به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، موضوع نشت متادون به بازار سیاه مدتهاست که دستگاه‌های مختلف را درگیر کرده است.
به همین منظور دو سال گذشته مقرر شده بود تا سازمان غذا و دارو به برچسب گذاری متادون از کارخانه اقدام کند تا بتوان داروی تولید شده را تا زمان مصرف ردگیری کرد.
در این ارتباط پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر گفت: این موضوع رسماً به معاونت غذا و دارو ابلاغ شده و آن‌ها باید این محصولات را به برچسب هولوگرام دار مجهز کنند تا ما بتوانیم از مبدا تا مقصد این دارو‌ها را رهگیری کنیم.
وی توضیح داد: به طور مثال زمانی که یک شربت متادون از کارخانه خارج می‌شود شماره آن وارد سامانه می‌شود و در هرکدام از مراحل از قبیل: تحویل توسط دانشگاه، مراکز درمانی و بیماران، مجدداً بارکد در سامانه ثبت می‌شود تا بتوانیم محل نشت را شناسایی کنیم.
افشار در مورد زمان اجرایی شدن این طرح گفت: مصوبه کمیته درمان به معاونت غذا و دارو ابلاغ شده و ما منتظر اقدام عملی وزارت بهداشت هستیم و امیدواریم از آنجایی که این اقدام هزینه‌ای برای وزارت بهداشت ندارد هرچه زودتر عملی شود.
*منبع نشت متادون کجاست؟
افشار در سخنانی که در یکی از نشست‌های خبری خود عنوان کرد، در مورد اجرایی شدن یا نشدن طرح هولوگرام اظهار بی‌اطلاعی کرد، اما با این وجود تأکید کرد: علت نشت متادون متعدد است، متاسفانه پاره‌ای از افراد در دستگاه‌های مختلف انگشت اتهام را به سوی یک قشر خاص که درمانگران باشند، می‌گیرند.
وی ادامه داد: در تمام مراحل از تولید، توزیع، توزیع توسط دانشگاه و عرضه، متادون می‌تواند نشت کند و به همین علل ما اثبات کردیم که نیاز به هولوگرام کردن متادون وجود دارد.
معاون کاهش آسیب ستاد مبارزه با موادمخدر نیز در این خصوص گفت: منشأ نشت متادون برای ستاد نیز یک سوال بزرگ است و در جلسات کمیته درمان این موضوع مطرح شده و ما واقعاً باید به هر نحو ممکن جلوی نشت متادون را بگیریم.
افشار با اشاره به وجود 5 هزار و 700 مرکز ترک اعتیاد در کشور، گفت: از سوی مبادی ذی‌ربط مانند وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های موجود، انگشت اتهام به سوی مراکز ترک اعتیاد نشانه رفته‌اند و آن‌ها معتقدند نشت متادون از این مراکز اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد:، اما مشاهدات در سیستم نظارتی حکایت از این دارد که نمی‌توان انگشت اتهام را به سوی کلینیک‌ها نشانه رفت و گفت که تمام متادون عرضه شده در عطاری‌ها، دکه‌های روزنامه فروشی، باشگاه‌های ورزشی و آرایشگاه‌های زنانه از این مراکز تهیه می‌شوند.
افشار در ادامه به چرخه تولید و توزیع متادون اشاره کرد و گفت: متادون در کارخانه‌های داخل کشور تولید شده، در انبار آن‌ها ذخیره می‌شود سپس به انبار پخش منتقل می‌شود و بعد از آن در اختیار معاونت‌های درمان و غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد و در مرحله آخر از طریق این معاونت‌ها میان کلینیک‌ها توزیع می‌شود.
وی تأکید کرد: همانطور که مشاهده می‌کنید احتمال نشت متادون در هر یک از مراحل این چرخه وجود دارد، بنابراین ما در کمیته درمان مصوب کردیم که سازمان غذا و دارو موظف است نه تنها متادون بلکه سایر دارو‌های ترک اعتیاد و دارو‌هایی که استفاده دوگانه دارد را مجهز به هولوگرام کند.
*مسئول مقابله بانشتی وزارت بهداشت است
اما علی مویدی قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره توزیع و خرید و فروش متادون در جامعه و اقدامات ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشست خبری قبل از سال 96، خاطرنشان کرد: این ستاد در این باره نقشی ندارد، اما وزارت بهداشت درباره توزیع، فروش و نظارت متادون مسئول اصلی است که باید در این باره توضیح دهد. البته متاسفانه نشتی هم درباره متادون در جامعه وجود دارد که ما هم آن را مشاهده می‌کنیم و مردم از این موضوع آسیب می‌بینند در مجموع امیدواریم روزی برسد که وزارت بهداشت به این نشت سامان بدهد چرا که سامانه تی‌تک نتوانسته در این زمینه مشکلی را حل کند.
*سامانه آیداتیس راه حل مقابله با نشتی متادون
اما راه حلی که وزارت بهداشت برای مقابله با نشت متادون انتخاب کرد، راه اندازی سامانه آیداتیس با محوریت نگاه منفی به مراکز درمان اعتیاد بود. آن‌ها سامانه‌ای طراحی کردند تا اطلاعات هر بیمار در این سامانه کشور ثبت شود تا بیماری نتوانتد از 2 تا 3 مرکز ترک اعتیاد دارو گرفته و در بازار سیاه بفروشد.
