خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: استان کرمانشاه میراث ماندگار تمدن چند هزارساله ایران است و جای‌جای این سرزمین نشانی از شکوه و عظمت تاریخ مردمانش را دارد، تاریخی که امروز در سیمای سنگ‌نگاره‌ها هویدا شده و رد پای تاریخ در بناهای باستانی کرمانشاه به چشم می‌خورد.
«تاق وه‌سان» مجموعه‌ای ارزشمند از اعماق تاریخ
«طاق‌بستان» یا «تاق وه‌سان» مجموعه‌ای ارزشمند از اعماق تاریخ است که در سرزمین کهن کرمانشاه به یادگار مانده است، این اثر سنگی یکی از حیرت‌انگیزترین آثار تاریخی جهان است که در دامنه کوهی به همین نام قرار گرفته و اثری خارق‌العاده از شکارگاه پادشاهان ساسانی است.
صحنه زیبایی از شکار گوزن و گراز و تصویری از خسرو پرویز هنگام سوار بر اسب شبدیز را در این مجموعه می‌بینیم.
مهم‌ترین اثر در طاق‌بستان، ایوان بزرگ است که از نظر معماری اطلاعات بیشتری را در اختیار ما قرار میدهد. این ایوان به شکل فضای مستطیلی است. دیوار انتهای ایوان به دو بخش تقسیم شده است. بخش بالایی صحنه «تاج ستانی» شاه ساسانی را نشان میدهد و در بخش پائین نیز سوارکاری نقش شده است.
در صحنه تاج ستانی، پادشاه ساسانی با صورتی سه‌ربعی و بدنی تمام‌رخ بر روی سکویی ایستاده است. دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست را به‌طرف اهورامزدا دراز کرده است.
در سمت چپ شاه، پیکره آناهیتا، با صورت و بدنی تمام‌رخ نقش شده که بر روی سکویی ایستاده است. در دست چپ او سبوی آب و در دست راستش حلقه روبان داری دیده میشود که به‌طرف شاه دراز کرده است. او دارای صورتی گرد و چانه‌ای کوتاه است، بخشی از موهای سر او به‌صورت گیسوی بافته در دو طرف صورت آویخته و بخش دیگری از آن به‌صورت انبوه بر روی شانه‌ها آویخته است.
در بخش پائین دیوار انتهای ایوان، نقش مرد سواره‌ای حجاری شده که حریفی پیش روی ندارد. این سوار با صورتی سه‌ربعی و بدنی تمام‌رخ سوار بر اسب قوی‌هیکلی است. این شخص کلاه خودی بر سر دارد که تمام صورت و گردن او را می‌پوشاند، به‌طوری‌که فقط چشمان او مشخص است.
بسیاری از تاریخ‌دانان و نیز جغرافیا شناسان، نقش این اسب‌سوار را «خسرو پرویز» معرفی کرده‌اند که سوار بر اسب معروفش شبدیز است.
«سنگ نگاره بیستون» نماد استوار عشق در تاریخ ایران زمین
اما کمی از نماد استوار عشق در تاریخ ایران‌زمین بگوییم، «سنگ‌نگاره بیستون» صخره‌ای برافراشته و سرشار از زیبایی، این اثر ماندگار تاریخی در 25 کیلومتری شهر کرمانشاه واقع‌شده و به جرأت می‌توان کتیبه سنگی داریوش را نمادی از فرهنگ، هنر و آداب‌ورسوم مردمان عصر هخامنشی دانست. کتیبه بیستون به‌عنوان نخستین انیمیشن سنگی دنیا شناخته میشود.
در نقشه‌های 2500 سال پیش نام «بگستان» برای بیستون آمده «بگ» به معنای خدا، البته سیر دگرگونی آواها و حروف «بگ» را جای «بغ» نشانده و بگستان سرزمین مقدس یا سرزمین خدایان نقش بست.
بیستون سرزمین کرانه‌های تاریخ است و نشانه‌هایی از قبل از دوران هخامنشیان در این سرزمین وجود دارد، یکی از این نشانه‌ها «هردوتوس یونانی» بوده است. آورده‌اند که پارسیان بر فراز بیستون برای خدایانشان در آسمان دعا می‌کنند و این خود جای تأمل دارد که ایرانیان در 2500 سال پیش خداوند را در آسمان‌ها می‌یافتند.
