چه غذاهایی برای رفلاکس معده مفیدند و چه غذاهایی مضر؟

به برگشت اسید معده به مری، «رفلاکس معده به مری» (GERD) گفته می‌شود که حالت مزمن رفلاکس اسیدی معده است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که اسفنکتر (sphincter، عضله‌ی تنگ‌کننده) تحتانی مری ضعیف شده یا آسیب جدی دیده باشد. وظیفه‌ی اسفنکتر تحتانی مری جلوگیری از حرکتِ رو به بالای غذا از معده به مری است.

به گزارش چطور، علائم رفلاکس به‌دلیلِ افزایش یا کاهش غیرطبیعی حجم اسید معده ظاهر می‌شوند و با اصلاح عادات غذایی، تا حدی قابل‌کنترل خواهند بود. چنانچه به‌علت حجم بالای اسید معده از علائم رفلاکس رنج می‌برید، در ادامه با ما همراه باشید تا با مواد غذایی کاهنده‌ی این علائم بیشتر آشنا شوید.

چه غذاهایی برای رفلاکس معده خوب است؟

1. سبزیجات

سبزیجات به‌علت چربی و قند پایین، موجب کاهش اسید معده می‌شوند. لوبیا سبز، کلم بروکلی، مارچوبه، گل‌کلم، سبزیجاتِ دارای برگ‌‌های سبز خوراکی، سیب‌زمینی و خیار از جمله سبزیجات مفید برای رفلاکس معده به‌شمار می‌روند.

2. زنجبیل

زنجبیل دارای خواص ضدالتهابی است و در درمان‌‌ ترش کردن معده و سایر مشکلات گوارشی مؤثر است. می‌توانید ریشه‌ی زنجبیل را به‌صورت رنده‌شده یا خُردشده به انواع غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه کنید.

3. جو دوسر

جو دوسر از جمله غلات کامل و منبعی غنی از فیبر است که معمولا به شکل حلیم در وعده‌ی صبحانه مصرف می‌شود و به‌علت جذب اسید معده، در کاهش علائم رفلاکس مؤثر است. برنج سبوس‌دار و نان‌هایی که از غلات کامل درست شده‌اند، از دیگر خوراکی‌های حاوی فیبر بالا به‌شمار می‌روند.

4. میوه‌ها (غیر از مرکبات)

میوه‌هایی همچون هندوانه، خربزه، طالبی، موز، سیب و گلابی در مقایسه با مرکبات، کمتر موجب رفلاکس معده می‌شوند.

5. گوشت کم‌چرب

گوشت‌های کم‌چرب مانند گوشت مرغ، بوقلمون، ماهی و غذاهای دریایی دارای چربی خیلی کمی هستند و موجب کاهش علائم رفلاکس معده می‌شوند. انواع مختلف گوشت کم‌چرب را می‌توانید به‌صورت گریل، کبابی یا آب‌پَز تهیه و مصرف کنید.

6. سفیده‌ی تخم‌مرغ

سفیده‌ی تخم‌مرغ در کاهش علائم رفلاکس معده مؤثر است، درحالی‌که زرده به‌علت مقادیر بالای چربی، موجب تشدید علائم رفلاکس معده می‌شود.

7. چربی‌های مفید

آووکادو، گردو، تخم کتان، روغن زیتون، روغن کنجد و روغن آفتابگردان از جمله منابع حاوی چربی‌های مفید به‌شمار می‌روند. تا حد امکان از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس بپرهیزید و در عوض از روغن‌های غیراشباع که سالم‌ترند، استفاده کنید.

ترش کردن یکی از شایع‌ترین علائم رفلاکس معده است که پس از مصرف وعده‌‌های غذایی کامل یا برخی غذاهای خاص به شکل سوزش معده یا سوزش قفسه‌ی سینه احساس می‌شود. حتی ممکن است در رفلاکس معده مزمن، به‌علت ورود اسید به مری، فرد دچار استفراغ شود. سایر علائم عبارتند از:

• سرفه خشک؛
• گلودرد؛
• نفخ؛
• آروغ یا سکسکه؛
• دشواری در بلع؛
• احساسِ گیر کردن چیزی در گلو.

