ابعاد سیاسی اسلام

مذهب اسلام همزمان با اینکه به انسان می گوید که خدا را عبادت کن و چگونه عبادت کن، به او می گوید چگونه زندگی کن و روابط خود را با سایر انسان ها باید چگونه تنظیم کنی و حتی جامعه اسلامی با سایر جوامع باید چگونه روابطی را برقرار نماید.هیچ حرکتی و عملی از فرد و یا جامعه نیست مگر اینکه مذهب اسلام برای آن حکمی مقرر داشته است.بنابراین طبیعی است که مفهوم رهبر دینی و مذهبی بودن، رهبری علماء مذهبی است در همه شئون جامعه، چون اسلام هدایت جامعه را در همه شئون و ابعاد به عهده گرفته است. ⁽¹⁾ اسلام یک چیزی نیست که برای یک طرف قضیه فکر کرده باشد، اسلام در همه اطراف قضایا حکم دارد، تمام قضایای مربوط به دنیا، مربوط به سیاست، مربوط به اجتماع، مربوط به اقتصاد، تمام قضایای مربوط به آن طرف قضیه که اهل دنیا از آن بی اطلاعند.ادیان توحیدی آمده اند برای اینکه هر دو طرف قضیه را نگاه بکنند و طرح بدهند، نسبت به هر دو طرف قضیه آنها حکم دارند، طرح دارند، اینطور نیست که یا این طرف را و از آن طرف غافل باشند، یا آن طرف را و از این طرف غافل باشند، نه، آن طرف هم نظر دارند، این طرف هم نظر دارند و خصوصا اسلام که از همه ادیان بیشتر در این معنا پافشاری دارد. ⁽²⁾ قرآن کریم که بین ید مسلمین هست و از صدر اول تا حالا یک کلمه، یک حرف در آن زیاد و کم نشده است، این قرآن را وقتی که به عین تدبیر مشاهده بکنید می بینید که مسأله این نیست که دعوت برای این بوده است که مردم توی خانه بنشینند و ذکر بگویند و با خدا خلوت کنند ...مسأله، مسأله دعوت به اجتماع، دعوت به سیاست، دعوت به مملکت داری [است ]، و در عین حال که همه اینها عبادات است، عبادت جدای از سیاست و مصالح اجتماعی نبوده است.در اسلام تمام کارهائی که دعوت به آن شده است جنبه عبادی دارد.حتی در کارخانه ها کار کردن، در کشاورزی کشاورزی کردن و در مدارس تعلیم و تربیت کردن، همه شان مصالح اسلامی است و جنبه عبادی دارد. ⁽³⁾ اسلام احکام اخلاقیش هم سیاسی است، همین حکمی که در قرآن هست که مؤمنین برادر هستند، این یک حکم اخلاقی است، یک حکم اجتماعی است، یک حکم سیاسی است.اگر مؤمنین، طوائف مختلفه ای که در اسلام هستند و همه هم مؤمن به خدا و پیغمبر اسلام هستند اینها با هم برادر باشند، همانطوری که برادر با برادر نظر محبت دارد، همه قشرها با هم نظر محبت داشته باشند، علاوه بر اینکه یک اخلاق بزرگ اسلامی است و نتایج بزرگ اخلاقی دارد، یک حکم بزرگ اجتماعی است و نتایج بزرگ اجتماعی دارد. ⁽⁴⁾ می شود گفت که بی استثنا دعوت های خدا حتی در آن چیزهائی که وظایف شخصی افراد است، روابط شخصی افراد است بین خود و خدا، از معنای اجتماعی و سیاسی برخوردار است. ⁽⁵⁾ اگر شما بتوانید مفهوم مذهب را در فرهنگ اسلامی ما درک و دریافت کنید، به روشنی خواهید دید که هیچ گونه تناقضی بین رهبری مذهبی و سیاسی نیست، بلکه همچنان که مبارزه سیاسی بخشی از وظایف و واجبات دینی و مذهبی است، رهبری و هدایت کردن مبارزات سیاسی گوشه ای از وظایف و مسؤولیت های یک رهبر دینی است. ⁽⁶⁾ اسلام دین سیاست است، دینی است که در احکام آن، در مواقف آن سیاست به وضوح دیده می شود .در هر روز، اجتماعات در تمام مساجد کشورهای اسلامی از شهرستان ها گرفته تا دهات و قراء و قصبات، روزی چند مرتبه اجتماع برای جماعت و برای اینکه مسلمین در هر بلدی، در هر قصبه ای از احوال خودشان مطلع بشوند، از احوال مستضعفین اطلاع پیدا کنند و در هر هفته یک اجتماع بزرگ از همه در یک محل و نماز جمعه که مشتمل دو خطبه است که در آن خطبتین باید مسائل روز، احتیاجات کشور، احتیاجات منطقه و جهات سیاسی، جهات اجتماعی، جهات اقتصادی طرح بشود و مردم مطلع بشوند در هر سال دو عید که در آن دو عید مجتمع بشوند...در نماز عید دو خطبه هست که آن دو خطبه هم باید بعد از حمد و بعد از صلوات بر پیغمبر اکرم و ائمه علیهم السلام، جهات سیاسی، جهات اجتماعی، جهات اقتصادی، احتیاجاتی که کشور دارد، احتیاجاتی که منطقه دارد در آنها طرح بشود و خطبا مردم را آگاه کنند از مسائل و از همه بالاتر در هر سال یک مرتبه اجتماع در حج که از همه بلاد اسلامی اشخاصی که مستطیع هستند واجب شده است بر آنها که مجتمع بشوند و باید در آنجا مسائل اسلام در آن مواقفی که در حج هست، در عرفات، بخصوص در منا و بعد در خود مکه مکرمه و بعد در حرم رسول اکرم این مواقفی که در آنجا هست، در آنجا مردم مطلع بشوند از اوضاع مملکت و از اوضاع تمام کشورهای اسلامی و در آنجا بالحقیقه یک مجلس عالی است و یک اجتماع عالی برای بررسی اوضاع تمام کشورهای اسلامی.

