به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، استاد حوزه و دانشگاه، در نخستین شورای تحول برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه مذاهب اسلامی به دانشگاه‌های جهان اسلامی و پیشینه آن‌ها، جایگاه و مأموریت‌های دانشگاه مذاهب اسلامی در جهان امروزی و مسائل و مشکلات آموزشی دانشگاه که می‌بایست مورد واکاوی و بررسی قرار بگیرند پرداخت.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی تصریح کرد: دانشگاه‌های جهانی و جهان‌نگر در جهان اسلام در یک مرحله تعداد اندکی بودند، در مصر، الازهر، در عربستان، مالزی و چند جای دیگر نیز چند دانشگاه این‌گونه وجود داشت. بین‌المللی بودن برخی از این دانشگاه‌ها سابقه تاریخی داشته است مثل الازهر؛ برخی نیز براساس یک برنامه، نگاه و هدف‌گذاری ایجاد شده‌اند مثل آنچه در عربستان است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان کرد: در جهان اسلام تحولاتی رخ داده که این تحولات زنگ خطری را برای همه به صدا درآورده است و نوعی بازنگری را در همه سطوح فرهیختگانی و سیاسی جهان اسلام برانگیخته است.
وی گفت: اگر از بعضی سیاستمداران در جهان اسلام که در نگاه و نیتشان، سوء نهفته است و دنبال به پا کردن فتنه‌اند، بگذریم در مرحله کنونی در جهان اسلام یک نوع به خود آمدن و توجه به مناسبات بین مذهبی داشتن به وجود آمده است که اگرچه در اوان کار خود است اما واقعیت دارد.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با داشتن دانشگاه مذاهب اسلامی زمینه این کار را دارد؛ زیرا عملاً این دانشگاه همان‌طور که از نامش پیدا است دانشگاهی است برای همه مذاهب و دنبال ایجاد یک همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمان‌ها است.
مبلغی عنوان کرد: وقتی دانشگاه مذاهب اسلامی می‌گوید همه مذاهب تدریس شوند منظورش این است که می‌خواهد یک نوع همگرایی، همنوایی و همزیستی مسالمت‌آمیز را از این طریق دنبال کند و دانش این همزیستی را ایجاد نماید و مشکلات مربوط به امت را از طریق دانش حل کند یا راه‌حل‌های آن را ارائه دهد.
این چهره تقریبی جهان اسلام تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران، جریان سالمی را از طریق دانشگاه مذاهب اسلامی برای جهان اسلام ارائه می‌نماید اما دانشگاه به دلیل محدود بودن و نداشتن امکانات آن‌چنانی نتوانسته در این مدت، مبدأ و منشأ یک جریان در جهان اسلام باشد، جریانی که قطعاً و دقیقاً با فطرت انسانی مسلمان‌ها سازگار است.
مبلغی با اشاره به این که اخیراً کوشش‌هایی شده است که این دانشگاه در فضاهای بین‌المللی حضور یابد و تا حدودی هم این توفیق حاصل شده است، گفت: اکنون در جهان اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی را با نام جمهوری اسلامی ایران می‌شناسند؛ و کم و بیش نسبت به دانشگاه هم مطالعاتی انجام داده‌اند و انعکاس‌هایی در رسانه‌های جهان اسلام و عرب پیدا کرده است.
وی افزود: نوع پیام، نوع نگاه و نوع دانش‌اندوزی، دانش‌پروری و دانشورزی در این دانشگاه برای جهان اسلام نو است چون هیچ جا به این صورت صادقانه به همه مذاهب به صورت یکسان نگاه نمی‌شود و به فکر تولید دانشی برای همه مذاهب به این صورت نیستند. به همین دلیل هرکجا این دانشگاه خودش را یک معرفی مختصر می‌کند نوعی از شیفتگی و اعجاب را در اساتید، علما و دانشمندان و دانشگاهیان برمی‌انگیزد، ولی درعین‌حال بیشتر این دانشگاه ناشناخته مانده است تا چه رسد بخواهد حضور داشته باشد.
مشروعیت دانشگاه مذاهب در فضای حوزه
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که دو نوع تحول نسبت به این دانشگاه در فضای داخلی، اعم از حوزه علمیه و مسئولان نظام صورت گرفته است، اظهار داشت: تحول اول که برای ما شیرین است این است که این دانشگاه در فضای حوزه علمیه نوعی مشروعیت پیدا کرده است به این معنا که در گذشته شاید برخی ضرورت چنین دانشگاهی احساس نمی‌کردند یا حتی گاهی مانند یک امر غیر ضروری به آن می‌نگریستند، امروزه این نگاه وجود ندارد.
مبلغی خاطرنشان کرد: امروزه درک شده است اگر امت اسلامی باشد، مذاهب هم هستند و اسلام هم تقویت می شود.
وی افزود: یک تحول هم در سطح مسئولین نظام نسبت به این دانشگاه رخ داده است که باید کوشش کنیم از این تحول به عنوان یک فرصت استفاده کنیم و دانشگاه را توسعه دهیم و آن این است که برای دانشگاه، نقش، جایگاه و سهم بیشتری را در ایجاد اندیشه‌های امت محور قائلاند.