برخی مواد غذایی خاص، علائم رفلاکس معده را تشدید می‌کنند. البته، مواد غذایی محرک علائم رفلاکس معده در همه‌ی مبتلایان یکسان نیستند و هیچ رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که تمامی علائم را یک‌جا برطرف کند.

برای اینکه بدانید علائم‌تان دقیقا در پیِ مصرف کدام مواد غذایی تشدید می‌شوند، تمامی غذاهایی را که در طول روز می‌خورید، با ذکر ساعت یادداشت کنید و تک‌تک علائمی را که پس از هر وعده‌ی غذایی به سراغ‌تان می‌آیند نیز بنویسید. یادداشت این موارد را حداقل تا یک هفته ادامه بدهید.

 اگر رژیم غذایی‌ متغیری دارید، باید مدت طولانی‌تری غذاهای مصرفی و علائم‌تان را بادقت ثبت کنید. با این راهکار می‌توانید غذاها یا نوشیدنی‌هایی که علائم‌تان را تشدید می‌کنند، راحت‌تر بشناسید.

غذاهای مضر برای رفلاکس معده

درمورد اینکه دقیقا کدام مواد غذایی موجب تشدید علائم رفلاکس معده می‌شوند اتفاق نظر وجود ندارد، اما برخی مواد غذایی خاص در اغلب افراد موجب تحریک علائم می‌شوند که عبارتند از:

1. غذاهای پُرچرب

غذاهای سرخ‌شده و پرچرب به‌علت اینکه اسفنکتر تحتانی مری را به حالت استراحت درمی‌آورند، موجب می‌شوند که مقدار بیشتری اسید معده به مری وارد شود. این قبیل غذاها همچنین زمان تخلیه‌ی معده را به تعویق می‌اندازند. بنابراین با کاهش مقدار چربی مصرفی روزانه می‌توانید یکی از علت‌های تشدید علائم رفلاکس معده را تا حدودی مهار کنید.

متداول‌ترین مواد غذایی پرچرب که بهتر است مقدار مصرف‌شان را محدود کنید عبارتند از:

• سیب‌زمینی سرخ‌شده و حلقه‌های پیاز پفکی‌شده در روغن؛
• لبنیات پرچرب مانند کره، شیر، پنیر یا خامه‌ای که چربی آنها گرفته نشده باشد؛
• قسمت‌های پرچرب گوشت گاو یا بره، به‌ویژه اگر سرخ شده باشند؛
• ژامبون؛
• دسرها یا اسنک‌هایی از قبیل بستنی و چیپس؛
• سس‌ها و چاشنی‌های خامه‌ای و پرچرب.

2. گوجه و مرکبات

میوه‌ها و سبزیجات از جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی سالم برخوردارند، اما برخی میوه‌های خاص، به‌ویژه میوه‌های اسیدی، موجب ایجاد یا تشدید علائم رفلاکس معده می‌شوند. چنانچه از رفلاکس معده مزمن رنج می‌برید، باید مصرف مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی روزانه‌ی خود محدود کنید:

• پرتقال؛
• گریپ فروت؛
• انواع لیموها؛
• آناناس؛
• گوجه‌فرنگی؛
• سس گوجه‌فرنگی یا خوراک‌ها و غذاهای حاوی سس گوجه مانند پیتزا؛
• سس سالسا.

3. شکلات

شکلات حاوی ترکیباتی به نام مِتیل‌گِزانتین است که به نظر می‌رسد عضله‌ی صاف اسفنکتر تحتانی مری را به حالت استراحت درمی‌آورد و موجب تشدید علائم رفلاکس معده می‌شود.

