شناسه : ۳۰۷۰۴۱ - پنجشنبه ۸ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۰۲:۵۳
مسعود ادیب:
غدیر، عید همه مسلمانان است/ مرجعیت علمی امیرالمومنین(ع) در فریقین
گروه اندیشه: حجتالاسلام ادیب معتقد است که بر اساس خوانش چندبعدی از غدیر، این عید متعلق به همه مسلمانان است و فرقه‌های دیگر در مسئله محبت و استفاده علمی از اهل بیت(ع) با شیعیان سهیم هستند.
حجتالاسلام و المسلمین مسعود ادیب، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در پاسخ به پرسشی درباره نسبت عید غدیر با وحدت مسلمین به عنوان یکی از ارزش‌های قرآنی، اظهار کرد: به گمان من این امکان وجود دارد که غدیر را به صورتی تحلیل کرد که با وحدت اسلامی و نگاه شیعی در تعارض نباشد. این مسئله بستگی به این نکته دارد که تفسیر ما ناظر به چه ابعاد و عمقی از حادثه غدیر باشد.
پیام غدیر تنها سیاسی نبود
ادیب تصریح کرد: معمولا در نگاه‌های چالش برانگیز که سریع به سراغ اختلاف شیعه و سنی می‌روند، مسئله غدیر در جانشینی سیاسی امیر المومنین(ع) برای پیامبر(ص) خلاصه می‌شود. در این نگاه، پیامبر(ص) که از سوی خداوند مطلع می‌شود که در روز‌های آخر عمر خود است و دو ماه و ده روز پس از این واقعه فوت می‌کنند. در فرصت حجة الوداع این مسئله را مطرح می‌کند که علی(ع) خلیفه و جانشین من برای جامعه اسلامی است. طبیعتا معنای سیاسی چالش‌انگیز‌ترین معنای غدیر است، اما این تنها معنایی نیست که بتوان از این واقعه دریافت.
وی افزود: این نگاه خلافت را اصل می‌گیرد و از دیگر پیام‌ها و تاثیرات غدیر ناآگاه است. امام علی(ع) پس از 25 سال، حکومتی نزدیک به 5 سال داشتند. اگر این خلافت در وقت خودش هم انجام می‌شد، فرض کنید تمام این 30 سال و اندی را در بر می‌گرفت و این دوره در صدر اسلام، زمان چندانی را در بر نمی‌گرفت، اگر چه در آغاز اسلام بودن و پس از پیامبر بودن، می‌‌توانست الگوبخش مسلمانان باشد که همین 4 سال و اندی همین تاثیر را داشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: اینکه بتوان این اختلاف را اینجا و امروز فیصله داد، کار ساده‌ای نیست. از مرحوم آیت‌الله بروجردی این تعبیر نقل شده است که یکی از مسائلی که در تشیع مطرح است، خلافت بلافصل امیرالمومنین است که این مسئله زمانش گذشته است و اگر ما این مسئله را به لحاظ تاریخی اثبات هم بکنیم، فرصتی است که از دست ما رفته است. قریب به این مضمون را حضرت امام خمینی(ره) در سخنان خود داشته‌اند.
غدیر و مرجعیت اهل بیت(ع)
ادیب تصریح کرد: مسئله دومی که از غدیر نتیجه‌گیری می‌توان کرد و خیلی مهم‌تر است، مسئله مرجعیت دینی امیرالمومنین(ع) و جریان ایشان است. پیامبر خدا به عنوان یک شخصیت جامع که در جامعه نقطه عطف تلقی می‌شد، محور افراد گوناگونی بود که خواست‌ها و انگاره‌های گوناگون حق و باطل داشتند و ذهن‌شان از درجات مختلفی از حق و باطل برخوردار بود. این افراد افکار، دیدگاه‌ها و ظرفیت‌های مختلفی داشتند. پیامبر نه در غدیر بلکه بارها در طول رسالت خودش و با تاکید هر چه تمام‌تر در غدیر تاییدی بر گرایش و خوانش و قرائتی و تفسیر از اسلام است که توسط امام علی(ع) و همفکران ایشان اتفاق می‌افتد و بارها پیامبر در مورد شخص علی(ع) و اطرافیان و همراهان ایشان این تعابیر را به کار برده بود. غدیر جدا از اینکه در بعد سیاسی دست نیافتنی است، اما مرجعیت دینی امیرالمومنین(ع) را به همراه دارد.
