شهید آیة الله غفاری

زادگاه
آذربایجان چونان تاجی است بر سر ایران که از گذشته های دور همیشه سرافراز و سر بلند به مفاخرش بوده است . آذر شهر این سر سبز دیار تاریخی - در ساحل زیبا و با صفای دریاچه ارومیه با مهربان مردمان صمیمی که جملگی عاشق اهلبیت عصمت و طهارت علیه السلام هستند آرمیده است . شهر عالمان فرزانه ای چون شیخ حسن و شیخ عبدالله مامقانی (صاحب تنقیح المقال ) آیة الله حاج مقدس آقا و شهید محراب آیة الله سید اسدالله مدنی و شهید نستوه آیة الله شیخ حسین غفاری است .
نام قدیمی این دیار پر طراوت و با نشاط و انقلابی دهخوارقان بوده و تاریخی ترین شهرهای آذربایجان شرقی است .
این شهر مملو از زیبایی ها و مناظر طبیعی و پیشینه قوی فرهنگی است حضور دهها تن از علمای برجسته در طول دو قرن اخیر گویای این مدعاست که آذر شهر دیار عالم پرور و عشاق اهلبیت علیه السلام و مهد عارفان و آزادگان آزادی خواهان بوده از جمله عارفان و عالمان فرزانه این منطقه به عنوان نمونه عبارتند از:
ملا یوسف دهخوارقانی ، شیخ رضا دهخوارقانی ضیاءالعلماء دهخوارقانی - شمس العلماء دهخوارقانی - آیة الله شیخ علی توتونچیان - شیخ ابوالقاسم دهخوارقانی - آیة الله سید جلال الدین دهخوارقانی - شیخ محمد حسن منطقی - آیة الله عظیمی و...
مساجد آذر شهر
مساجد قدیمی همچون مسجد محراب کوی قاضی - مسجد چهار سو مسجد عبدالله شهید - مسجد حاج کاظم - مسجد بازار (امام خمینی ) و مسجد قدیمی قدمگاه و دهها مسجد دیگر از عمق باورها و اعتقادات مردم این شهر به اسلام و قرآن حکایت می کند.
تولد
تابستان سال 1335 ق . برابر با 1293 ش . نوزادی در خانه محقر حاج عباس در آذرشهر دیده بجهان گشود.
پدر نوزاد بخاطر ارادت قلبی که به حضرت امام حسین علیه السلام داشت نام او را حسین نهاد.
حسین در فضای کاملا معنوی و با تربیت مادری مهربان و عاشق ولایت و دوستدار حضرت زهرا علیه السلام رشد کرد و سایه پدری مؤ من و متقی بر سرش بود. پدر و مادر حسین آینده های روشن و سرافرازانه ای را در پیشانی فرزندنشان مشاهده می کردند.
اما در نهایت سعی و کوشش خود را برای تربیت اسلامی فرزند مبذول می داشت و از هر آنچه که در توان داشت در رشد و تعالی حسین مضایقه نمی کرد و همین تربیت سالم و شیرپاک بود که از این فرزند، فرزانه ای مجاهد پرورش داد. که آن همه شجاعت و شهامت و سرافرازی را از خود نشان داد.
نیاکان شهید غفاری :
تاریخ یکصد ساله اخیر آذرشهر در خود رمز و رازها دارد. در میان این همه رمز و رازها شخصیت های بزرگواری را می توان یافت که هر یک بنوبه خود تاریخ ساز و حرکت آفرین بوده اند. نیاکان شهید والامقام آیة الله غفاری نیز از این تبار بودند.
استعمارگران و سردمداران تجاوزگر، واهمه و هراس عجیبی از این انسانهای اسوه و مقاوم داشتند و بسیاری از مواقع آنان را ناجوانمردانه به شهادت می رساندند)).
شهید غفاری فرزند حاج عباس و از نوادگان حاج ملامحسن است . حاج ملامحسن از شخصیت های برجسته منطقه و روحانی عالیمقام و نجف رفته ای بود که در مبارزه با استعمارگران ، سرمبارکش توسط روسها از بدن جدا شد و شهید گردید.
هفت نفر از اجداد مادری شیخ حسین غفاری در مبارزه با اجانب و بیگانگان به شهادت رسیده و مسجد حسنلوی آذرشهر مدفن و مضجع آنها و زیارتگاه اهل دل است .