وی با بیان اینکه نیازمند برنامه‌ریزی برای عبور از مشکلات و ایجاد جایگزین‌های درست هستیم ادامه داد: یکی از مشکلات این است که سرفصل‌های آموزشی ما با فلسفه وجودی این دانشگاه به ویژه کارکردی که از این دانشگاه در فضای امروزی و شرایط نابه هنجار امروز در مناسبات امت اسلامی متوقع است متناسب نیست و بعضی اگرچه مرتبط است و ممکن است عنوان مقارن بودن را یدک بکشد اما نمی‌تواند دردی از دردهای جهان اسلام را درمان کند و از رویکرد و جهت‌گیری این سرفصل‌ها به صورت کلان کارکرد دانشی نسبت به جهان اسلام برنخواهد خاست.
وی یاد آور شد: مشکل دیگر این است که ما به یکسری از رشته‌ها بسنده کرده ایم که بخشی از علوم اسلامی را تشکیل می‌دهند و بخش دیگری که معلوم نیست خاستگاه بودن آن‌ها، از حیث دانشی برای امت اسلامی کمتر باشد.
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی همچنین توجه و گنجاندن برخی میان رشته‌ها در سرفصل های آموزشی دانشگاه مهم عنوان کرد و افزود: دانشگاه به وجود برخی میان رشته ها در سطح مناسبات و ارتباطات جهان اسلام است که اگر این دانشگاه به سمت آن نرود نمی‌تواند یک مدل نهایی و تأثیرگذار عینی و عملی در جهان اسلام داشته باشد. اینکه ما مثلاً بر علوم حدیث تکیه کنیم می‌تواند بخشی از خلأ را پر کند اما برای مثال امروزه رسانه در جهان یک بحث مهم است مگر می‌شود که ما بخواهیم وحدت اسلامی ایجاد کنیم و نتوانیم نسبت به رسانه نظر اسلامی پایه‌گذاری کنیم یا دانش آن را تولید کنیم.
ایجاد رشته آینده پژوهی
مبلغی خاطرنشان کرد: میان رشته ای مانند آینده‌پژوهی برای جهان اسلام، از دیگر موارد مهم و موردنیاز ماست، مگر می‌شود بدون یک مطالعه آینده‌پژوهانه به سمت جلو رفت؟ امروزه به‌گونه‌ای است که هر لحظه تحولی رخ می‌دهد. نسل‌ها مثل گذشته نیستند که دیربه‌دیر عوض شوند بلکه سریع عوض می‌شوند. در گذشته چنان بود که موضوع ثابت بود و فقیه دنبال آن موضوع می‌رفت و حکم آن را استنباط می‌نمود، اما امروزه موضوع به‌گونه‌ای است که بی‌قرار است، یعنی بخشی از حال و آینده را در بر می‌گیرد و هویت آن در چند زمان و چند نسل پخش است، لذا بدون داشتن یک نگاه به آینده چگونه می‌شود یک موضوع بدون قرار که هویتش را در زمان پیدا می‌کند و بخشی از هویت آن در حال شدن است را شناخت؟ لذا باید با نگاهی کلان به آینده نگرید نه اینکه با نگاه‌های سنتی ناظر به وضع کنونی و گاهی به گذشته، بنگریم.
این چهره برجسته جهان اسلام با اشاره به این که مشکل دیگر آن است که ما برای تکوین علوم از نظریه استفاده نمی‌کنیم، تصریح کرد: عمدتاً در آموزش بر تکرار مکررات و بر حرف‌های جزء جزء شده تکیه شده است و قدرت نظریه‌پردازی و ریختن این داده‌ها، داشته‌ها و جزئیات را در یک قالب کلان، آن‌هم ناظر به مشکلات زمان مشاهده نمی‌شود. اهمیت کار شهید صدر و شهید مطهری در این نوع نگاه تنظیری بود. این دانشگاه باید به سمت نظریه‌پردازی برود.
وی بیان کرد: مشکل دیگری که وجود دارد آن است که ما در تکوین علوم از فضاهای مجازی استفاده نمی‌کنیم. در تعریف علم آمده است: علم مجموعه‌ای از تفاهم‌ها، اتفاق‌ها و اجماع‌ها است؛ اگر یک نفر اندیشه‌ای داشته باشد علم خوانده نمی‌شده است و باید اتفاق و اجماعی بر مفاهیم، روش و بر قالب‌هایی رخ می‌داده است تا علم شکل بگیرد. فضاهای مجازی این قدرت را دارند که دامنه علوم را توسعه دهند چون امکان و زمینه به اتفاق رسیدن آنی در جهان را دارا می‌باشند. حالا که بنا است این دانشگاه در جهان اسلام تأثیرگذار باشد از فضای مجازی چه استفاده‌ای می‌تواند بکند؟.
مبلغی در پایان با تاکید بر این که اکنون فضای جهان اسلام، فضای در حال شدن است، گفت: امروز با توجه به تحولات رخ داده، نوعی بازنگری‌ها، دنبال پیام‌های جدید رفتن و گشایش دریچه‌ها و فرصت‌ها در فضای جهان اسلام مشاهده می‌شود.