جلیل بالایی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه مجموعه گردشگری بیستون را کتاب تاریخ ایران‌زمین و بزرگ‌ترین کتیبه در جهان می‌داند و می‌گوید: بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، نشانه‌هایی از زندگی انسان‌های اولیه در این منطقه وجود دارد.
وی بیان کرد: قدمت این اثر تاریخی به 11 هزار سال قبل می‌رسد و همچنین در شیخی‌آباد، دینور، گنج دره هرسین، گوار و... از توابع استان کرمانشاه می‌توان آثار فاخر و جاذبه‌های گردشگری بی‌شماری را مشاهده کرد.
کتیبه بیستون بزرگ ترین کتیبه جهان است
بالایی به تلفیق تاریخی و مذهبی مردم این مناطق اشاره کرد و گفت: کتیبه بیستون بزرگ‌ترین کتیبه جهان است و البته مجموعه طاق‌بستان، کاروانسراها، معماری مساجد، معبد آناهیتا و... علاوه بر جاذبه گردشگری در مسیرهای ارتباطی دروازه خراسان بزرگ، راه‌شاهی و جاده ابریشم بیانگر فرهنگ و تمدن متنوع در این مناطق تفریحی و تاریخی است.
نوید چهری، تاریخدان و راهنمای گردشگری در غرب کشور در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با توجه به اسناد یونانی، نشانه‌هایی از میترائیسم در بیستون وجود داشته همچنین شاهکار دامنه بیستون ثابت می‌کند که شورش گئومات در حوالی این منطقه بوده است.
وی بیستون را محل تبلور هنر و دانش هخامنشیان دانست و افزود: کتیبه داریوش نیز شرمسار عظمت و شکوه بیستون است و به جرات می‌توان ادعا کرد که سراسر تخت جمشید به‌اندازه بیستون جلوه و زیبایی ندارد و از هر سو به بیستون بنگریم زیبایی، شکوه تاریخ و انحصار قدمت را می‌بینیم.
چهری گفت: کوه بیستون سیر تاریخی و اهمیت خود را از هزاره اول قبل از میلاد تا 590 میلادی حفظ کرده و حتی بعد از حمله اعراب به ایران سلطان محمد خدابنده در پای کوه بیستون شهری به نام سلطان‌آباد ساخت؛ آن هنگام به این شهر بغداد کوچک می‌گفتند.
بیستون هنوز ناگفته‌های بسیار دارد
به اعتقاد این راهنمای گردشگری، ظرفیت بیستون هنوز از دل خاک بیرون نیامده و ناگفته‌های بسیار از راز و رمز آن می‌طلبد که زمین‌های اطراف بیستون کاوش شود.
بیستون در میان آثار فراوان تاریخی قرار گرفته و ظرفیت آن بسیار فراتر از قدرت بیان استچهری افزود: بیستون در میان آثار فراوان تاریخی قرار گرفته و ظرفیت آن بسیار فراتر از قدرت بیان است، روبروی خود «فرهاد تراش» را می‌بینیم. کنار آن کاخ خسرو و کتیبه را نظاره‌گر خواهیم بود. بیستون تنها سایت تاریخی در ایران است که همه حیات تاریخ را در خود دارد از هخامنشی، سلوکی، ساسانی، تیموری، دوران اسلام گرفته تا عصر معاصر موقعیتی بسیار منحصربه‌فرد را به خود اختصاص داده است.
وی بیستون را شاهکار ایران باستان دانست و افزود: هشتمین اثر سایت ثبت‌شده ایران در بیستون قرار دارد؛ اما از همه جذاب‌تر این است که «کتیبه بیستون» ملکه کتیبه‌های شرقی باستان است و همه تخت جمشید به‌اندازه نیمی از کتیبه بیستون نخواهد شد و تنها کتیبه مصری با آن برابری می‌کند.
چهری بیان کرد: کتیبه بیستون رمز گشای ناگفته‌های تاریخ است و اسرار هخامنشیان را در دل خود پرورانده و نیز سند قدیمی‌ترین گاه‌شمار ایرانی در کتیبه بیستون است که اسامی 9 ماه از سال را دارد.
وی ادامه داد: فروهر برای اولین بار در کتیبه بیستون ظاهر میشود، با لایه‌برداری آهکی که صورت گرفته سرب و رنگ لاجوردی یافت شد که باستان شناسان جوابی برای آن نداشتند، اندود شدن کتیبه بیستون با سُرب باعث شده تا بعد از 2500 سال این کتیبه سالم به دست ما برسد. زیرا پشت کتیبه‌ها را با سرب داغ می‌پوشاندند تا دوامش صد برابر شود.
