المانیتور گزارش داد که روز سهشنبه 9دسامبر تهران میزبان سومین نشست سهجانبه بین ایران، عربستان سعودی و چین بود. این نشست در حالی برگزار شد که فشار غرب بر تهران ادامه داشته و چین نقشی مرکزی در مقابله با این وضعیت دارد. از سوی دیگر، روند بهبود روابط با ریاض بهرغم گذشتن از دو سال از توافق آشتی دوجانبه آنچنان که باید و شاید پیش نرفته است. طی نشست روز سهشنبه، مجید تختروانچی معاون وزیر امور خارجه ایران، ولید الخریجی معاون وزیر خارجه عربستان سعودی، و میائو دیو معاون وزیر خارجه چین، آخرین وضعیت توافق آشتی ایران و عربستان سعودی را که با میانجیگری چین در مارس 2023 حاصل شد مورد بحث قرار دادند، توافقی غافلگیرکننده که به هفت سال قطع روابط دیپلماتیک بین این دو رقیب منطقهای پایان داد.
همنشینی دیپلماتهای ایرانی و سعودی در حالی برگزار میشود که تهران و ریاض همچنان بر اساس نقشه راه مشترک حرکت میکنند. همانگونه که بیانیه نهایی نشست مذکور نشان داد، طرفین بر محکومیت اقدامات نظامی اسرائیل در غزه، لبنان و سوریه و حمایت خود از یک راهحل سیاسی تحت حمایت سازمان ملل در یمن تاکید کردند. در همین رابطه، معاون سیاسی وزارت امور خارجه طی پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با اشاره به اینکه سه کشور در پی گسترش همکاری در زمینههای مختلف هستند، گفت که هر سه کشور همچنین بر اهمیت گفتوگو و همکاری منطقهای بین کشورهای منطقه با هدف تقویت امنیت، ثبات، صلح و رفاه اقتصادی تاکید کردند.
اکوسیستم چینی
المانیتور در ادامه عنوان کرد: بااینحال، در پس زبان دیپلماتیک، واقعیت پیچیدهتری نهفته است: ایران به طور فزایندهای به چین روی آورده است، نه تنها به عنوان میانجی با عربستان سعودی، بلکه به عنوان یک ستون استراتژیک در تلاش گستردهتر خود برای مقابله با فشارها، کاهش تاثیر تحریمهای ایالات متحده و شرکای اروپاییاش و تعمیق ادغام خود در ساختارهای سیاسی و اقتصادی غیرغربی. این گزارش افزود: برای تهران، این قالب سهجانبه صرفا مربوط به روابط با ریاض نیست. این تلاشی برای قرار گرفتن در یک اکوسیستم دیپلماتیک با محوریت چین است که شامل سازمانهایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای (SCO) میشود. همچنین، مقابله با نفوذ آمریکا در خلیج فارس بدون کنار گذاشتن رسمی برنامههای منطقهای دیگر هدف اصلی گسترش روابط ایران با عربستان محسوب میشود.
این رسانه در ادامه افزود: با وجود تعاملهای حاصلشده، پیشرفت در مسیر بهبود روابط ایران و عربستان سعودی همچنان محدود بوده است. با اینکه همکاری کنسولی بهبود یافته است (بهویژه با استقبال مقامات ایرانی از سازوکارهای روانتر برای زیارت حج) هسته سیاسی این رابطه همچنان شکننده و حلنشده باقی مانده است. بیش از دو سال پس از توافق آشتی اولیه، نوعی عدم اعتماد همچنان بر روابط دو کشور سایه افکنده است و رقابت برای نفوذ بیشتر منطقهای ادامه دارد.
از سوی دیگر، عربستان سعودی همچنان محتاط و نگران است. درحالیکه ریاض به طور قابلتوجهی لحن خود را نسبت به حکومت در تهران تعدیل کرده است، رسانههای سعودی همچنان به ایران شک دارند. این رقابت و اختلافات ایدئولوژیک و استراتژیک چهبسا جدیتر از آن باشد که بتوان با چندین موافقتنامه آن را کنار گذاشت. جنگ غزه این شکاف را بیشتر آشکار کرد؛ مواضع تهران و ریاض در قبال بحران غزه نیز نشانگان دیگری از اختلافهای موجود است. عربستان سعودی موضع محتاطانهتر از ایران در قبال نسلکشی اسرائیل اتخاذ کرد و همچنان ایده عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی را به طور کامل کنار نگذاشته است.
جایگاه محتاطانه چین
تارنمای رسانهای المانیتور در ادامه عنوان کرد: برای ایران، مسیر دیپلماتیک تحت حمایت چین در خدمت یک هدف داخلی و منطقهای است. پس از تنشهای اخیر، از جمله جنگ 12روزه، هرگونه نشانهای از اهمیت بینالمللی برای سازوکار دیپلماتیک ایران بسیار ارزشمند است. مثلث دیپلماتیک ایران-چین-عربستان به جلوگیری از تشدید تنش کمک کرده و کانالهای ارتباطی را باز کرده است، اما محاسبات استراتژیک اصلی تهران یا ریاض را تغییر نداده است. از سوی دیگر، چین تمایلی به جایگزینی ایالات متحده به عنوان ضامن امنیت در خلیج فارس نشان نداده است. پکن تا حد زیادی به نقش محافظهکارانه خود در تعامل دیپلماتیک و اقتصادی پایبند بوده و عمدتا بر ثباتی که از منافع انرژی و تجاری آن محافظت میکند، تمرکز داشته است.
پس از تنشهای اخیر، ایران مشتاق تنظیم مجدد آنتنهای دیپلماتیک و احیای شبکههای منطقهای خود است و نشست اخیر این میل را برجسته کرد. با این همه، کانون اصلی پیچیدگی همچنان به قوت خود باقی است: ایران خواهان عادیسازی بدون عقبنشینی استراتژیک، عربستان سعودی خواهان کاهش تنش بدون مشروعیت بخشیدن به جایگاه منطقهای ایران، و چین خواهان صلح بدون درگیری است.
