حدیث غدیر بیش از آنکه در منابع روایی شیعه آمده باشد، در منابع روایی اهل سنّت نقل شده است.
از اوایل عهد تدوین و کتابت، این حدیث مورد توجه محدثان قرار گرفت و با تفاوتهای اندک در کتب اهل سنّت ثبت شد. چاپهای متفاوت کتب حدیث و گاه حذف و کاهش هایی در نقلها به هر دلیلی، می طلبد که فرازهای این حدیث شریف در چاپهای جدید کتب حدیث نمایانده شود.
آنچه در این مقال می آید، زحمتی است که آقای مهدی خسروی بر عهده گرفته و چند فراز از حدیث غدیر را درچاپهای جدیدکتب روایی و… قرن سوم و چهارم اهل سنّت نشان داده است.
این تلاش از یک سو دست یابی به مصادر را آسان می سازد و از سوی دیگر تفاوت نقلها را مشخص می کند.
این مقاله دارای دو بخش است، در بخش نخست مشخصات کتابشناختی مصادر و منابع ذکر شده است و در بخش دوم تفاوت ها در ضمن جدولهایی نشان داده شده است.
بایسته بود این تتبّع نسبت به تمامی فرازهای حدیث غدیر به انجام می رسید، لیک کمی فرصت،مجال آن را نداد و امیدواریم در آینده، این کار به کمال رسد.
علوم حدیث
بخش یک: کتابشناسی منابع حدیث غدیر در قرن سوم و چهارم هجری
1 المصنف، ابن همام الصنعانی(م211ه.ق)، تحقیق: حبیب الرحمان الاعظمی، چاپ دوم، بیروت، المکتب الاسلامی، 1403/1983، 12جلد
2 الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، ابن ابی شیبه (م235ه.ق)، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416/1995، 9جلد
3 مسند احمد بن حنبل (م241ه.ق) ، چاپ اول، بیروت، المکتب الاسلامی دارصادر، 1389/1969،6جلد
4 نوادر الاصول فی معرفة احادیث الرسول، ابو عبداللّه الترمذی (م255ه.ق)، مدینه منوره، المکتب العلمیة، 1جلد
5 التاریخ الکبیر، بخاری (م256ه.ق)، بیروت، دارالفکر، بی تا، 12جلد
6 سنن ابن ماجه (م275ه.ق)، تحقیق، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1395/1975، 2جلد
7 سنن الترمذی (م279ه.ق)، بیروت، دارالفکر، 1414/1994، 5جلد
8 کتاب جمل من انساب الاشراف، ابن بلاذری (م279ه.ق)، تحقیق:سهیل زکار ریاض زرکلی، چاپ اول، بیروت، دارالفکر، 1417/1996،1جلد
9 السنة، ابن مخلد الشیبانی (م287ه.ق)، چاپ سوم، بیروت دمشق، المکتب الاسلامی، 1413/1993، 1جلد
10 البحر الزخار (مسند البزاز م292ه.ق)، تحقیق: محفوظ الرحمان زین اللّه، چاپ اول، بیروت، موسسه علوم القرآن مدینه منوره، مکتبة العلوم والحکم، 1409/1988، 5جلد
11 فضائل الصحابة، ابن شعیب النسائی (م303ه.ق)، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی تا، 1جلد
12 السنن الکبری، همو، تحقیق: عبدالغفار سلیمان البنداری سیدکسروی حسن، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411/1991، 7جلد
13 خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، همو، تحقیق: احمد میرین البلوشی، چاپ اول، کویت، مکتبة المعلا، 1406/1986، 1جلد
14 مسند ابی یعلی الموصلی (م307ه.ق)، تحقیق: حسین سلیم اسد، چاپ دوم، دمشق بیروت، دارالمامون للتراث، 410ِ1/1989، 16جلد
15 مسند الرویانی (م307ه.ق) ، تحقیق: ایمن علی ابویمانی، چاپ اول، موسسه قرطبة، 1416/1995، 3جلد
16 التصنیف الفقهی لاحادیث کتاب «الکنی والالقاب»، ابن حماد الدولابی (م310ه.ق)، تحقیق: ابو یاسر عصام الدین بن غلام حسین، چاپ اول، بیروت، دارالکتاب اللبنانی قاهره، دارالکتاب المصری، 1411/1991، 2جلد
17 السنّة، ابن یزید الخلاّل (م311ه.ق)، تحقیق: عطیة بن عتیق الزهرانی، چاپ دوم،ریاض، دارالرّایة، 1415/1994، 5جلد در 2مجلد
18 کتاب التوحید واثبات صفات الربّ عزّ وجلّ، ابن خزیمة (م311ه.ق)، تحقیق: عبدالعزیز بن ابراهیم، چاپ پنجم، ریاض، مکتبة الرشد، 1414/1994، 2جلد
19 مشکل الآثار، ابوجعفر الطحاوی (م321ه.ق)، چاپ اول، بیروت، دارصادر، 4جلد
20 المسند الشاشی (م335ه.ق)، تحقیق: محفوظ الرحمان زین اللّه، چاپ اول، مدینه منوره، مکتبة العلوم والحکم، 1410، 3جلد
21 کتاب المعجم، ابن بشر (م340ه.ق)، تحقیق: عبدالمحسن بن احمد الحسینی، چاپ اول، دارابن الجوزی، 1418/1997، 3جلد
22 معجم الصحابة، ابن قانع(م351ه.ق)، تحقیق: ابو عبدالرحمان صلاح بن سالم المصری، چاپ اول، مدینه منوره، مکتبة الغرباء الاثریة، 1418/1997، 3جلد
23 کتاب الفوائد الشهیر ب «الغیلانیات»، ابن ابراهیم الشافعی(م354ه.ق)، تحقیق: حلیمی کامل اسعد عبد الهادی، چاپ اول، ریاض، دارابن الجوزی، 1417/1997، 2جلد
24 المعجم الکبیر، ابن احمد الطبرانی(م360ه.ق)، تحقیق: احمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1414/1993، 27جلد
25 المعجم الاوسط، همو، تحقیق: محمود الطحان، چاپ اول، ریاض: مکتبة المعارف، 1416/1995، 11جلد
26 المعجم الصغیر، همو، تصحیح: عبدالرحمان محمد عثمان، چاپ دوم، دارالفکر، 1401/1981، دو جلد در یک جلد
27 الشریعة، ابن آجرّی(م360ه.ق)، تحقیق: ولید بن محمد، چاپ اول، موسسه قرطبة، 1417/1996، 3جلد
28 الکامل فی ضعفاء الرجال، ابن عدی(م365ه.ق)، چاپ سوم، دارالفکر، 1409/1988، 8جلد
29 المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری(م405ه.ق)، بیروت، دارالمعرفة، 5جلد
بخش دو: جدول تفاوت نقل ها