بیستون مأمنی از آثار سلوکیان، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و صفویه
وی بیان کرد: دانش زبان‌شناسی تا 70 سال دیگر کتیبه بیستون را رمزگشایی نخواهد کرد و نیاز است که افرادی مسلط به زبان‌های باستانی و به‌ویژه زبان کُردی و هورامی و بابلی بر روی این کتیبه تحقیق و رمزگشایی کنند.
چهری به کاخ خسرو، یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی اشاره کرد و گفت: گویی با توجه به آزمایش سنگ‌ها و اتحاد جنس و معماری آن با فرهاد تراش، فرهاد معمار هر دو اثر بوده حتی گمان می‌رود معمار اثر نیمه‌کاره شکارگاه گوزن طاق‌بستان نیز فرهاد است. صفحه‌ای در هرسین وجود دارد که ساسانی بودن آن محرز است و این آثار ازنظر دوره زمانی با هم تناسب دارند.
گمان می‌رود معمار اثر نیمه‌کاره شکارگاه گوزن طاق‌بستان نیز فرهاد استوی همچنین کاروان‌سرای شاه‌عباسی را از سالم‌ترین و منحصربه‌فردترین آثار ایرانی در چشم‌اندازی بسیار زیبا عنوان کرد و افزود: رود گاماسیاب نیز ظرفیتی دیگر در بیستون است.
احسان احمدی نصر، شهردار بیستون نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وجود آثار تاریخی بسیار در این شهر اظهار داشت: بیستون مأمنی از آثار سلوکیان، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، صفویه و... است.
احمدی نصر به وجود آثار بی‌نظیر دوران پیش‌ازتاریخ در بیستون اشاره و اظهار کرد: بیستون از ظرفیت و پتانسیل بالایی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردار است.
وی همچنین وجود هتل لاله‌عباسی بیستون را امکانی بی‌نظیر برای گردشگران و مسافران دانست و گفت: این مجموعه بی‌نظیر امکان سرمایه‌گذاری شایسته و ارزشمند را دارد.
معبد آناهیتا دومین بنای سنگی ایرانیان پس از تخت جمشید
اما آناهیتا، نام معبدی برگرفته از «الهه آب‌ها» است، دومین بنای سنگی ایرانیان پس از تخت جمشید که بر سر راه همدان - کرمانشاه در شهر کنگاور قرار گرفته است.
معبد آناهیتا بر روی تپه‌ای طبیعی با ارتفاع 32 متر ساخته‌شده است. نقشه بنای کنگاور چهارضلعی است که هر ضلع آن به شکل صفحه‌ای به قطر 18 متر است.
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.
محققین این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت داده اند.
م‌ص‌ال‌ح ع‌م‌ده این دیوار را سنگ غ‌ی‌ر حجاری شده و ض‌خ‌ی‌م‌ی ت‌ش‌ک‌ی‌ل میدهد که با استفاده از م‌لاط گ‌چ، روی هم ت‌ث‌ب‌ی‌ت ش‌ده‌ان‌د.
آخ‌ری‌ن بخش از معماری بنای کنگاور را ب‌ق‌ای‌ای معماری فراز ت‌پ‌ه ت‌ش‌ک‌ی‌ل میدهد، این بخش ش‌ام‌ل دی‌واره‌ای به قطر 6 متر است که م‌ح‌دوده‌ای در ح‌دود یک هزار و 200متر م‌رب‌ع را ش‌ام‌ل میشود که در ج‌ه‌ت شرقی غربی س‌اخ‌ت‌ه شده است.
در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار بزرگ بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی - غربی قرار دارد که ان هم با مجموعه ای از ردیف‌های ستون‌های کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده است.
گردشگری یکی از محورهای توسعه استان کرمانشاه است
رازانی استاندار کرمانشاه معتقد است که معبد تاریخی آناهیتا به‌عنوان دومین بنای سنگی پس از تخت جمشید از مهم‌ترین مجموعه‌های تاریخی کشور است و مدیریت ارشد استان با جدیت ساماندهی و توسعه زیربنایی و بهبود وضعیت خدمات رفاهی این مجموعه را دنبال می‌کند.