در این ارتباط پرویز افشار گفت: انجام این اقدامات باعث می‌شود آدم‌های تکراری در مراکز برای گرفتن سهمیه شربت تریاک به حداقل برسند. اما با تمام اقداماتی که انجام می‌شود احتمال انحراف و خطا همچنان وجود خواهد داشت و هیچ کس نمی‌تواند منکر آن شود و البته در همه جای دنیا نیز این انحرافات وجود دارد.
در همین خصوص حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت نیز گفت: سامانه ایداتیس قابلیت گزارش‌گیری دارد و به همین دلیل می‌تواند در هرلحظه به‌صورت آنلاین اطلاعات به‌روز بیماران مراکز درمان اعتیاد سرپایی را در اختیار سیاست‌گذاران و محققان قرار دهد. بسیاری گمان می‌کنند هدف از راه‌اندازی این سامانه نظارتی بوده و وزارت بهداشت با این شیوه می‌خواهد نگاهی پلیسی به مراکز درمان اعتیاد داشته باشد، درحالی‌که واقعا این هدف اصلی ایداتیس نیست، هرچند این سامانه امکان نظارت بیشتر بر مراکز درمان اعتیاد را هم فراهم می‌کند.
وی تأکید کرد: با وجود اینکه سامانه الکترونیکی باعث می‌شود که امکان تخلف به‌شدت کاهش پیدا کند، اما به‌هیچ‌وجه این سامانه نمی‌تواند جایگزین نظارت فیزیکی بر مراکز درمان اعتیاد باشد و آن‌هم باید در جای خودش انجام شود.
*در نهایت داروی مراکز قطع می‌شود
اما اهرم وزارت بهداشت برای ثبت نام تمام مراکز در این سامانه و ثبت اطلاعات تمامی بیماران اخطار به قطع داروی مراکزی بود که در سامانه ثبت نام نکرده اند.
این اخطار در چند مرحله صادر شد تا دست آخر خبر برسد که این وزارتخانه تصمیم به قطع داروی مراکز ترک اعتیاد در 3 دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و زاهدان همزمان با روز جهانی مبارزه باموادمخدر دارد.
اما پیگیری‌های خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نشان داد که این دانشگاه هنوز داروی هیچ مرکزی را قطع نکرده است. نیاززاده، مسئول واحد مخدر معاونت غذا و داروی دانشگاه شهیدبهشتی تأکید کرد که این دانشگاه داروی هیچ مرکزی را قطع نکرده است، اما در عین حال از پاسخ به این سوال که احتمال قطع دارو چقدر است سکوت کرد و به سوالات دیگر پاسخ نداد.
بیژنی، مسئول واحد مخدرمعاونت غذا و داروی دانشگاه تهران نیز پاسخی به این سوال نداد، اما شواهد نشان می‌دهد که هنوز نسبت به این موضوع در دانشگاه تهران تصمیمی اتخاذ نشده است. اما در این میان مرعشی، دبیر شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان تأکید کرد که تصمیم قطع دارو از تهران و وزارتخانه گرفته شده و دانشگاه زاهدان در این مورد نقشی نداشته است.
وی ادامه داد: اگر دانشگاه تصمیم گیر بود ما اجازه قطع دارو را نمی‌دادیم، اما تصمیم از جای دیگری گرفته شده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا با قطع دارو احتمال بازگشت به چرخه اعتیاد و یا گرایش به تهیه متادون از بازار قاچاق وجود دارد و اینکه جرایمی دیگری نمی‌توانست جایگزین قطع دارو شود، گفت: معتقدم که بهتر بود جرایم دیگری درنظر گرفته شود، اما به هر حال مراکز دیگر آماده پذیرش بیماران مراکزی که دارویشان قطع شده هستند و نگرانی از بابت کمبود دارو وجود ندارد.
اما در مقابل سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر در پاسخ به همین سوال جواب نامشخصی داد تا موضع ستاد مبارزه با موادمخدر در قبال این تصمیم مبهم بماند. افشار در نشست خبری آخر خود در پاسخ به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: تعدادی از مراکز اطلاعات خود را در سامانه آیداتیس وارد نکرده اند و در عین حال نیز صنف درمانگران با توجه به شواهدی که در دست دارند به دیوان عدالت اداری شکایت برده اند تا جلوی فعالیت سامانه گرفته شود.
وی ادامه داد: دیوان عدالت نیز رأی به توقف موقت طرح وزارت بهداشت داد تا رأی نهایی صادر شود، اما ما اعتقاد داریم که از اطلاعات بیماران می‌توان به صورت نرم و به طوری که بیماران تهدید نشوند، استفاده کرد. اطلاعات بیماران حتما باید ثبت شود و تا موقعی که این اتفاق رخ ندهد ما جلوی آن را می‌گیریم.
از پاسخ ستاد مبارزه با موادمخدر مشخص نمی‌شود که آن‌ها موافق قطع دارو هستند و یا مخالف، اما به هر صورت از سیستان و بلوچستان خبر می رسد که در آستانه روز مبارزه با موادمخدر داروی تعدادی از مراکز قطع شده است. این موضوع شرایط بسیار سختی را در روند درمان اعتیاد ایجاد می‌کند و ممکن است که تعدادی از بیماران بازگشتی به چرخه اعتیاد داشته باشند.