بر اساس سرشماری 1395، تنها 15 درصد از جمعیت زنان سرپرست خانوار در کشور شاغل هستند. این موضوع، علاوه بر سیاست‌گذاری‌های کلان کشور، نیازمند توجه از سوی کسب‌وکارهاست. ایجاد فرصت‌های کاری برابر و همچنین استفاده از طرح‌های حمایتی و تشویقی برای زنان سرپرست خانوار از جمله راهکارهایی است که کسب‌وکارهایی مثل اسنپ در این زمینه انجام داده‌اند.
در اسنپ نیز تعداد کاربران راننده زن از سال 1398 تا 1402 با افزایش 6 برابری روبه‌رو شده است. از همین رو تیم مسئولیت اجتماعی اسنپ به سراغ اجرای مجدد طرح معافیت از پرداخت کمیسیون مختص زنان سرپرست خانوار رفته است. طرح معافیت از پرداخت کمیسیون اسنپ برای این گروه از کاربران از شهریور 1403 آغاز شده و تا پایان امسال ادامه دارد. از 5 شهریور تا 10 آذر، چهار هزار و 617 زن سرپرست خانوار در این طرح ثبت‌نام کرده و از مزایای طرح برخوردار شدند.
حمایت‌هایی که انگیزه کار و تلاش می‌شوند
پیدا کردن شغلی متناسب با توانمندی‌های زنان سرپرست خانوار یکی از مشکلاتی است که اغلب این زنان مطرح می‌کنند. «زهرا سادات.خ» که امروز در ناوگان اسنپ مشغول به کار است از سال‌های ابتدایی زندگی مشترک خود، به دلیل روی آوردن همسرش به سوءمصرف مواد مخدر، مجبور به تامین مخارج زندگی خود و سه فرزندش می‌شود. او می‌گوید: «پیدا کردن کار و داشتن درآمد برای من آسان نبوده و نیست. سال‌های اول، با دوخت عروسک و درست کردن پاپیون‌های کوچک برای تولیدی‌ها روزگار می‌گذراندم. اما درآمدم خیلی پایین بود و مخارج زندگی بالا. به هر زحمتی بود، با قرض و کمک اطرافیانم، توانستم ماشین بخرم و در آژانسی نزدیک خانه به عنوان راننده مشغول به کار شوم.»
سال‌ها بعد که استفاده از تاکسی‌های اینترنتی کم‌کم رواج پیدا کرد، زهرا سادات هم به جمع رانندگان فعال در اسنپ پیوست. او می‌گوید: «نمی‌دانم اگر اسنپ نبود باید چه می‌کردم؟ زنگ‌خور آژانس در جنوب تهران تعریفی نداشت. کار کردن در تاکسی‌سرویس‌ها هم سختی‌های خاص خود را داشت. با اسنپ این مشکلات برای من کمتر شد؛ حالا دیگر خودم تصمیم می‌گیرم که کدام مسیر را برای جابجایی مسافر انتخاب کنم. از طرفی مواردی مثل توقف در مسیر یا اضافه شدن مقصد دوم هم در اپلیکیشن مشخص و قابل محاسبه است و بین مسافر و راننده اختلاف نظر ایجاد نمی‌شود.»
نگاهی به گزارش‌های سالانه منتشر شده توسط اسنپ نشان می‌دهد که تعداد کاربران راننده زن در این پلتفرم از 30 هزار نفر در 1398 به 233 هزار نفر در 1402 رسیده است (نرخ رشد 6/7 برابری). افزایش تعداد کاربران راننده زن در اسنپ این پلتفرم را بر آن داشته تا برای حمایت از این گروه، در راستای مسئولیت اجتماعی، اقداماتی انجام دهد. زهرا سادات، درباره حمایت اسنپ از زنان سرپرست خانوار و اجرای طرح‌های معافیت از کمیسیون، می‌گوید: «طرح معافیت از پرداخت کمیسیون به ما انگیزه کار کردن می‌دهد. این طرح‌ها برای فردی مثل من که راننده تمام وقت این اپلیکیشن هستم بسیار مهم و مفید است؛ به‌طوری که می‌توانم بخشی از چاله‌های مالی زندگی‌ام را با کمک آن‌ها پر کنم.»
تسهیل درآمدزایی و اشتغال زنان
آخرین طرح اسنپ، برای معافیت از پرداخت کمیسیون زنان سرپرست خانوار، از 5 شهریور 1403 با عنوان «چرخ زندگی به دست تو می‌چرخه» شروع شد. کاربران واجد شرایط که متقاضی استفاده از این طرح بودند، بعد از صحت‌سنجی مدارک ارائه شده، تا پایان 1403 از پرداخت کمیسیون معاف شدند. هدف از اجرای این طرح تسهیل درآمدزایی زنان سرپرست خانوار است. اسنپ پیش از این نیز در دو دوره، در سال‌های 1398 و 1399، طرح معافیت از کمیسیون را با عنوان «همراه زنان سرزمینم» برای زنان سرپرست خانوار اجرا کرده است.
