نشست ریاض: نقطه عطفی برای ایران، عراق و نظم منطقه ای

نشست اخیر بین  بین مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در شهر ریاض عربستان، نشان دهنده تغییر وضعیت پویایی قدرت جهانی است و غیبت نمایندگان اروپایی و اوکراینی بر سر میز مذاکره، بر تاثیر بیش از حد بازیگران اصلی در شکل دادن به واقعیت های ژئوپلیتیکی تاکید می کند.

به گزارش عصرایران، "نجاح محمدعلی" تحلیلگر عراقی ساکن لندن با نگارش مقاله ای در وبگاه INTERNATIONAL POLICY DIGEST"     پویایی نظام منطقه ای در پی توافقات دوجانبه آمریکا و روسیه را بررسی کرده و پیامدهای آن را بر قدرت های منطقه ای به ویژه ایران و "محور مقاومت" مورد واکاوی قرار داده است.

این تحلیلگر عراقی نوشت:

برای ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش، این سوال پیش می‌آید: نشست اخیر در ریاض چگونه خاورمیانه را تغییر می‌دهد؟ از درگیری‌های غزه و لبنان گرفته تا ثبات شکننده عراق، محاسبات راهبردی تهران در جریان است.

از زمان حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023، ایالات متحده و متحدانش به دنبال مهار بیشتر ایران و همزمان نابودی یا دستکم تضعیف جناح های محور مقاومت بوده اند. با این حال، متحدان ایران در سراسر منطقه به جای تضعیف شدن، نه تنها دوام آورده اند، بلکه در برخی موارد نفوذ خود را گسترش داده اند.

توافق احتمالی آمریکا و روسیه بر سر اوکراین می تواند عواقب قابل توجهی داشته باشد. واشنگتن ممکن است تلاش کند مسکو را برای محدود کردن همکاری راهبردی خود با تهران تحت فشار قرار دهد، اما تاریخ نشان می دهد که چنین تلاش هایی بیهوده خواهد بود. 

روسیه که در شبکه تحریم ها و انزوای دیپلماتیک خود درگیر شده است، ایران را به عنوان یک شریک ضروری - نظامی، سیاسی و اقتصادی می بیند. در همین حال، اسرائیل که برای رسیدن به اهداف خود در غزه و لبنان تلاش می کند، احتمالا برای افزایش حمایت نظامی غرب لابی می کند و به تنش های منطقه ای دامن می زند.

ایران و حامیان منطقه ای آن همچنان آماده مقابله با هرگونه تغییر در معادله قدرت هستند. تهران پیوسته تمایل خود را برای تشدید تنش نظامی در مواقع ضروری نشان داده است و اطمینان حاصل می کند که موقعیتش نه کاهش یافته و نه نادیده گرفته می شود.

عراق با عمق راهبردی و سیالیت سیاسی خود، در قلب چشم انداز در حال تحول منطقه قرار دارد. نتایج نشست ریاض احتمالا تلاش‌های مستمر واشنگتن برای از بین بردن جای پای ایران در بغداد را تسریع خواهد کرد. عملیات اطلاعاتی اسرائیل، به ویژه از طریق واحد 8200، چالش ها را برای تهران تشدید کرده است، همانطور که جناح های طرفدار غرب برای تغییر موازنه داخلی عراق مانور می دهند.

اگر بین ایالات متحده و روسیه تفاهمی به وجود بیاید، واشنگتن ممکن است کارزار فشار خود را بر عراق تشدید کند و از بغداد بخواهد تا با اهداف راهبردی واشنگتن بیشتر هماهنگ شود. ایران که به شدت از این احتمال آگاه است، بعید است که تسلیم شود. انتظار می رود تهران برای حفظ اهرم هایش روابط با متحدان عراقی خود را تقویت کند، فعالیت های اطلاعاتی اسرائیل را مختل کند و همکاری های اقتصادی و امنیتی با بغداد را تعمیق بخشد.

در هسته خود، راهبرد ایران همچنان روشن است: جلوگیری از تبدیل شدن عراق به میدانی برای نیروهای متخاصم و در عین حال تضمین نفوذ بلندمدت آن در حوزه های سیاسی و امنیتی این کشور.

نشست ریاض یک واقعیت حیاتی را تقویت می‌کند – علیرغم تلاش‌های مستمر غرب برای منزوی کردن ایران، تهران از بسیاری جهات، نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش داده است. ایران به دور از عقب‌نشینی تحت فشار، نفوذ خود را در عرصه‌های مختلف تقویت کرده است و از بی‌ثباتی منطقه‌ای برای تقویت اتحادهای خود استفاده می‌کند.

این تاب آوری رو به رشد با تعمیق روابط ایران با روسیه و چین تقویت می شود. از آنجایی که هر دو کشور با تحریم های اعمال شده توسط غرب روبرو هستند، منافع آنها به طور فزاینده ای با تهران همسو می شود. این همگرایی درها را برای همکاری های گسترده در بخش های نظامی، اقتصادی و انرژی باز می کند و نقش ایران را بیشتر در نظم چند قطبی در حال ظهور برجسته می کند.

با این حال، تهدیدات برای ثبات ایران همچنان قابل توجه است. عملیات‌های اطلاعاتی اسرائیل و غرب به هدف قرار دادن نفوذ منطقه‌ای ایران ادامه می‌دهد و از نیروهای نیابتی محلی برای بی‌ثبات کردن متحدان ایران استفاده می‌کند. رسانه های همسو با غرب برای شکل دادن به روایت هایی کار می کنند که مشروعیت داخلی تهران را تضعیف می کند و لایه دیگری از نگرانی راهبردی را ایجاد می کند.

برای عبور از آشفتگی پیش رو، ایران باید چهار رکن کلیدی راهبردی را در اولویت قرار دهد. اول، افزایش قابلیت‌های نظامی و امنیت سایبری برای جلوگیری از تهدیدات اطلاعاتی. دوم، تعمیق روابط با روسیه و چین و در عین حال استفاده از دیپلماسی منطقه‌ای برای مقابله با ائتلاف‌های متخاصم. سوم، خنثی کردن فعال کارزارهای بی ثبات کننده با هدف تضعیف نفوذ تهران و در نهایت، گسترش مشارکت های اقتصادی و امنیتی با متحدان منطقه ای برای تثبیت موقعیت خود.

در حالی که نظم جهانی همچنان در حال تکه تکه شدن است، اجلاس ریاض یادآور نقش پایدار ایران در شکل دادن به مسیر آتی منطقه است. علیرغم فشار فزاینده غرب، سازگاری راهبردی تهران - که با اتحاد با مسکو و پکن تقویت شده است - آن را به عنوان یک بازیگر کلیدی در تغییر موازنه قدرت قرار می دهد. ایران با تقویت موضع دفاعی خود، درگیر شدن در دیپلماسی حساب شده و پیشی گرفتن از تهدیدات اطلاعاتی، آماده است تا از پیچیدگی های یک چشم انداز ژئوپلیتیکی ناپایدار عبور کند.