عمره پیامبر

عمره رسول خدا از جعرانه و بازگشت به مدینه

در نیمه ماه ذی القعدة الحرام سال هشتم هجرت،پیامبر«ص »از تقسیم غنائم «حنین »،در نقطه «جعرانه »فارغ شد.موسم حج نزدیک بود،و نخستین سالی بود که ملت عرب از مسلمان و مشرک،باید به رهبری حکومت اسلامی مکه،مراسم حج را انجام دهند.شرکت پیامبر در این مراسم بر عظمت و شکوه حج می افزود و به رهبری خردمندانه وی،ممکن بود که تبلیغات صحیح و اساسی برای اسلام،در آن اجتماع باشکوه انجام بگیرد.

از طرف دیگر،پیامبر اسلام در مرکز(مدینه)وظائفی بر عهده داشت و مدت سه ماه بود که آنجا را ترک گفته،و اموری را که باید شخصا انجام دهد،کاملا بی سرپرست مانده بود.پیامبر پس از بررسی جوانب کار،مصلحت در این دید که با انجام یک عمره، سرزمین مکه را ترک گوید،و هر چه زودتر به مدینه بازگردد.

لازم بود برای اداره امور سیاسی و مذهبی منطقه نوگشوده،افرادی را تعیین کند تا در غیاب وی،بحرانی پیش نیاید،و امور منطقه به طرز صحیحی اداره گردد.

از این نظر،«عتاب بن اسید»را که جوانی بردبار و خردمند بود،و بیش از بیست بهار از عمر وی نگذشته بود،در مقابل یک درهم به حکومت و فرمانداری مکه نصب نمود.و با این عمل،که یک جوان تازه مسلمان را به فرمانداری مکه نصب کرد،و او را بر بسیاری از پیران و کهنسالان ترجیح داد،سدی از اوهام را شکست.پیامبر،با این عمل ثابت نمود که نیل به مقامات و مناصب اجتماعی،فقط و فقط در گرو لیاقت و شایستگی است،و هرگز کمی سن،مانع از آن نیست که در صورت شایستگی،جوانی بزرگترین مقام و منصب اجتماعی را به دست آورد.

فرماندار مکه،در یک اجتماع بزرگ رو به مردم کرد و گفت:پیامبر اسلام برای من حقوقی تعیین کرده است،و من در سایه آن از هر نوع هدیه و کمک شما بی نیازم... ⁽¹⁾

حسن انتخاب دیگر پیامبران این بود،که معاذ بن جبل را برای تعلیم احکام و قرآن تعیین نمود.وی در میان اصحاب پیامبر به فقاهت و آشنائی به احکام قرآن معروفیت داشت.حتی وقتی پیامبر او را برای داوری به سرزمین یمن اعزام نمود، از وی پرسید،مدرک داوری شما در گشودن اختلافات چه خواهد بود؟وی گفت:کتاب خدا، «قرآن ».پیامبر گفت:اگر در آن موضوع،تصریحی در کتاب خدا نباشد،از روی چه قضاوت می کنید؟وی گفت:از روی قضاوتهای رسول خدا،زیرا من تمام داوریهای شما را در موضوعات گوناگون دیده و ثبت خاطر نموده ام.اگر جریانی پیش آید که موضوع آن با یکی از داوریهای شما همانند باشد،از داوریهای پیامبر استفاده نموده و بر طبق آن قضاوت می کنم.

رسول خدا،بار سوم افزوده گفت:اگر جریانی پیش آید و درباره آن تصریحی در کتاب خدا،و قضاوتی از من نباشد،در این صورت چه می کنی؟گفت:اجتهاد و کوشش می کنم و بر طبق قاعده و عدل و انصاف داوری می کنم.پیامبر فرمود:شکر خدا را که پیامبر خود را موفق نمود که شخصی را برای داوری انتخاب کند که عمل وی مورد رضایت اوست. ⁽²⁾

پی نوشت ها:

1. «سیره ابن هشام »،ج 2/500.

2. «طبقات »ج 2/347.