حاج ملااحمد امین العلما از دیگر نیاکان شهید غفاری است .
حسین 5/1 سال بیشتر نداشت که پدرش حاج عباس را از دست داد و سرپرستی اش را برادرش حاج حسن آقا عباسپور بعهده گرفت .
حاج حسن آقا سرپرست شهید غفاری نقل کرده است : که روزی در آذرشهر به اتفاق آیه الله حاج ملااحمد امین العلما از باغ به منزل برمی گشتیم وقتی جلو مسجد محله قاضی رسیدیم مشاهده کردیم شیخ حسین - که چند سال بیش نداشت - در ایوان مسجد رو به قبله ایستاده ، دست به دعا برداشته در حالی که گریه و زاری می کرد با خدای خود راز و نیاز داشت .
مرحوم حاج ملااحمد امین العلما تا این صحنه را دید گفت : اوضاع عجیبی است ؛ در نجف اشرف همین صحنه ها را در خواب دیدم او در زندان پادشاه شهید خواهد شد.
تحصیلات آیة الله غفاری
شهید آیه الله شیخ حسین غفاری از شش سالگی تحصیل را آغاز نمود. مقدمات دروس را در زادگاهش آذرشهر در محضر حجة الاسلام و المسلمین میرزا محمدحسن منطقی دهخوارقانی فراگرفت آن گاه وارد حوزه علمیه تبریز شد و در این حوزه از جلسه درس بزرگان ، کسب دانش نمود و تلاش و کوشش فراوان برای فراگیری علوم دینی از خود نشان می داد و بعضی مواقع شبها تا صبح مطالعه می کرد. او در حوزه علمیه تبریز برجستگی خاصی از خود نشان داد تا آنجا که زبانزد همدرسان و هم بحث هایش شده بود. و اساتید وی نیز از تلاش و فعالیت او اظهار رضایت می کردند.
شهید غفاری آن گاه مصمم شد تحصیلات خود را در کنار بارگاه فاطمه معصومه علیه السلام کریمه اهلبیت عصمت و طهارت ادامه دهند.
لذا برای بهره گیری از جلسات درسی اساتید بزرگوار قم از تبریز به قم مشرف شد و در این حوزه فقه و اصول و مراحل عالی را از محضر بزرگان فرزانه ای چون آیات عظام فیض قمی - بروجردی و خوانساری فراگرفت .
اساتید و شاگردان
شهید غفاری در طول حیات طیبه خود از استادان فرزانه ای بهره گرفت با ذکر نام تنی چند از آنان این اوراق را متبرک می نماییم .
1 - امام خمینی (ره )
2 - آیة الله آقا سید محمد حجت کوه کمره ای (ره )
3 - آیة الله العظمی سید شهاب الدین نجفی مرعشی (ره )
4 - علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان (ره )
5 - آیة الله آقا سید احمد خوانساری (ره )
6 - آیة الله آقا سید محسن میر غفاری آذرشهری
7 - آیة الله حاج میرزا علی مقدس (مشهور به جاج مقدس آقا)
8 - آیة الله حاج شیخ علی پیشنماز دهخوارقانی مشهور به (توتونچیان )
9 - آیة الله آمیرزا محمد حسن منطقی دهخوارقانی و دهها استاد فرزانه دیگر.
مقام علمی
آیة الله مجاهد شیخ حسین غفاری از بعد علمی نیز دارای ویژگی هایی بود. آن بزرگوار از همان اوایل طلبگی با جدیت تمام در حوزه های درسی اساتید حاضر می شد و با تلاش و مطالعه مضاعف یافته های خود را به سایر دوستان و همدرسانش انتقال می داد.
آیة الله زاده سید علی میرغفاری در این باره می فرمایند:
ایشان (شهید غفاری ) در جلسات درسی فقه و اصول حضرت والدم مرحوم آیة الله سید محسن غفاری شرکت می کردند و با آمادگی قبلی در درس حضور می یافتند و خیلی وقت ها از استاد جلو بودند.
شهید غفاری رسائل و مکاسب را نزد پدرم فرا گرفتند.
در محضر اساتید بزرگواری چون امام راحل و حضرت آیة الله العظمی نجفی مرعشی (ره ) و سایر اساتید عظیم القدر ؛ بیانگر مقام عالی آن شهید فرزانه است .