پس مطلب این است: هر روز در محله ها اجتماع و رسیدگی به اوضاع شهر و محله، در هر هفته اجتماع بزرگ در شهرها و درجاهایی که شرایط نماز محقق است برای بررسی اوضاع شهرستان و بالاتر، اوضاع تمام کشور، و در هر سال دو اجتماع بزرگ برای بررسی اوضاع کشورها، و در هر سال یک اجتماع بسیار بزرگ از تمام ممالک اسلامی برای حج و آن مواقفی که در حج هست، اجتماعات در آنجا برای رسیدگی به اوضاع تمام کشورهای اسلامی، تمام اینها مسائل سیاسی است و مسائلی است که باید مسلمین به آن توجه داشته باشند و مع الاسف غفلت از این مسائل شده است.اجتماعات می شود و از اجتماعات نتیجه گرفته نمی شود.مجتمع می شوند مسلمین در مکه مکرمه و در مواقف لکن مثل اینکه از هم جدا هستند و غریبه هستند.اجتماعات می شود در بلاد، نمازهای جمعه، نماز عید لکن افراد مثل اینکه با هم وحدت کلمه ندارند.اسلام دعوت کرده است مردم را به این اجتماعات برای مقصدهای بزرگ. ⁽⁷⁾ شعار سیاست از دین جداست، از تبلیغات استعماری است که می خواهند ملت های مسلمان را از دخالت در سرنوشت خویش باز دارند.در احکام مقدس اسلام، بیش از امور عبادی در امور سیاسی و اجتماعی بحث شده است.روش پیامبر اسلام نسبت به امور داخلی مسلمین و امور خارجی آنها نشان می دهد که یکی از مسؤولیت های بزرگ شخص رسول اکرم (ص) مبارزات سیاسی آن حضرت است .