4. سیر، پیاز و غذاهای تند و پُرادویه

غذاهای تند و پُرادویه و نیز غذاهای پر از سیر و پیاز، در اغلب افراد موجب ترش کردن می‌شوند. البته این مواد غذایی در همه‌ی افراد به تحریک علائم رفلاکس معده نمی‌انجامند، اما چنانچه به مصرف زیادِ سیر و پیاز یا غذاهای پرادویه عادت دارید، حتما دقت کنید که آیا پس از مصرف چنین غذاهایی به علائم رفلاکس معده دچار می‌شوید یا خیر.

5. کافئین

نوشیدن قهوه در برخی افراد موجب تشدید علائم رفلاکس معده می‌شود، چرا که کافئین یکی از عوامل تحریک‌کننده‌ی رفلاکس معده است.

6. نعناع

نعناع یا فرآورده‌هایِ با طعم نعناع، مانند آدامس و خوشبوکننده‌های دهان، در برخی افراد موجب تشدید علائم رفلاکس معده می‌شود.

برنج و رفلاکس معده؛ آیا برنج برای اسید معده خوب است؟

پاسخ به این سوال به نوع برنج و نحوه مصرف آن بستگی دارد. برنج یکی از کوئری‌های اصلی مبتلایان به رفلاکس است:

• برنج سفید: برنج سفید ساده (بدون روغن زیاد یا افزودنی‌های تند) به دلیل هضم آسان و قابلیت جذب اسید اضافی، معمولاً برای افراد مبتلا به رفلاکس «خوب» تلقی می‌شود. این یک کربوهیدرات پیچیده ملایم است که معده را آزار نمی‌دهد.
• برنج قهوه‌ای (سبوس‌دار): این برنج به دلیل داشتن فیبر بالا (که در بخش جو دوسر هم به آن اشاره شد) می‌تواند به مدیریت رفلاکس کمک کند.
• نکته مهم: مشکل اصلی برنج نیست، بلکه «خورش» یا غذایی است که همراه آن مصرف می‌شود. مصرف برنج همراه با خورش‌های بسیار چرب، تند، یا حاوی رب گوجه‌فرنگی زیاد (مانند قورمه‌سبزی چرب یا قیمه ترش) می‌تواند محرک اصلی رفلاکس باشد، نه خود برنج.

چه چیزهایی برای رفلاکس معده ضرر دارد؟

علاوه بر غذاها، برخی عادات و «چیزها»ی دیگر نیز می‌توانند علائم شما را تشدید کنند. برای بهبود، این موارد را در سبک زندگی خود تغییر دهید:

• مدیریت وزن: چاقی و اضافه وزن، فشار داخل شکم را افزایش داده و اسید را به سمت مری هل می‌دهد.
• پرهیز از الکل و سیگار: هر دو مورد به‌شدت اسفنکتر مری را ضعیف کرده و تولید اسید را تحریک می‌کنند.
• زمان‌بندی خواب و غذا: حداقل 3 تا 4 ساعت قبل از خواب چیزی نخورید. با معده پر دراز نکشید.
• نحوه خوابیدن: سر تختخواب خود را حدود 10 تا 15 سانتی‌متر بلند کنید تا جاذبه به نفع شما کار کند.
• پرهیز از پرخوری: وعده‌های غذایی کوچک‌تر و متعددتر در طول روز بخورید.
• جویدن آدامس (غیر نعنایی): جویدن آدامس (مثلاً با طعم دارچین یا میوه‌ای) تولید بزاق را افزایش می‌دهد که به خنثی‌سازی اسید کمک می‌کند.
• پوشیدن لباس‌های گشاد: لباس‌های تنگ، به‌ویژه دور کمر، به معده فشار می‌آورند.
• داروها: تحت نظارت پزشک، ممکن است داروهای آنتی‌اسید یا کاهنده‌ی تولید اسید برای شما تجویز شود.

برگرفته از: healthline