مقام علمی ایشان عاملی بود تا استاد گرانقدر حضرت آیة الله حاج میرزا علی مقدس تبریزی - که از فقهای بزرگوار و نامدار آذربایجان بود - صبیه خود را به عقد این شخصیت بزرگوار در بیاورد.
و لذا به سال 1351 ق . شهید غفاری با صبیه معظم له ازدواج و ثمره این وصلت دو پسر و یک دختر شد که فرزند ارشد ایشان حضرت حجة الاسلام و المسلمین آقای هادی غفاری از مفاخر انقلابیون کشورمان است .
تدریس
آیة الله غفاری از اول طلبگی همزمان با تحصیل علوم دینی کار تدریس را نیز انجام می داد در سالهای 1324 و 1323 مکتب زینبیه آذرشهر شاهد تجمع عاشقان علم و دین بود که در اطراف شمع وجود استاد شهید غفاری گرد می آمدند.
در این مکتب که علاقمندان و دانش پژوهان دینی حضور می یافتند محفلی بسیار صمیمی و گرم بود در جلسات درس شهید غفاری ابواب الجنان و جامع عباسی و دیگر کتب فقهی و اخلاقی و قرآنی نیز تدریس می شد آیة الله غفاری جزوه ای را تهیه کرده که مخصوص بحث های قرآنی بود و قریب به 30 نفر در این درس شرکت می نمودند.
آیة الله غفاری پس از مدتی محل تدریس خود را تغییر داد در بالای مسجد حاج کاظم آذرشهر قریب به سه ماه جلسات درس و بحث داشتند و آن گاه به قم عزیمت نمودند.
جلسات شهید غفاری در قم و تهران در مساجد الهادی و خاتم الاوصیاء ادامه داشت و اشخاص فرزانه ای از شمع وجود آیة الله غفاری بهره ها می بردند.
در مسجد الهادی تهران دانش جویان و طلاب بسیاری به طور مرتب و منظم در جلسات بحث گردهم می آمدند و از بحث های شیوا و صحبت های صریح و انقلابی شهید غفاری استفاده می کردند.
همسنگران شهید غفاری
1 - آیة الله العظمی سید احمد خوانساری
2 - آیة الله ربانی شیرازی
3 - آیة الله سید محمود طالقانی
4 - شهید محراب آیة الله قاضی طباطبایی
5 - شهید محراب آیة الله سید اسدالله مدنی
6 - آیة الله سید محمد صادق لواسانی
7 - شهید آیة الله قدوسی
8 - شهید آیة الله مرتضی مطهری
9 - آیة الله آخوند ملا علی معصومی همدانی .
دوران مبارزه و اندیشه های سیاسی
آیة الله غفاری چون نیاکان شهیدش با هر نوع استبداد مبارزه می کرد. زبان حق گوی او در اوج خفقان رژیم شاهی رسوا گر و افشا گر باطل بود.
وی زمانی به مبارزات خود شدت بخشید و بر رژیم خودکامه و مستبد و خونخوار شاه حمله برد که روشنفکران خود فروخته و کمونیست های ملحد از رژیم منحوس شاه تجلیل می کردند.
این مجاهد نستوه بی اعتنا به یاوه سرایی های گروهکهای چپ و راست ابوذر گونه به شاه ظالم می تاخت .
همزمان با قیام تاریخی حضرت امام خمینی (ره ) در سال 1342 ش . آیه الله غفاری پشت سر امام از آرمانهای والای او پشتیبانی نمود و دوران رنج و محنت و زندان و حبس را سپری نمود.
در طول تحصیل در قم نیز هرگاه فرصتی می یافت به روستاها و شهرهای اطراف می رفت و به مبارزات پیگیر با استبداد همچنین به اشاعه فرهنگی غنی اسلام می پرداخت و اذهان پاک روستائیان را از غبار نیرنگ های رژیم مستبد شاه می زدود.
آیة الله غفاری رژیم شاه را غاصب می دانست و اعتقاد داشت رژیم پهلوی با کودتا بر سر کار آمده و باطل است لذا با اصل رژیم مخالف می کرد. آن بزرگوار پس از مهاجرت به تهران در سال 1339 ش . رسما در جریان کار مبارزات سیاسی کشور قرار گرفت . البته آن زمان طبیعی بود که مبارزه با رژیم مستبد محمد رضا خانی روحیه ای خاص را طلب می کرد و آیة الله مجاهد غفاری این روحیه والای مبارزه با استبداد را داشت و از هر لحظه و هر زمان و مکانی نهایت بهره برداری را می کرد و علیه رژیم ستم شاهی سخن می گفت عوامل استبداد نیز از او ترس و واهمه ای فوق العاده داشتند.
