به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «قرآن و آیات تحدی» (نقد خاستگاه، مبانی و چینش) عصر امروز (دوشنبه، 10اسفند) با سخنرانی دکتر زهره اخوان‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن و به همت گروه مطالعات قرآنی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
وی در آغاز سخنانش گفت: مراد از طرح این بحث اعلام اخلاص به قرآن است و هر چند تئوری جدید است، هدف من دفاع از قرآن است.
شکی نیست که قرآن معجزه پیامبر است و هیچ کس نمی‌تواند مانند آن را بیاورد،
اما آیا انتساب تحدی به قرآن صحیح است؟ من فکر می‌کنم استناد تحدی به قرآن غیرمنصفانه و نادرست است. قرآن کتابی است که خدا در آن تجلی کرده و فصاحت و بلاغت، هنر منحصر قرآن نیست و هدف قرآن اثبات توحید است.
مولفه‌های تحدی
اخوان‌مقدم افزود: تحدی از جمله لغت‌هایی است که
عالمان در خصوص آن اختلافی ندارند. ابن فارس اصل واژه
را از حدی به معنی سوق دادن و راندن می‌داند و تحدی به معنای منازعه و مسابقه به جهت
غلبه است. کسی که تحدی می‌کند دیگری را به مسابقه سوق می‌دهد تا بر او غلبه کند.
وی ادامه داد: تحدی مولفه‌هایی معنایی دارد که عبارت
است از سوق دادن و راندن، منازعه و دشمنی، به عبارتی متحدی با طرف مقابل دوستی نمی‌کند.
دیگر مولفه‌های تحدی مسابقه و غلبه است. با این مولفه‌ها اگر کسی معتقد به تحدی باشد،
باید معتقد باشد در تحدی قرآن، خداوند، مخاطبان تحدی
که مردم و مشرکان بوده‌اند را دشمن خود دانسته و به
سویی سوق داده است تا بر ایشان پیروز شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن تصریح
کرد: تحدی چهار مبنای عقلی دارد، اولین مبنای این است که کسی که تحدی می‌کند در حوزه
مهارت خود تحدی می‌کند برای مثال یک شاعر با شاعران تحدی می‌کند. شرط دوم این است که
متحدی با کسانی تحدی می‌کند که در حدش باشند و برای مثال یک شاعر برجسته با مبتدیان
تحدی نمی‌کند. سومین شرط عقلی سیر نزولی است که بسیار مهم است یعنی اعلام تحدی از زیاد
به کم است و شرط آخر این است که در تحدی نتیجه قابل پیش‌بینی و نامعلوم است زیرا اگر
معلوم باشد تحدی معنا نخواهد داشت.
وی افزود: تحدی در اصطلاح علوم قرآنی در به این
معناست که در تحدی قرآن خدا رقیب جن و انس شده و از ایشان خواسته است که اگر می‌توانند
مانند آن را بیاورند. این در حالی است که در قرآن ابدا
واژه «تحدی» نیست و در احادیث نیز اساسا این واژه نیامده است و ورود این واژه به ادبیات قرآنی، از آغاز قرن سوم بوده است.
آیات موسوم به تحدی
اخوان‌مقدم گفت: آیات موسوم به تحدی عبارتند از
«قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ
لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا: گو اگر انس و
جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد هر چند برخى از
آنها پشتیبان برخى [دیگر] باشند». (اسرا، 88)، «أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ
بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللّهِ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ:
یا مىگویند آن را به دروغ ساخته است بگو اگر راست مىگویید سورهاى مانند آن بیاورید
و هر که را جز خدا مىتوانید فرا خوانید». (یونس 38)، أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ
قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَیَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم
مِّن دُونِ اللّهِ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ: یا مىگویند این [قرآن] را به دروغ ساخته
است بگو اگر راست مىگویید ده سوره برساخته شده مانند آن بیاورید و غیر از خدا هر
که را مىتوانید فرا خوانید» (هود، 13)، «فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِّثْلِهِ إِن کَانُوا
صَادِقِینَ: پس اگر راست مىگویند سخنى مثل آن بیاورند» (طور، 34) «وَإِن کُنتُمْ
فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ
وَادْعُواْ شُهَدَاءکُم مِّن دُونِ اللّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ: و اگر در آنچه
بر بنده خود نازل کرده ایم شک دارید پس اگر راست مىگویید سورهاى مانند آن بیاورید
و گواهان خود را غیر خدا فرا خوانید». (بقره، 23)
وی ادامه داد: بر اساس روایت قوی ترتیب این سوره‌ها عبارت است از اسرا، یونس، هود، طور، بقره، است. وجوه اختلاف در آیات موسوم به تحدی خیلی زیاد است.
در شمول آیه نیز اشتراک نظر نداریم و خدا افراد متفاوتی را به تحدی دعوت کرده است.
همچنین در این آیات وجه تحدی مشخص نیست.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: عالمان در این زمینه
نظرات بسیار زیاد و متصادی مطرح کرده‌اند و این خود
نشان می‌دهد که نظر صحیحی در این خصوص ارائه نشده و مشکلات مربوط به اعتقاد به تحدی
از بین نرفته است.
آیات موسوم به تحدی اسلوبی برای استدلال است
وی ادامه داد: قرآن منطق تحدی را نمی‌پذیرد، و در برخی آیات از پیامبران الهی معجزاتی خواسته شده که آنها
انجام نداده‌اند و خداوند اذن چنین معجزاتی را به ایشان عطا نکرده است، آیا می‌توان
گفت که مشرکان و مخالفان، با پیامبران تحدی کرده‌اند؟ آیات موسوم به تحدی اسلوبی
برای استدلال و هدایت است.
اخوان‌مقدم در پایان گفت: هدایت و من عندالله بودن
دو ویژگی قرآن است و تنها فصاحت و بلاغت ویژگی قرآن نیست. رویکرد قرآن تهذیب و تربیت
است و دیگران را به سوی مسابقه‌ای سوق نمی‌دهد تا بر ایشان غلبه کند و منطق قرآن تهذیب
و تربیت است و نمی‌خواهد انسان‌ها را با اجبار هدایت کند.