شهادت امیر المؤمنین علیه السلام و نیز حسین علیه السلام و حبس و شکنجه و تبعید و مسمومیت های ائمه علیهم السلام همه در جهت مبارزات سیاسی شیعیان علیه ستمگری ها بوده است و در یک کلمه: مبارزه و فعالیت های سیاسی بخش مهمی از مسؤولیت های مذهبی است. ⁽⁸⁾ این مواقفی که در اسلام هست مثل عید فطر، عید اضحی (قربان) و حج، مواقف حج، نماز جمعه و جماعات که در شب وروز انجام می گیرد، این مواقف جنبه های عبادی دارد و جنبه های سیاسی اجتماعی هم دارد...اینها مدغمند، منضم به همند.

دیانت اسلام یک دیانت عبادی تنها نیست و فقط وظیفه بین عبد و خدای تبارک و تعالی، وظیفه روحانی تنها نیست و همین طور یک مذهب و دیانت سیاسی تنها نیست، عبادی است و سیاسی، سیاستش در عبادات مدغم است و عبادتش در سیاسات مدغم است یعنی همان جنبه عبادی یک جنبه سیاسی دارد، همین اجتماع در اعیاد برای نماز، این عبادت است لکن آن اجتماع خودش جنبه سیاست دارد.مسلمان ها باید از این اجتماعاتی که هست، از این اجتماعات استفاده های زیاد بکنند مثلا مسجدها در صدر اسلام به این صورتی که بعدش به توسط اشخاص منحرف به این صورت های مبتذل در آمد، در صدر اسلام اینطور نبوده است، مسجدها محلی بوده است که از همان مسجد ارتش راه می افتاد برای جنگ با کفار و با قلدرها، از همان توی مسجد.آنجا خطبه خوانده می شد، دعوت می شدند مردم به اینکه فلان مثلا آدم متعدی در فلان جا قیام کرده بر ضد مسلمین یا مال مردم را چپاول می کند، قلدری می کند، انحرافات دارد و از همان مسجد راه می افتادند و می رفتند طرف دشمن، از همان جا قراردادها حاصل می شد. ⁽⁹⁾ بزرگترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده اند، و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی حاصل و بی ثمر باقی مانده است.

یکی از وظایف بزرگ مسلمانان پی بردن به این واقعیت است که حج چیست و چرا برای همیشه باید بخشی از امکانات مادی و معنوی خود را برای برپایی آن صرف کنند.چیزی که تا به حال از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران مغرض و یا جیره خواران به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است، این است که حج یک عبادت دستجمعی و یک سفر زیارتی سیاحتی است، به حج چه که چگونه باید زیست و چطور باید مبارزه کرد و با چه کیفیت در مقابل جهان سرمایه داری و کمونیسم ایستاد ! به حج چه که حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمین باید ستاند! به حج چه که حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمین باید ستاند! به حج چه که باید برای فشارهای روحی و جسمی مسلمانان چاره اندیشی نمود! به حج چه که مسلمانان باید به عنوان یک نیروی بزرگ و قدرت سوم جهان خود نمایی کنند! به حج چه که مسلمانان را علیه حکومت های وابسته بشوراند، بلکه حج همان سفر تفریحی برای دیدار از قبله و مدینه است و بس! و حال آن که حج برای نزدیک شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است.

حج تنها حرکات و اعمال و لفظها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد، حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود.

حج پیام آور ایجاد بنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است، حج تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست، و مناسک حج مناسک زندگی است و از آن جا که جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم پیوند خورد و یکی گردد و ید واحده شود، حج تنظیم و تمرین و تشکل این زندگی توحیدی است.حج عرصه نمایش و آیینه سنجش استعدادها و توان مادی و معنوی مسلمانان است.حج بسان قرآن است که همه از آن بهره مند می شوند ولی اندیشمندان و غواصان و درد آشنایان امت اسلامی اگر دل به دریای معارف آن بزنند و از نزدیک شدن و فرو رفتن در احکام و سیاست های اجتماعی آن نترسند، از صدف این دریا، گوهرهای هدایت و رشد و حکمت و آزادگی را بیشتر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن تا ابد سیراب خواهند گشت. ⁽¹⁰⁾ اکنون که مسلمین کشورهای مختلف جهان به سوی کعبه آمال و حج بیت الله روی آورده و این فریضه عظیم الهی و کنگره بزرگ اسلامی، در ایامی متبرکه و در مکانی متبرک بر پا گردیده است، مسلمانان مبعوث از قبل خداوند تعالی، باید علاوه بر محتوای عبادی از محتوای سیاسی و اجتماعی آن بهره مند شوند و به صرف صورت قناعت نکنند.همه کس می داند که بر پا نمودن چنین کنگره عظیمی، برای هیچ مقامی و هیچ دولتی امکان پذیر نیست و این امر خداوند متعال است که این گردهمایی بزرگ را فراهم آورده، مع الاسف مسلمین در طول تاریخ نتوانستند از این نیروی آسمانی و کنگره اسلامی استفاده شایانی به نفع اسلام و مسلمین بنمایند.