زندان و شکنجه
تمام دوران زندگی آیة الله غفاری با حکومت پهلوی و همراه با رنج و محنت بود. مشاهده اوضاع نابسامان ، مخالفت رژیم با روحانیت اصیل ، محدود کردن مبارزان مسلمان ، ترغیب و تشویق مردم به بی دینی و کشف حجاب ، آزادی عمل فرقه ضاله بهائیت ، و ریشه های افکار انحرافی همه و همه موجب می شد که او لب به اعتراض گشاید و در هر موقعیتی افشاگری نماید و چه رنجها و دردها که در این راه متحمل نشد.
آیة الله غفاری خودش بارها دستگیر و زندانی اما دستگیری و حبس فرزندانش ، همسرش و برادرش رنج و درد او را مضاعف بلکه چند برابر می کرد. لکن همانند مولای خودش حضرت امام موسی کاظم علیه السلام چون کوه استوار وبا صلابت ایستادگی می کرد و آنچه که عوامل طاغوت و ساواک را آزار می داد روحیه مقاوم و استوار ایشان بود. به طور کلی حبس های شهید غفاری از سال 1340 آغاز و تا دی ماه 1353 ش . ادامه داشت 13 سال آخر عمر شریفش سراسر مبارزه و جانفشانی در راه آرمانهای مقدس امام خمینی بود. در سال 1341 سخنرانی هایش عموما به افشارگری مواضع غیر اسلامی رژیم اختصاص داشت . و چندین بار مستقیما با دستگاه رژیم پهلوی درگیر شد.
در شب 15 خرداد سال 1342 ش . ماءمورین شاه به خانه اش هجوم آوردند و با لباس منزل او را به کمیته شهربانی بردند. در طول مدت بازداشت و در بازجویی ها اراده قاطع و شجاعت بی نظیر آیة الله غفاری تمامی ماموران را به حیرت واداشته بود. چرا که بازداشت ها بازجویی ها و حبس ها و شکنجه های بی رحمانه تنها کوچکترین اثر منفی در روح بزرگ و مقاوم او نداشت بلکه پس از هر باز زندانی شدن با روحیه ای قوی تر و شجاعتی بیشتر به مبارزه ادامه می داد موقعی که زجر و شکنجه به سختی آزارش می داد نام مبارک امام موسی بن جعفر علیه السلام را بر زبان می راند.
و دیگر زندانیان را به استقامت و پایداری و صبر دعوت می کرد.
حجة السلام هادی غفاری در مصاحبه اش با روزنامه اطلاعات در 7 دی سال 1361 گفت : پس از جریان دستگیری پدرم آیة الله غفاری نوشته ای را به ما مرقوم فرمودند که بدین قرار است :
علت این همه گرفتاری ها، زندانی شدن ها، مبارزات با دولت جنایتکار خائن به دین اسلام و دخالت بی مورد او در مقدسات مذهبی و اجرای برنامه های ضد دینی دستگاه حاکمه است .
اما اندیشه ناب سیاسی آیة الله غفاری را در بازجویی و متن بازجویی ساواک می توان دریافت وقتی که از وی سوال شد:
نظر شما نسبت به (آیه الله ) خمینی چیست ؟
جواب داد:
((من فکر می کنم تنها کسی که می تواند ایران را نجات دهد آیه الله خمینی است ))
و جمله شجاعانه و قهرمانه او که فرمود:
((دشمن خمینی کافر است )). کمر استبداد شاهی را شکست .
متن آخرین بازجویی که عینا در روزنامه جمهوری اسلامی چهارشنبه 7 دی 1362 ش . نیز به چاپ رسیده و توسط ساواک انجام شده بود. به شرح زیر است :
س : چرا به زندان آورده شدید؟
ج : نمی دانم
س : آیا قبلا به زندان آمده اید؟
ج : نیامده ام ؛ آورده اند
س : نظر شما راجع به شاهنشاه آریا مهر چیست ؟
ج : ایشان باکودتای پدرشان سرکار آمده اند و غاصبند؟