وی افزود: درست است که اهل سنت به این معنا که ما شیعیان امام علی(ع) را امام می‌دانیم، فکر نمی‌کنند و نظر دیگری دارند، اما ایشان امام علی(ع) را یکی از اصحاب پیامبر(ص) و چهارمین خلیفه از خلفای راشدین می‌دانند، اما چه در دوران حیات خلفا و تاریخ اسلامی، مرجعیت امام علی(ع) و اهل بیت(ع) کاملا محسوس و ملموس است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید ادامه داد: هرچند شیعه یکی از پنج مذهب پرطرفدار اسلامی در جهان است و از مجموعه احادیث ائمه(ع) سیراب می‌شود، اما واقعیت آن است که در دیگر مکاتب فقهی نیز ردپای تعلیم و ارشادات اهل بیت(ع) وجود دارد و معروف است که ابوحنیفه خود را محصول نشست و برخواست با امام صادق(ع) می‌دانست. در مورد عرفا نیز مرجعیت اهل بیت(ع) وجود دارد و مکاتب و سلسله‌های عرفانی به جز فرق محدودی نسب‌نامه علمی خود را به امام علی(ع) ختم می‌کنند. در سنت تفسیر قرآن نیز غالب مفسرین بزرگ از صحابه و تابعین یا مستقیما شاگرد امام علی(ع) یا از شاگردان شاگردان مستقیم ایشان بوده‌اند. بنابراین مرجعیت علمی اهل بیت(ع) مسئله‌ای است که میان ما شیعیان به تصریح و تحقیق و در میان اهل سنت به تلویح و متن واقع، کم و بیش پذیرفته شده و آثار علمی کار خود را کرده است.
غدیر و محبت اهل بیت(ع)
ادیب با بیان اینکه مسئله حول واقعه غدیر مسئله محبت اهل بیت(ع) است، گفت: این مسئله چیزی است که همه مسلمانان در آن اشتراک دارند و اهل سنت غدیر را در همین حد تفسیر می‌کنند. مسئله دوست داشتن علی(ع) و فرزندان علی(ع) مود اشتراک همه مسلمانان است. امروز به جز عده‌ای اندک که منقرض شده‌اند و دیگر وجود ندارند که در بخشی از تاریخ به خاطر مطامع برخی وجود داشتند، قاطبه مسلمانان در طول تاریخ و همه مسلمانان امروز نسبت به شخص امیرالمومنین(ع) و فرزندانشان مهر، ارادت و دوستی دارند و این امری مسلم و مشترک در بین مسلمانان است.
وی افزود: بالاتر از این مسئله مرجعیت علمی ایشان است که شیعه به آن مفتخر است و برادران اهل سنت نیز منکر آن نیستند. مسئله اعتقادی مخصوص شیعه در این خصوص مسئله ولایت بوده است که این اتفاق نیافتاد و ما از داشتن یک تجربه طولانه مدت خلافت معصومانه محروم شدیم، اگر چه مجموعه صحابه سعی کردند آن فکر و فرهنگ پیامبر را منتقل کنند، اما ما به عنوان شیعه معتقدیم اگر این اتفاق به نحو دیگری رقم می‌خورد دستاوردهای خیلی بیشتری برای آینده بشری داشت.
ادیب در پاسخ به این پرسش که خوانش هم‌ساز با وحدت از واقعه غدیر چگونه باید محقق شود؟ گفت: ما اگر واقعه غدیر را فربه، متکثر و چند بعدی ببینیم، اولین محصولش این خواهد بود که آن را ملک طلق و مزیت انحصاری شیعیان ندانیم و به این نتیجه برسیم که اگر چه متاسفانه حکومت پیامبر به دست حضرت علی(ع) نرسید، اما مسلمانان تا حدود زیادی در واقع فرمان پیامبر در غدیر را مورد توجه قرار دادند و آن حداقلی که همان مسئله محبت و دوست داشتن باشد، مورد اشتراک همه مسلمانان است.
عید غدیر، عید همه مسلمانان است
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: در خصوص مسئله تبعیت علمی، ما خود را تابع مکتب اهل بیت معرفی می‌کنیم، به این خاطر که شاید ما هم در مقام عمل از اندیشه‌های پیش از اسلام، اندیشه‌های ایرانی از غرب، فلسفه یونان و دستاوردهای دوران مدرن تاثیر پذیرفته باشیم، ولی تلاش ما در واقع این است که معرفت دینی خود را از خاندان پیامبر(ص) بگیریم و بردران اهل سنت مانند ما چنین ادعایی ندارند، ولی در واقع درصد زیادی از برخورداری علمی را هم ایشان با ما شریک هستند و تنها مسئله اختلافی مسئله حکومت دنیایی است که باید پس از پیامبر اتفاق می‌افتاد و نیافتد. از این رو غدیر تنها عید شیعیان نیست و غدیر عید مسلمانان و دوست‌داران اهل بیت(ع) است و اهل سنت نیز در این عید با ما شریک هستند.
