آنچه که از ارسطو رسیده است، همان حرف معروف «محرک اول » است.البته باید توجه داشته باشید که حرکت در اصطلاح
فلسفه مخصوص حرکتهای مکانی نیست، هر تغییر و تحولی از نظر فیلسوف حرکت است، خواه آن تغییر و تحول در مکان
باشد، خواه در کمیت، خواه در کیفیت، خواه در وضع، خواه در جوهر و در هر چه می خواهد باشد.فیلسوف وقتی می گوید
«حرکت » یعنی تغییر، نقطه مقابل ثبات.
ارسطو گفته است که هر حرکتی محرک لازم دارد، چون حرکت حادث است، حادثه است، پدیده است، بدون علت نمی تواند باشد (1).حرکت محرک لازم دارد، بدون محرک محال است.این یک مقدمه.
مقدمه دوم: علت از معلول خودش انفکاک پذیر نیست و لو زمانا، یعنی علت با معلول خودش همیشه همزمان است، محال
است که علت از معلول فاصله زمانی یا[با آن]توالی زمانی داشته باشد.اگر علتی از معلول خودش منفک شد، آن علت واقعی
نیست، به اصطلاح علت «اعدادی » است، علت آماده کننده است نه علت واقعی.
مقدمه سوم: حرکت در دنیا وجود دارد و ما گفتیم حرکت به محرک همزمان احتیاج دارد.می گوید محرک خودش متحرک
به معنی اعم - یعنی متغیر، متحول - است یا نیست؟آیا آن محرک، خودش ثابت است یا متحرک؟اگر ثابت است، مدعای
ارسطو تا اینجا ثابت است، با توضیحی که بعد عرض می کنیم.اگر محرک ثابت نیست و متحرک است، آن هم باز به یک
محرک احتیاج دارد، باز صحبت در آن محرک می آید که متحرک است یا ثابت، در نهایت امر باید حرکتها منتهی به ثابت
بشوند که اسم آن ثابت را می گذارند «محرک اول » .
یک مطلب دیگر هم باید اضافه کنیم و آن این است که هر چه جسم و جسمانی است متغیر و متحرک است، یعنی ما در عالم
طبیعت ثابت نداریم، هر چه داریم دارای نوعی تغیر و تحرک است.ارسطو می خواهد از طرفی بگوید که در عالم طبیعت
ثبات وجود ندارد، ثابت وجود ندارد، و از طرف دیگر بگوید تمام حرکات باید به یک ثابت منتهی شود، یعنی باید سررشته
تمام حرکات و محرکات یک ثابت باشد.آن ثابت از نظر او همان موجود ماوراء الطبیعی است، چون همین قدر که «ثابت » شد،
دیگر طبیعت نیست، طبیعت که نشد، ماوراء الطبیعی می شود.این پیکره استدلال ارسطو در اینجاست.البته در اطراف این
استدلال خدشه ها و مناقشه هایی شده است که همه آنها قابل جواب دادن است.
پینوشت:
1.البته امروز یک حرفهایی در این زمینه زده اند، حالا ممکن است بگویند که آنچه امروز می گویند، غیر از آن چیزی
است که ارسطو گفته است اگر چه آنها به ارسطو نسبت می دهند.