دعای سال نو؛‌ فرصتی برای تحول و شروع سالی قرآنی

محمدرضا ستوده‌نیا، عضو هئیت علمی دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که ما از خداوند در دعای سال نو چه می‌خواهیم؟ گفت: در ابتدای سال نو و در هر موقعیتی که برای انسان فرصتی پیش بیاید که بتواند در گذشته و کارهای خود تجدید نظر بکند و فرصتی پیش بیاید تا انسان از فرصت‌های جدیدی برخوردار باشد، شایسته است که انسان از خدا بخواهد که فرصت نوی پیش رو، سعید و پر برکت باشد.
ستوده‌نیا ادامه داد: دعاهایی که در این خصوص نقل شده و رایج است، روی همین فرصت‌های جدید تمرکز دارد و آنچه قرار است در آینده برای انسان پیش بیاید مجموعه چیزهایی است که خود انسان در وهله اول مطالبه کند.
وی افزود: به همین خاطر است که ما در دعایی که در آغاز سال جدید می‌خوانیم می‌گوییم: «یا مقلب القلوب و الابصار یا مدبرالیل و النهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال».
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: یک انسان مومن از خداوند که منشا اثر در تمام عالم است و همه تغییرات و تحولات در عالم هستی به دست اوست، تغییر را مطالبه می‌کند. یک انسان مومن از چنین خدایی که قادر بر هر تغییر و تحولی است، می‌خواهد که سال آینده را سالی قرار بدهد که دو چیز در آن تغییر کند که اولی روحیه انسان که در اینجا تحت عنوان قلب آمده است و دومی حال یا موقعیت انسان است.
وی افزود: خدا تغییردهنده قلب‌ها توصیف شده است. از خداوند متعال می‌خواهیم نحوه دریافت ما که توسط روح و قلب ما انجام می‌شود را تغییر دهد. ما از خدا می‌خواهیم که خیر تام و تمام است، این تغییرات را انجام دهد.
ستوده‌نیا تصریح کرد: نکته دوم این است که حال ما را به بهترین حال ها تغییر دهد، پس یکی تحول در روح است که گیرنده تمام آن معنویات است و ما در واقع می‌خواهیم خداوند به ما روحی بدهد که دریافت کننده خیر است و نه روحی که به دنبال روحی که به دنبال شر، فساد و تبهکاری باشد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از چیزهایی که ما از خدا می‌خواهیم این است که خداوند حال ما را یعنی وضعیتی که در درون ماست و می‌تواند منشأ همه این خوبی‌ها باشد را تغییر دهد و وجود ما متحول به شود. در اثر این تغییر رفتار، فکر و کارهای ما تغییر می‌کند و ما در این دعا می‌خواهیم که حال ما را به بهترین حال تغییر دهد که به هر حال لوازم آن این است که رفتار ما درست شود.
عضو هئیت علمی دانشگاه اصفهان افزود: باید رفتار ما نسبت به دیگران، جامعه، خانواده و خدا تغییر یابد و اهمیت بدهیم که باید خدا را عبادت کنیم و رابطه خودمان با خدا را اصلاح کنیم.
وی افزود: در یکی از روایات بیان شده است که کسی که رابطه‌اش با خدا را اصلاح کند، خداوند رابطه او و مردم را اصلاح خواهد کرد. طبیعتا وقتی روابط فردی، اجتماعی و عبادی اصلاح شود، حال انسان چه به لحاظ معنوی و چه به لحاظ رفتاری خوب خواهد شد. بنابراین دعای اول سال دعای جامع و کاملی است که ما از خداوند می‌خواهیم.
وی در پاسخ به این پرسش که تلفیق میراث پیش از اسلام با اعتقادات اسلامی را در دعای نوروز چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: در این بحث است که آیا نوروز از نظر شریعت اسلام مورد تایید است و دعاهایی دارد و یا نه که بحثی فنی است، اما سوای اینکه دعای تحویل سال ریشه روایی داشته باشد و یا نه، بحث اساسی این است که خالق نوروز چه کسی است؟ چه کسی فصول را عوض می‌کند و آراستگی را به طبیعت باز می‌گرداند؟  
ستوده‌نیا ادامه داد: قطعا این خداوند است که چنین قرار داده است که پس از هر زمستانی بهار می‌شود و با آمدن بهار طبیعت زنده می‌شود و خدای تبارک و تعالی در قرآن بارها فرموده است، آن که طبیعت را احیا می‌کند قادر است تا مردگان را در روز قیامت احیا کند و طبیعتی که ما آن را در بهار درک می‌کنیم، نمونه‌ای بسیار کوچک از قیامت است.
وی افزود: بنابراین لحظه با عظمتی که تغییر فصل است از موقعیت‌هایی است که انسان از خداوند بخواهد که به او برکت دهد و آینده او را متحول کند و اگر هیچ روایتی در این زمینه وجود هم نداشت، خود تغییر این فصل و اینکه بهار می‌آید از مصنوعات خداوند تبارک و تعالی است و اینکه انسان دعا کند و بخواهد موقعیت‌اش را ارتقا دهد و طبیعی است.
ستوده‌نیا با بیان اینکه ما در برخی از روایات فرازهایی را داریم که در خصوص «نَیروز» صحبت شده است، گفت: این کلمه همان نوروز فارسی است که این روز را تحت عنوان روز مبارکی قرار داده و دعاهایی را بر آن ذکر کرده‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که ما باید با چه نیت و ابزاری سال را آغاز کنیم که سالی قرآنی داشته باشیم؟ گفت: انسان وقتی که تحولی روی می‌دهد و نقطه عطف ایجاد می‌شود، بهتر می‌تواند از خداوند خیر و خوبی را مطالبه کند. در روایات بسیار داریم که خداوند در برخی زمان‌ها در ماه مبارک رمضان و یا دهه اول ذی حجه و سایر موارد دعاها را راحت‌تر اجابت می‌کند. طبیعی است که هر گاه انسان خود را به خداوند نزدیک کند، خداوند هم به او توجه بیشتری خواهد کرد.
وی افزود: با توجه به دو آیه «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ...: و پروردگارتان فرمود مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم» (غافر،60) و «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا: اى کسانى که ایمان آورده‌اید خدا را یاد کنید یادى بسیار» (احزاب، 41) خداوند می‌خواهد که او را بخوانیم و خود را به مبدا هستی نزدیک کنیم و هم اینکه دستور به ذکر زیاد داده است و نیت تقرب به خداوند و اعلام بندگی موقعیت‌هایی است که در نوروز حاصل می‌شود و زمانی که ما دقیقا در نقطه جدید هستیم باید خود را پناه خدا قرار دهیم و بخواهیم که دستمان را بگیرد.
وی در پایان گفت: یکی از بهترین کارهایی که می‌شود انجام داد این است که ما اعلام بندگی کنیم که با دعا و نیایش صورت می‌گیرد و یکی از دعاها همین دعایی است که در لحظات مختلف او را بخوانیم. با هر لفظی می‌توان خدا را خواند و با هر لفظی که بخوانیم دعاست و مهم‌ترین چیز حضور قلب است و این که دعا تنها لفظ نباشد و در این صورت است که خواهیم توانست از عنایت خداوند استفاده کنیم.