س : نظر شما راجع به حزب رستاخیز چیست ؟
ج : این حزب را شاه ساخته است و به مردم هیچ ربطی ندارد
و در پایان بازجویی این جمله را نوشت :
ععع ((والراد علیهم کالراد علینا و الراد علینا کالراد علی الله و هو فی حدالشرک .
هم حجتی علیکم و انا حجة الله علیهم )) عععع
خدمات اجتماعی و عمرانی مذهبی
شهید آیة الله غفاری منشاء خیرات و خدمات بسیاری در زمینه های اجتماعی بود و در سه دوره متفاوت در طول زندگی از جمله نوجوانی در آذرشهر بین سالهای 30 - 35 در قم و از سال 35 تا 53 در تهران اقدامات فراوان و مفیدی به حال جامعه داشت از جمله :
الف : احداث و تکمیل مساجد خاتم الاوصیاء - الهادی - شیخ فضل الله نوری در تهران .
ب : رسیدگی به محرومان و مستضعفان در تبریز - تهران و آذرشهر و...
ج : برپایی مجالس بحث و گفتگو در موضوعات علمی و فقهی . او عاشق خدمت به خلق خدا بود و از هر فرصت ممکن و بدست آمده بهره ها می برد و در راه رضای معبود قدم بر می داشت .
مجالس وعظ و سخنرانی او نیز حال و هوایی دیگر داشت و چه بسیار از طبقات مختلف جامعه مخصوصا روشنفکران مذهبی ، دانشجویان و طلاب جوان دورش حلقه می زدند و از انوار نورانی و دانش و تربیت وی بهره ها می بردند.
امروز نتیجه تلاش و کوشش آیة الله غفاری را در شکوه و عظمت مسجد بزرگ شیخ فضل الله نوری در تهران و پایگاه و حوزه علمیه مسجد بزرگ خاتم الاوصیاء می توان دید؛ اماکن مقدسی که روزگاری مرکز هجوم و حمله به رژیم ستم شاهی و ماءوی و پناهگاه مظلومان و انقلابیون و مستضعفان بود.
و همه آنها در سایه خدمات صادقانه و تلاشهای خالصانه آن شهید والامقام است .
ویژگی های اخلاقی و جلوه های معنوی
آن شهید سعید مظفر بسیاری از جلوه های زیبای معنویت و اخلاق حسنه بود. براستی او متخلق به اخلاق الهی شده بودند. روح خدا ترسی بر او حاکم بود و عشق سرشاری به حضرت سبحان داشت حتی در شبهای سخت زندان با دست و پای مجروح و تن تب دار با زحمت زیاد وضو می گرفت و نماز شب را با حالی خاص اقامه می کرد.
وی در سنین کودکی در مسجد محراب (قاضی ) آذرشهر به نماز می ایستاد و با خدایش راز و نیاز می کرد. قناعت پیشه ، مهمان نواز، اهل بخشش بود. از اینکه مردم در حضورش باشند. و وقتشان را بگیرند خسته نمی شد. برای جوانان ارزش و احترامی خاص قایل بود در خانه با بچه ها بازی می کرد. علیرغم روح پرخاش گری در مقابل ظالمان ، عاطفه ای حساس و روحی لطیف نسبت به همسر و فرزندانش داشت او عارف انقلابی و زاهد جوانمرد بود و بالاخره نمونه و الگویی برای عاشقان شهادت .
آثار و تاءلیفات
آیة الله غفاری نه تنها در جبهه مبارزه با طاغوت پیشتاز بود و زندانهای مخوف شاه او را از حرکت و شتاب باز نمی داشت بلکه هر روز پرشورتر از روز قبل به مبارزه بی امان ادامه می داد، بلکه همواره همراه با مبارزه پیگیر با طاغوت ؛ فعالیتها و تلاشهای علمی و عملی و ادبی و قلمی نیز داشت .
از جمله آثار قلمی آن بزرگوار، حاشیه مفصلی بر عروة الوثقی نوشته است . نوشته ها و آثار خطی گوناگون دیگری معظم له داشته که در هجوم ساواک به منزلشان در چندین نوبت از بین رفته است بعضی نوارهای سخنرانی و دست نوشته هایی نیز از آن بزرگوار مانده است .
و از جمله آثار علمی و ادبی قطعات جذاب و شیوایی است که منتسب به شهید آیة الله غفاری است و از مصادیق آنها سروده ذیل می باشد.

