شناسه : ۳۰۴۳۷۵ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۴۲
هر روز با تفسیر آیه‌ای از قرآن/
چرا انفاق از آنچه دوست داریم، شرط نیکوکاری است؟
گروه اندیشه: با نگاهی به تفاسیری که در ذیل آیه ۹۲ سوره آل‌عمران انجام شده است چنین بر می‌آید که «برّ» یا نیکوکاری مستلزم گذشتن و بخشش چیزی است که دوست داریم، تفاسیر مختلفی به تشریح این آیه پرداخته‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در آیه 92 سوره آل‌عمران می‌خوانیم: « لنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ: هرگز به نیکوکارى نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید و از هر چه انفاق کنید قطعا خدا بدان داناست». بسیاری از کارشناسان پول را به عنوان بت دوران جدید ارزیابی می‌کنند. غلبه سرمایه‌داری و اولویت قرار گرفتن زندگی‌های فردی باعث شده است که طیف خوشایندی‌ها و «حب دنیا» تنوع بیشتری پیدا کند. امروز اموری مانند درآمد، سفرهای تفریحی، داشتن منازل و خودروها و ... در صدر خوشایندیهای جدید است.
«برّ» چیست
در این میانه زندگی الهی و قرآنی مشخصات خاص خود را دارد، در آیه‌ای که ذکر شد، رسیدن به «برّ» یا نیکوکاری مستلزم «انفاق» یا بخشیدن امور خوشایند عنوان شده است. اینکه مراد از «برّ» چیست تفسیر مجمع‌البیان راهنمایی‌هایی کرده است. اقوال مختلف در این خصوص را چنین می‌خوانیم که بعضى معتقدند منظور از آن، بهشت زیبا و پرطراوت خداست، برخى دیگر گفتهاند مقصود، فرمانبردارى و پرواى از پروردگار است و پارهاى نیز این جمله از آیه شریفه را بدین صورت معنا کردهاند که از نیکوکاران واقعى نخواهید بود، مگر اینکه از آنچه دوست مىدارید، در راه خدا انفاق کنید.
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه در تفسیر المیزان نوشته است: انفاق مال- با داشتن علاقه شدید به آن- یکى از ارکان برٍِ است که تحقق آن در خارج جز با اجتماع آن ارکان صورت نمىگیرد. بله در آیه مورد بحث، انفاق، نتیجه بر و آن غایتى معرفى شده که انسان را به آن مىرساند و این به ما مىفهماند که خداى تعالى عنایت و اهتمام بیشترى به این جزء از آن ارکان دارد. چون او خالق انسانها است و مىداند تعلق قلبى انسان به آنچه بدست آورده و جمع کرده، جزء غریزه اوست. او دوست دارد مال را جمع کند و بشمارد (که دیروز فلان مقدار بود، امروز به فلان مقدار رسید.) و کانه این غریزه جزء نفس آدمیان است. بطورى که اگر قسمتى از آن را از دست بدهد، مثل این است که جزئى از جان خود را از دست داده، پس مجاهدت انسان در انفاق مال، بیشتر و دشوارتر از سایر عبادات و اعمال است، چون در آنها فوت و زوال و کمبود، چشمگیر نیست.
امام علی(ع) و انفاق آنچه دوست داشت
مجمع‌البیان در ذیل تفسیر این آیه از امیر مؤمنان(ع) آوردهاند که روزى جامهاى بسیار مرغوب که مورد پسند بود، خریدارى کرد، امّا آن را نپوشید و در راه خدا انفاق کرد و در این باره فرمود: از پیامبر گرامى شنیدم که مىفرمود: کسى که دیگران را بر خویشتن مقدّم بدارد، خدا او را در روز رستاخیز پیشاپیش دیگران به بهشت وارد مىسازد و هر که چیزى از ارزش‌هاى دنیوى را که دوست مىدارد، در راه خدا انفاق کند، پروردگار در روز رستاخیز به او مىگوید: مردم در دنیا خوبیها را جبران مىکردند، امّا من، افزون بر دنیا، خوبیها و شایستگی‌هاى تو را در اینجا با بهشت و نعمت‌هاى آن پاداش مىدهم.
آیه در زندگی ابوذر
همچنین این تفسیر روایتی از جناب «ابوذر» را آورده است که روزى میهمانى بر «ابوذر» وارد شد؛ و ابوذر در شرایطى بود که نمىتوانست از او پذیرایى کند. از این رو، از میهمان خواهش کرد که یکى از بهترین شتران ابوذر را براى پذیرایى بیاورد. میهمان رفت و شتر کوچک و لاغرى آورد. ابوذر به او گفت: «در حقّ من خوبى نکردى، بلکه با آوردن این شتر لاغر، بر من ستم روا داشتى». میهمان گفت: «بهترین شترانت را براى روز مبادا نهادم». ابوذر گفت: «روز مبادا و روز نیازمندى، روزى است که مرا در گور نهند؛ و خدا در قرآن مىفرماید:
چرا انفاق از آنچه دوست داریم، شرط لازم نیکوکاری است
همچنین ما در تفسیر نمونه و در ذیل این آیه می‌خوانیم: رسیدن به مقام نیکوکاران واقعى، شرایط زیادى دارد که یکى از آنها انفاق کردن از اموالى است که مورد علاقه انسان است، زیرا عشق و علاقه واقعى به خدا، و احترام به اصول انسانیت و اخلاق، آنگاه روشن مى‌شود که انسان بر سر دو راهى قرار گیرد، در یک طرف مال و ثروت یا مقام و منصبى قرار داشته باشد که مورد علاقه شدید او است و در طرف مقابل خدا و حقیقت و عواطف انسانیت و نیکوکارى که اگر از اولى بخاطر دومى صرف نظر کرد معلوم مى‌شود در عشق و علاقه خود صادق است و اگر تنها در این راه از موضوعات جزئى حاضر بود صرف نظر کند، معلوم مى‌شود عشق و علاقه معنوى او نیز به همان پایه است و این مقیاسى است براى سنجش ایمان و شخصیت.