وی می‌گوید: گردشگری به‌عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه کشور انتخاب شده و طی سال‌های اخیر شاهد توسعه این صنعت در کشور بوده‌ایم و در کرمانشاه نیز با توجه به قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بسیار بالای این حوزه، گردشگری به‌عنوان یکی از محورهای توسعه استان تعیین‌شده است. اماکن تاریخی در همه جای دنیا از جایگاه بالایی برخوردار هستند و به‌عنوان یک میراث و سرمایه ملی از آن‌ها با جدیت نگهداری میشود.
در کرمانشاه با توجه به قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بسیار بالای این حوزه، گردشگری به‌عنوان یکی از محورهای توسعه استان تعیین‌شده استرازانی با تقدیر از مدیریت پایگاه پژوهشی معبد آناهیتا اظهار کرد: خوشبختانه این مجموعه با برنامه و شیوه‌های مناسب مدیریتی اداره میشود و این همان رویکردی است که مدیریت ارشد استان خواهان اعمال آن در میراث فرهنگی استان است.
وی با تأکید بر لزوم فراهم شدن زیرساخت‌های خدماتی و رفاهی اظهار کرد: با توجه به اهمیت و جایگاه معبد تاریخی آناهیتا، گردشگران بسیاری از این مجموعه دیدن می‌کنند که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها خارجی هستند. گردشگران باید از حداقل امکانات رفاهی و خدماتی برخوردار بوده و شاهد یک ساماندهی و برخورد مدیریتی مناسب باشند.
معبد آناهیتا، بزرگ‌ترین بنای سنگی ایران بعد از تخت جمشید است که از آثار باستانی دوران پیش از میلاد مسیح به شمار می‌آید و در شهر کنگاور استان کرمانشاه قرار گرفته است.
بنا بر نوشته‌های تاریخی، این معبد که به‌عنوان آتشکده‌ای برای احترام و پاسداشت مقام الهه‌ی آب، آناهیتا مورداستفاده قرار می‌گرفت، پس از ظهور دین مبین اسلام در کشور ایران دچار تغییرات بسیاری شد و همین امر ابهامات زیادی را در مورد تاریخچه، معماری و نوع استفاده از بنا به وجود آورد. اما با توجه به نوشته‌ها و مستندات تاریخی، قدمت این بنای تاریخی عظیم به سه دوره هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بازمی‌گردد.
«آنوبانینی» سنگ نوشته‌ای به قدمت 5000 سال تاریخ و تمدن
«آنوبانینی» سنگ‌نوشته‌ای به قدمت 5000 سال تاریخ و تمدن، اثری مهجور در شهرستان سرپل ذهاب که از «آنوبانینی» پادشاه حکومت زاگرس نشین «لولوبی‌ها» به‌جای مانده است.
این اثر باستانی در 120 کیلومتری کرمانشاه و در شهرستان سرپل‌ذهاب و بر فراز صخره‌ای معروف به «میان‌کل» قرار دارد. با توجه به شباهت بسیار بین نقش برجسته آنوبانینی و کتیبه بیستون، می‌توان مقدمات آن را برای ثبت در فهرست آثار جهانی به‌عنوان الحاقیه بیستون آماده کرد.
این نقش برجسته یکی از قدیمی‌ترین نقش برجسته‌های کشور است که حداقل 2000 سال از کتیبه داریوش قدیمی‌تر است. نقش برجسته آنوبانینی در حقیقت تصویری از تمدن هزاران ساله کرمانشاه است، این نقش برجسته پرده‌ای است که در آن شاهنشاه آنوبانینی در برابر الهه ایشتار که او را در مقابل دشمنان پیروزی داده است، ایستاده و پای خود را بر بدن دشمن نهاده است.
ایشتار نیزه‌ای به دست دارد و قصد دارد با طنابی که به دست گرفته، گردن اسیری دیگر را ببندد. علاوه بر شاه و ایشتار، 9 اسیر بدون لباس نیز در تصویر مشاهده میشود.
ذیل نقش برجسته، سنگ نبشته ای به خط اکدی قرار دارد که ترجمه آن چنین است: «آنوبانینی پادشاه توانا، پادشاه لولوبی نقش خود و نقش الهه ایشتار را در کوه باتیر رسم کرده است. آن‌کس که این نقوش و این لوح را محو کند، به نفرین و لعنت آنو، آنوتروم، بل، بلیت، رامان، ایشتار، سین و شمش گرفتار و با دو نسل او برباد رواد».
