نقدی بر نرم افزار «موسوعة الحدیث الشریف»

امروزه در پرتو فن آوری پیشرفته رایانه، خدمتی بزرگ به پژوهشگران و محققان حوزه های مختلف علوم و معارف صورت گرفته است.
در حوزه علوم و معارف اسلامی نیز با بهره گیری از این فن آوری و محصولات گونه گون آن، دستیابی به مصادر و منابع، بسیار آسان شده است؛ به طوری که می توان در زمانی کوتاه و با دقتی بالا به گسترده ترین تتبع ها دست زد.
تازگی و نو بودن این فن آوری در خدمت علوم اسلامی از یک سو، و ویژگی منابع و مصادر تراث اسلامی از سوی دیگر، سبب راه یافتن خطاها و اشتباهاتی به این نرم افزارها شده است که البته نقادی و نظارت عالمان و پژوهشگران می تواند آنها را برطرف سازد.
یکی از برنامه های رایانه ای در حوزه حدیث، نرم افزار«موسوعةالحدیث الشریف»1 است که[از سوی مؤسسه سعودی«صخر» تهیّه و عرضه شده، و] نه عنوان کتاب حدیث اهل سنّت را در خود جای داده است: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ترمذی، سنن نسایی، سنن ابو داوود، سنن ابن ماجه، مسند احمدبن حنبل، موطّأ مالک و سنن دارمی.
این برنامه با وجود قابلیت های فراوانش، در زمینه ثبت و ضبط متون، از ایرادها و ضعف هایی برخوردار است که از قوّت آن می کاهد. ایرادهایی که بدان دست یافتیم، از این قرار است:

1 ادغام حدیث با نام باب که موجب حذف شماره حدیث شده است؛
2 ادغام یک حدیث یا بیشتر با حدیث دیگر و قرار دادن یک شماره برای آنها که غالبا سبب حذف شماره احادیث شده است؛
3 جابه جا شدن شماره احادیث؛
4 حذف شماره حدیث در برنامه؛2
5 تقدیم و تأخیر در ترتیب بعضی از احادیث؛
6 انتقال متن حدیثی به حدیث دیگر؛3
7 تقدیم و تأخیر جملات یک حدیث؛4
8 حذف کامل یک حدیث.5
در این مقاله نمونه هایی از موارد پیش گفته در جداولی به پژوهشگران و محققان عرضه می گردد:

1. برای اطلاعات بیشتر در مورد این برنامه، رجوع شود به: فصلنامه علوم حدیث، ش3(بهار76)، ص269 275 و نیز: همان، ش2(زمستان 75)، ص276 - 269
2. در جایی که دو شماره برای حدیث در کتاب ذکر شده است.
3. مانند انتقال شش سطر از متن حدیث شماره30 از کتاب سنن ترمذی(ج1) به حدیث شماره31؛ بدیهی است پی بردن به این گونه موارد، فرصتی بیشتر و اشاره به موارد آن، مجالی گسترده تر می طلبد.
4. مثل آنچه در سنن ابی داوود(ج1)، حدیث شماره4 رخ داده است.
5. مانند حذف حدیث شماره1160 کتاب سنن دارمی(ج1).