بنابر روایتی، حضرت آدم علیه السلام نخستین کسی بود که نماز صبح را خوانده است. زمانی که از بهشت رانده شد و در زمین فرود آمد، ساعت های آخر روز بود. هوا روشن بود و او آرامش خاطر داشت. چون خورشید پنهان شد، شروع به ناله کرد. شب را در ظلمت و تاریکی به پایان برد. وقتی روشنی در افق نمایان شد، از خوشحالی نماز خواند و این اولین نماز بر روی زمین است .
در حدیث دیگری آمده است: وقتی آن حضرت از بهشت بیرون آمد و بر روی زمین سکونت اختیار کرد، بر اثر سرپیچی از فرمان الهی، تمام بدنش مانند قیر سیاه شد. آدم از این بلا در رنج و عذاب بود. در همین هنگام، جبرئیل بر او نازل شد و از غم و غصه او پرسید: او هم سیاهی بدن را مطرح کرد. جبرئیل از جانب خداوند دستور پنج وقت نماز را آورد و دستور داد که آدم آن را بخواند. وقتی نماز را در پنج وقتش خواند، تمام بدنش به حالت اول برگشته و از سیاهی اثری نماند .
نماز در شریعت حضرت ابراهیم علیه السلام
حضرت ابراهیم علیه السلام در میان فرستادگان الهی عظمت و مقام خاصی دارد. در قرآن نیز عنایت های ویژه ای به این پیامبر شده و از زندگی او به طور نسبی سخنی به میان آمده است. در برخی آیات اشاره شده است که نماز جزو شریعت حضرت ابراهیم بوده است. او و فرزندش، از برپا کنندگان نماز بوده اند. زمانی که حضرت ابراهیم علیه السلام به همراه اسماعیل و هاجر به سرزمین حجاز سفر کردند، آنها را در نقطه ای خشک و بی آب و علف به نام مکه سکونت داد و عرض کرد :
پروردگارا، من ذریه خویش را در سرزمین غیر قابل کشت، در کنار خانه حرمت یافته ات سکونت دادم تا (نماز به پا دارند). (ابراهیم: 37 (
خدایا همه اهل بیتم چنین من اسکان بدادم در این سرزمین
زمینی که خشک است و بی آب و کشت چنین گشته این خانه را سرنوشت
که برپای دارند دائم نماز بسایند صورت به خاک نیاز
در آیه ای دیگر آن حضرت برای خود و فرزندانش چنین دعا می کند :
رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءٍ. (ابراهیم: 40 (
پروردگارا! مرا و ذریه مرا به پادارنده نماز قرار ده و دعای مرا بپذیر .
من و نسل من را ز روی نیاز بگردان ز خوانندگان نماز
دعاهای ما را اجابت نما تو ای کردگار، ای یگانه خدا
به حضرت موسی (ع) در کوه طور خطاب شد: «اننی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذکری ; همانا
من الله هستم، معبودی جز من نیست مرا پرستش کن و نماز را برای یاد من برپا دار » حضرت عیسی (ع) می گوید: «. . . و اوصانی بالصلوة والزکاة ما دمت حیا ;. . . و مرا توصیه به نماز و زکات مادام که زنده ام کرده است » .
و در چند جای قرآن سخن از میثاق بنی اسرائیل است که بخشی از مواد آن اقامه نماز است .
از حضرت عیسی علیه السلام هم روایت است: «وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا؛ و مرا به نماز و زکات توصیه کرده است، مادام که زنده ام». (مریم : 31)
در آیین مقدس اسلام نیز «نماز» جایگاه ویژه ای دارد و در قرآن کریم بر آن تاکید فراوان شده است .
بنابر این نماز در تمام ادیان الهی به عنوان برترین آیین عبادی و رکن معنویت و ارتباط با خداوند مطرح بوده است .