جهات سیاسی زیادی در اجتماعات، جماعات و جمعات و خصوصا اجتماع گرانبهای حج می باشد که از آنجمله اطلاع بر گرفتاری های اساسی و سیاسی اسلام و مسلمین است که با گردهمآیی روحانیون و روشنفکران و متعهدان زائر بیت الله الحرام ممکن است طرح و با مشورت از راه حل ها مطلع و در بازگشت به کشورهای اسلامی در مجتمع های عمومی گزارش داده و در رفع آنها کوشا شوند و از جمله وظایف در این اجتماع عظیم دعوت مردم و جوامع اسلامی به وحدت کلمه و رفع اختلافات بین طبقات مسلمین است که خطبا و گویندگان و نویسندگان، در این امر حیاتی اقدام نمایند و کوشش کنند در بوجود آوردن جبهه مستضعفین که با وحدت جبهه و وحدت کلمه و شعار لا اله الا الله از تحت اسارت قدرتهای شیطانی اجانب و استعمارگران و استثمارگران بیرون آیند و با اخوت اسلامی بر مشکلات غلبه پیدا کنند. ⁽¹¹⁾ فریاد برائت از مشرکان مخصوص به زمان خاص نیست، این دستور است و جاوید، در صورتی که مشرکان حجاز منقرض شده اند.و «قیام ناس» مختص به زمانی نیست و دستور هر زمان و مکان است و در هر سال در این مجمع عمومی بشری از جمله عبادات مهم است الی الابد. ⁽¹²⁾

پی نوشت ها:

1 صحیفه نور جلد 4 ص 168 167 تاریخ: 18/10/57 (پاریس نوفل لوشاتو)

2 بیانات امام خمینی در جمع اعضای مجتمع آموزشی طیبه لنگرود صحیفه نور جلد 9 ص 137 تاریخ: 25/6/ 58

3 بیانات امام خمینی در جمع اعضای دومین کنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات صحیفه نور جلد 18 ص 275 تاریخ: 23/2/ 63

4 صحیفه نور جلد 13 ص 23 تاریخ: 27/5/ 59

5 بیانات امام خمینی در جمع اعضای دومین کنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات صحیفه نور جلد 18 ص 274 تاریخ: 23/2/ 63

6 مصاحبه امام خمینی با خبرنگار تایمز لندن صحیفه نور جلد 4 ص 167 تاریخ: 18/10/57 (پاریس نوفل لوشاتو)

7 بیانات امام خمینی به مناسبت عید سعید فطر صحیفه نور جلد 8 ص 265 264 تاریخ: 2/6/ 58

8 مصاحبه امام خمینی با جنبش امل لبنان صحیفه نور جلد 4 ص 33 تاریخ: 16/9/57 (نوفل لوشاتو پاریس)

9 بیانات امام خمینی پیرامون ابعاد سیاسی عبادی اسلام صحیفه نور جلد 3 ص 121 120 تاریخ: 21/8/57 (نوفل لوشاتو پاریس)

10 پیام امام به مناسبت سالگرد کشتار خونین در مکه معظمه و قبول قطعنامه 598 صحیفه نور جلد 20 ص 229 228 تاریخ: 29/4/ 67

11 پیام امام خمینی به زائران بیت الله الحرام صحیفه نور جلد 20 ص 223 تاریخ: 7/7/ 58

12 پیام امام خمینی به زائران بیت الله الحرام صحیفه نور جلد 20 ص 21 تاریخ: 16/5/ 65