نیست، اما می تواند به جایگزینی مناسب برای کشورهایی تبدیل شود که به دنبال سامانه های غیر آمریکایی هستند.
