فرآیند زایمان در آب به دو صورت انجام مى شود. در یک روش، مادر قبل از زایمان در آب قرار مى گیرد و در زمان خروج جنین از آب خارج مى شود. در شیوه دیگر، مادر از زمان شروع درد زایمان در آب قرار مى گیرد و تا زمان خروج جنین در آب مى ماند. در واقع، مادر تحت نظر عامل زایمان، زمانى که دهانه رحم به اندازه چهار تا پنج سانتى متر باز شد (مرحله فعال زایمان)، وارد آب مى شود. ورود به آب قبل از این زمان به دلیل اثر تسکین دهنده زیاد آب ممکن است به تاخیر در مراحل بعدى زایمان منجر شود.
مزایاى زایمان در آب براى مادر
افزایش ترشح اکسى توسین درون ساز:
در زایمان طبیعى، براى اینکه فرآیند زایمان زودتر به پایان برسد و مادر درد کمترى تحمل کند، به او آمپول فشار تزریق مى شود، اما در زایمان در آب به تزریق آمپول فشار نیازى نیست، زیرا آب به دلیل خاصیتى که دارد موجب تنظیم انقباضات مى شود. نیاز کمتر به اپیزیوتومى (برش ناحیه پرینه) هنگام زایمان، گاهى براى اینکه نوزاد راحت تر به دنیا بیاید، لازم است برش کوچکى در ناحیه پرینه ایجاد شود. اما در زایمان در آب به این برش نیازى نیست. آب حالت ارتجاعى و انقباضى بیشترى به عضلات دهانه رحم مى دهد و در برخى موارد که لازم است دهانه رحم حدود چند میلى متر دیگر باز شود، نیازى به اپیزیوتومى نیست.
کاهش مداخلات پزشکى:
در زایمان طبیعى، بسیار پیش مى آید که فرآیند زایمان کند و گاه حتى متوقف مى شود. در این مواقع، عامل زایمان مجبور به مداخلات پزشکى و گاهى نیز انجام سزارین مى شود. ازجمله مداخلات پزشکى مى توان به تزریق اکسى توسین (آمپول فشار)، داروهاى تسکین دهنده و مخدر، ضداسپاسم ها، انجام جراحى، استفاده از دستگاه مکنده براى بیرون کشیدن نوزاد، استفاده از فورسپس (چنگک)، یا انجام سزارین نام برد. اما حین زایمان در آب، در اکثر موارد، به این گونه مداخلات پزشکى نیازى نیست. کاهش نیاز به مسکن ها: ازجمله خواص دیگر آب خاصیت آرامش بخشى آن است. آب تا حد قابل توجهى موجب آرام شدن عضلات مى شود و بنابراین به استفاده از مسکن ها نیازى نیست.
کاهش قابل توجه زمان زایمان:
از آنجا که دهانه رحم باید حدود 10 سانتى متر باز شود تا نوزاد قادر به متولد شدن باشد، هرچه این زمان طولانى تر شود، مادر درد بیشترى را متحمل خواهد شد. در زایمان طبیعى، این زمان به حدود 10 ساعت مى رسد اما در زایمان در آب مدت زمان زایمان حدود یک ونیم تا دو ساعت کاهش مى یابد. کاهش فشار بر بزرگ سیاهرگ زیرین: بزرگ سیاهرگ زیرین وظیفه خون رسانى به قسمت هاى پایین بدن مادر را برعهده دارد و از پشت رحم عبور مى کند. هنگام زایمان در آب، با توجه به اینکه بدن مادر و جنین در آب سبک تر مى شود، این رگ که در واقع از زیر جنین عبور مى کند تحت فشار جنین نخواهد بود و خون رسانى به قسمت هاى تحتانى راحت تر انجام مى شود. ضمن اینکه جریان خون جفت نیز افزایش مى یابد و باعث بهبود اکسیژن رسانى به جنین مى شود. از دیگر مزایاى زایمان در آب عبارت اند از: افزایش انقباضات موثر رحم، افزایش گردش خون در رحم، افزایش ترشح آندروفین ها، کاهش تحریکات حسى، کاهش خفیف فشار خون، و