نخستین داروی تولید شده با هوش مصنوعی وارد بدن انسان شد

فارس : یک داروی جدید برای «تومور جامد» که نامش فقط یک کد است، مسیر خود را نه از یک آزمایشگاه سنتی، بلکه از دل سال‌ها داده، الگوریتم و یک استراتژی داده‌محور فرانسوی آغاز کرد.

در صبحی مه‌آلود در یکی از مراکز درمانی اروپا، بیماری که با تشخیص «تومور جامد» مواجه شده، روی تخت معاینه نشسته است. هنوز نام دارویی که برای او تجویز شده فقط یک کد است: «او کِی اِن 4395». نه پزشک و نه بیمار به طور قطع نمی‌دانند که این دارو تا کجا پیش خواهد رفت و به نتیجه خواهد رسید.آنچه قطعی است، این است که مسیر رسیدن این مولکول خاص به این اتاق درمانی، یک مسیر عادی و سنتی نبوده است.

این دارو نه در سکوت و انزوای یک آزمایشگاه سنتی، بلکه در امتداد سال‌ها تحلیل داده، اجرای الگوریتم‌های پیچیده و تصمیم‌های پرریسک شکل گرفته است.این تصمیم‌ها در یک شرکت فرانسوی به نام «اوکین» گرفته شد؛ جایی که هوش مصنوعی قرار بود وعده‌ای قدیمی را عملی کند: کوتاه‌کردن راه طولانی میان کشف علمی و درمان واقعی. داروسازی مدرن سال‌هاست با یک تناقض جدی دست‌به‌گریبان است.

از یک سو، زیست‌شناسی انسان هر روز پیچیده‌تر به نظر می‌رسد؛ از سوی دیگر، هزینه و زمان توسعه هر داروی جدیدی به شکل سرسام‌آوری افزایش یافته است. آمارها نشان می‌دهند که بخش بزرگی از داروها هرگز از مرحله آزمایش بالینی عبور نمی‌کنند.

پراکندگی و محرمانه بودن داده‌ها، گلوگاه توسعه دارو بود

شکست‌ها در مسیر توسعه دارو معمولاً بسیار دیر اتفاق می‌افتند؛ یعنی زمانی که میلیاردها دلار هزینه شده و بیماران به درمان‌های جدید امید بسته‌اند. مسئله فقط کمبود داده‌های خام پزشکی نیست، بلکه پراکندگی شدید این داده‌ها و عدم دسترسی به آن‌ها است.اطلاعات حیاتی بیماران در بیمارستان‌ها باقی می‌ماند، داده‌های مولکولی محرمانه در شرکت‌های داروسازی محصور شده است و قوانین سخت‌گیرانه مربوط به حریم خصوصی، انتقال و جابه‌جایی این داده‌ها را تقریباً ناممکن کرده است.

در چنین فضای دشواری، در سال 2016 شرکتی در شهر پاریس شکل گرفت که بنیان‌گذار آن یک پزشک متخصص بود. توماس کلوزل، متخصص سرطان‌شناسی (انکولوژیست)، تجربه بالینی خود را با دغدغه‌ای عمیق وارد حوزه فناوری و هوش مصنوعی کرد.او بارها با بیمارانی مواجه شده بود که درمان مناسب را دیر دریافت می‌کردند یا اصولاً درمانی برای بیماری آن‌ها وجود نداشت.

کلوزل و هم‌بنیان‌گذارش ژیل ونریب، پژوهشگر حوزه «یادگیری ماشین»، به این نتیجه رسیدند که مشکل فقط «نداشتن الگوریتم بهتر» نیست، بلکه این است که الگوریتم‌ها به داده‌هایی نیاز دارند که اجازه دسترسی به آن‌ها وجود ندارد. شرکت «اوکین» دقیقاً از همین نقطه متولد شد.

اولین داروی منتخب هوش مصنوعی وارد فاز آزمایش انسانی شد

ژانویه 2025، بیانیه‌ای کوتاه اما بسیار معنادار منتشر شد: نخستین بیمار در کارآزمایی بالینی «فاز یک» داروی «او کِی اِن 4395» دوز دارو را دریافت کرده است. در این بیانیه آمده بود که این برنامه، اولین نمونه از داروی «بهینه‌سازی‌شده با هوش مصنوعی» شرکت «اوکین» است که وارد مرحله بالینی می‌شود.

این دارو برای بیماران مبتلا به تومورهای جامد طراحی شده و هدف اولیه، ارزیابی ایمنی و تحمل‌پذیری آن در بدن انسان است. این لحظه، اوج یک مسیر چندساله و پرچالش بود که با تکیه بر فناوری شکل گرفته بود.

از داده‌هایی که هرگز جابه‌جا نشدند، از الگوریتم‌هایی که بی‌سروصدا در سرورهای بیمارستانی آموزش دیدند، تا تصمیم‌هایی که هیئت‌مدیره شرکت‌های عظیم را قانع کرد. اکنون، نتیجه همه این‌ها در بدن یک انسان آزمایش می‌شد.

هیچ تضمینی برای موفقیت وجود نداشت؛ فاز یک معمولاً بیش از آنکه وعده بدهد، سؤال ایجاد می‌کند. اما همین که یک داروی منتخب با اتکا به زیرساخت هوش مصنوعی به این مرحله رسیده بود، برای صنعت داروسازی معنای تاریخی و مهمی داشت.

امید بیماران، محصول جانبی فناوری درمانی شد

در تمام این سال‌ها، بیماران اغلب در متن بیانیه‌های رسمی نامی نداشتند. آن‌ها فقط در قالب «داده»، «اسلاید پاتولوژی» یا «نمونه بالینی» ظاهر می‌شدند. اما تأثیر واقعی تصمیم‌ها، در نهایت بر زندگی همین افراد سنگینی می‌کند و هدف اصلی است.

«اوکین» در توضیحات خود بارها بر این نکته تأکید کرده که هدف نهایی، پزشکی دقیق است؛ یعنی درمانی که نه برای «بیماری»، بلکه برای «بیمار مشخص» و منحصربه‌فرد طراحی شود.

مطالعه «نیچر مدیسین» نشان داد که می‌توان از تصاویر بافتی، اطلاعاتی استخراج کرد که پاسخ درمان آینده را پیش‌بینی می‌کند. اگر این مسیر در آینده تثبیت شود، بیماران ممکن است پیش از تحمل عوارض سنگین شیمی‌درمانی، بدانند آیا احتمال پاسخ وجود دارد یا نه.

این وعده بزرگ، همان جایی است که فناوری از سطح یک ابزار صرف، به سطح یک امید جدید برای بیماران و خانواده‌های آن‌ها نزدیک می‌شود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.