عاشق چو رو به کعبه صدق و صفا کند

احرام خود ز کسوت صبر و رضا کند

در پیش راه بادیه گیر غریب وار

ترک عشیره و بلد و اقربا کند

از صدق چون قدم بنهند در فنای عشق

اول به پای دوست سر و جان را فدا کند

آنجا که موقف عرفات محبت است

برجای سنگریزه سر از کف رها کند

آنگاه دست و روی نشوید زخون خویش

برخیزد و نماز شهادت ادا کند

لازم به یادآوری است که اشعار و سروده های فوق از میان نوشتجات دوران زندان به دست آمده است .
عروج و شهادت
انقلاب اسلامی ما به رهبری امام خمینی (ره ) ثمره از جان گذشتگی فرزانگانی است که در اوج خفقان ، فریاد آزادی و آزادگی سر دادند.
و در راه تحقق حکومت عدل اسلامی ایثار گرانه و با تحمل سختی ها - زندانها و شکنجه ها عاشقانه دعوت حق را لبیک گفتند و شهید غفاری آن مبارز نستوه و شهید همیشه زنده تاریخ اعتقاد داشت که :
((شهادت تحفه ای است از جانب خداوند متعال که به بندگانش هدیه می شود)).
و انصافا به عقیده صاحب نظران ما شهادت آیه الله حسین غفاری در زندان مخوف ساواک ضربه ای کمرشکن بر رژیم فساد شاهنشاهی بود.
این عاشق و عارف مجاهد پس از سالها تلاش ، مجاهدات ، استقامت صبر و پایداری زندان و شکنجه عاقبت دعایش مستجاب شد و در غروب ششم دی ماه سال 1353 ش . آیه الله غفاری در اوج مظلومیت اما سرافرازانه چون سرو سهی در محبس تنگ و تاریک و ظلماتی شاهی با دست و پای شکسته و دندانهای خرد شده و محاسن زخمی خونین به دیار ابدیت شتافت و روح بلندش پس از 13 سال تحمل زجر شکنجه به ملکوت اعلی پیوست .
ساواک شبانه پیکر مطهر او را به قم فرستاد تا مظلومانه دفن شود؛ ولی طلاب و مردم قم از موضوع با خبر شدند و در تشیع جنازه با شکوه ایشان در صبح روز 7 دی ماه 1353 ش . شرکت کردند و با فریاد غفاری ما کشته شد به خون خود آغشته شد پیکر مطهر این اسوه مقاومت را از حرم حضرت معصومه علیه السلام تا قبرستان دارالسلام قم تشییع کردند و در مراسم تدفین این شهید بزرگوار، همرزمش شهید آیة الله قدوسی حاضر شد و تلقین خواندند لازم به تذکر است که در جریان تشییع ، تعدادی از تشییع کنندگان و فامیل شهید غفاری دستگیر و زندانی شدند.
پیامها و اعلامیه ها:
همزمان با شهادت شهید غفاری در زندان ستم شاهی و دفن ایشان در قم پیامها و اطلاعیه های مختلفی از طرف گروههای انقلابی در داخل و خارج از کشور منتشر شد از جمله :
دانشجویان مسلمان خارج از کشور با پخش تصاویر - پوستر و صدور اعلامیه هایی شهادت این شهید والامقام را به ملت ایران و امام بزرگوار امت تسلیت گفتند و جنایات شاه و دار و دسته او را محکوم کردند.
پس از پیروزی انقلابی اسلامی و در سالگرد شهادت شهید غفاری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - جامعه روحانیت مبارز تهران - حزب جمهوری اسلامی - سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی - جمعیت موتلف اسلامی - فداییان اسلام دانشجویان مسلمان دانشگاه تهران و شخصیتهای مختلف کشوری و سیاسی پیامهای جداگانه ای منتشر نمودند.