«جمیله.ش» بیش از 31 سال است که همسرش را از دست داده. او دو فرزندش را به تنهایی بزرگ کرده و تا قبل از شروع فعالیت در اسنپ، در یک کارگاه خیاطی در اراک مشغول به کار بوده است. جمیله با چهار سال سابقه کار در اسنپ می‌گوید: «پیدا کردن کار برای زن سرپرست خانوار، آن هم در شهری به جز تهران، ساده نیست. برای من هم داشتن درآمد و تامین خرج زندگی معضل بزرگی بود. وقتی که تصمیم به کار در اسنپ گرفتم نه ماشینی داشتم و نه حتی گواهی‌نامه‌ای. تمام هم‌و‌غم خود را گذاشتم که بتوانم ماشین بخرم. از اولین روز شروع کارم در اسنپ سال‌ها می‌گذرد و تلخی و شیرینی‌های زیادی را در این کار تجربه کرده‌ام. گاهی به آن روزی که دوستم پیشنهاد کار در اسنپ را به من داد فکر می‌کنم و از تصمیمی که گرفته‌ام راضی هستم. شاید حتی باید زودتر از این حرف‌ها کار در اسنپ را شروع می‌کردم.»
استقبال زنان سرپرست خانوار از طرح معافیت از کمیسیون اسنپ
در 1398، حدود 30 هزار کاربر راننده زن در اسنپ فعال بودند. در این سال همزمان با اولین دوره از طرح معافیت زنان سرپرست خانوار از پرداخت کمیسیون، 417 کاربر از این معافیت بهره بردند. در 1402 تعداد کاربران راننده زن در اسنپ به بیش از 233 هزار نفر رسید. در سه ماه نخست اجرای طرح چهار هزار و 617 زن سرپرست خانوار از طرح معافیت استفاده می‌کنند.
«نجمه.ع»، زن سرپرست خانواری است که پیش از تولد فرزندانش و جدایی از همسر، دوره‌های مختلف صنایع دستی و هنرهای سنتی را در مراکز فنی و حرفه‌ای اصفهان گذرانده بود. از همان سال‌ها در مراکز فرهنگی شاهین‌شهر تدریس می‌کرد و درآمدی از این راه داشت. او معتقد است موانع زیادی سر راهش قرار داشت تا بتواند در جزیره امن خود، به آموزش و کارآفرینی بپردازد: «من 17 مدرک مختلف فنی و حرفه‌ای دارم و چند سال به عنوان مربی در مراکز فرهنگی فعالیت کردم. اما مشکلات زیادی، از جمله نیاز به تامین سرمایه اولیه و پیدا کردن فضای کاری مناسب با استانداردهای فنی و حرفه‌ای، باعث شد تا نتوانم در هیچ‌یک از این حرفه‌ها آموزش را ادامه دهم. با آغاز کارم در اسنپ، بسیاری از چالش‌های مالی‌ام برطرف شد و توانستم به درآمدی قابل قبول برسم.»
او، که به تازگی از سفر مشهد به شهر خود بازگشته، می‌گوید: «برای رانندگانی مثل من که عمده درآمدشان از طریق اسنپ تامین می‌شود، طرح معافیت از پرداخت کمیسیون خیلی کمک‌کننده است. در چند ماه گذشته من انگیزه بیشتری برای کار کردن داشتم، کمتر خسته می‌شدم و توانستم بخشی از مشکلات مالی‌ام را با پولی که از این معافیت در جیبم می‌ماند برطرف کنم. در این چند ماه پس‌اندازهایی را که از معافیت‌ها برایم ایجاد شد کنار گذاشتم تا هم هزینه سفر را تامین کنم و هم برای روزهایی که به خودم مرخصی می‌دهم و درآمدی از اسنپ ندارم از این پس‌انداز استفاده کنم.»
معافیت از پرداخت کمیسیون یکی از طرح‌های اسنپ برای حمایت از کاربران راننده‌ای است که شرایط ویژه‌ای دارند تا بتوانند با خیالی آسوده‌تر امرار معاش کنند. این طرح‌ها به صورت دورهای برگزار می‌شود و قشرهای مختلفی از کاربران راننده را دربر می‌گیرد. تاکنون کاربران راننده دارای معلولیت، جانبازان، ایثارگران، افراد مبتلا به تالاسمی، ام.اس، هموفیلی و زنان سرپرست خانوار به صورت دورهای از طرح معافیت از پرداخت کمیسیون استفاده کرده‌اند.