افزایش قطر لگن. مزایاى روان شناختى زایمان در آب نیز عبارت اند از: احساس بى وزنى و شناورى، توانایى تحرک بیشتر و قرار گرفتن در وضعیت هاى مختلف، احساس رضایتمندى از زایمان، مشارکت فعال در روند زایمان، کاهش ترس و خشم و اضطراب، افزایش میزان خودآگاهى و هوشیارى هنگام زایمان. افزایش حس پذیرش نوزاد، احساس آرامش و اطمینان و لذت به دلیل ویژگى آرامش بخشى آب، و افزایش ارتباط متقابل مادر و کودک (رابطه سمبلیک). مزایاى زایمان در آب براى نوزاد درد زایمان همواره موجب ترس مادران از زایمان بوده و در بسیارى مواقع نیز آنها را از تولد فرزند دوم ترسانده است. گاه اتفاق مى افتد که مادر به دلیل درد زایمان رغبتى به بغل کردن نوزاد خود ندارد. این در حالى است که هرچه فاصله بین به دنیا آمدن و شیر خوردن نوزاد کمتر باشد، احتمال بروز عفونت در نوزاد نیز کمتر خواهد بود. از سوى دیگر، نوزاد پس از تولد به شدت به قند نیاز دارد که این ماده در شیر مادر به وفور یافت مى شود. بنابراین، زایمان در آب، به دلیل کاهش چشمگیر درد، مادر را قادر مى سازد به محض تولد نوزاد او را در آغوش بکشد و شیر بدهد. مساله دیگرى که گهگاه هنگام زایمان طبیعى رخ مى دهد خطر افتادن نوزاد و برخورد او با اجسام است که ممکن است به آسیب دیدن نوزاد منجر شود. علاوه بر این، عامل زایمان باید براى شروع تنفس نوزاد اقداماتى انجام دهد که این مسایل در زایمان در آب لزومى ندارد. در زایمان طبیعى، عامل زایمان به محض به دنیا آمدن نوزاد از روش هایى مانند مالش کف پا و کمر نوزاد براى تحریک شروع تنفس استفاده مى کند که در زایمان در آب این کارها لزومى ندارد. بنابراین، نوزاد احساس آرامش بیشترى خواهد کرد. زایمان در آب موجب بهبود جریان خون مادر مى شود و جریان خون نوزاد را نیز افزایش مى دهد. این وضعیت، هوشیارى نوزاد و افزایش تحرک وى را به همراه خواهد داشت. زایمان در آب یکى از راه هاى کاهش درد زایمان است. در سایت انجمن درد ایران آمده است که، در صورت تشخیص طبیعى بودن زایمان، روش هاى بسیارى براى کاهش درد زایمان و احساس رضایتمندى از فرآیند آن وجود دارد.
ازجمله این روش ها مى توان به استفاده از تکنیک هاى تنفسى، تن آرامى و تمرکز، انتخاب وضعیت هاى مختلف زایمانى، استفاده از ماساژ، استفاده از گرما یا سرماى موضعى، گذراندن مراحل قبل از زایمان در وان آب گرم، و زایمان در آب اشاره کرد. همچنین استفاده از رایحه هاى طبیعى چون عطر گل شمعدانى، اسطوخودوس و رز، استفاده از آواهاى مذهبى، آواى قرآن و موسیقى، برخوردارى از حمایت همراه در هنگام زایمان، استفاده از طب فشارى، استفاده از طب سوزنى، تزریق زیرجلدى آب مقطر در ناحیه ساکروم، یوگاتراپى، و استفاده از هیپنوتیزم از دیگر روش هاى موثر براى کاهش درد زایمان هستند. سخن آخر اینکه شناخت و انتخاب هر کدام از این روش ها به مادران کمک مى کند که درد کمترى را طى فرآیند زایمان تحمل کنند. براى اثربخشى برخى از روش هاى فوق نیاز است که دردوران باردارى اقدام شود. مادران عزیز براى انتخاب و استفاده از هریک از این روش ها مى توانند با پزشک یا ماماى خود مشورت کنند.
