فروش متادون در بازار سیاه موجب بدبینی مقامات دولتی به مراکز درمانی شده است، آن‌چنان که آنها با راه‌اندازی سامانه «آی‌داتیس» قصد دارند که حجم متادون در گردش را کاهش دهند. البته برای تخطی از ثبت‌نام برخی مراکز درمانی در این سامانه نیز احتمال قطع متادون وجود دارد و برخی صاحبنظران هم بر این باورند که قطع داروی ترک اعتیاد موجب بازگشت معتادان به چرخه اعتیاد میشود.
به گزارش ، روزنامه آرمان نوشت: گرچه هولوگرام‌دار شدن متادون نیز مبحثی است که از مدت‌ها پیش برای مقابله با توزیع آزاد متادون در بازار به میان آمده، اما همچنان پیگیری‌های درمانی نظام اعتیاد در این راستا به نتیجه موثری نرسیده است.
نشت متادون در بازار به حدی آشکار است که پس از مدت‌ها همچنان راهکارهای مقابله با آن بی‌نتیجه مانده است. از دو سال پیش موضوع هولوگرام‌دار شدن متادون از کارخانه‌ها برای ردیابی توسط سازمان غذا و دارو بر سر زبان‌ها افتاد، ولی در عمل اتفاق خاصی نیفتاده و ما همچنان شربت‌های متادون را به دنبال الصاق هولوگرام به وفور در سطح شهر می‌بینیم، چرا که به دلیل عدم نظارت، امکان اینکه هر بیمار از چند مرکز متادون گرفته و اقدام به فروش آن کند، زیاد است. از این رو بهمن سال گذشته رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء‌مصرف مواد وزارت بهداشت از طراحی سامانه‌ای برای کنترل نشت متادون به بازار مصرف خبر داد.
حمیدرضا فتحی درباره جزئیات سامانه «آی‌داتیس» که به‌منظور کنترل نشت متادون به بازار مصرف طراحی شده، گفت که در این سامانه، اطلاعات مراکز درمان نگهدارنده با آگونیست و کارکنان شاغل در آن و طرح درمانی بیمارانی که به مراکز درمان اعتیاد مراجعه می‌کنند، ثبت و میزان دوز تجویزشده، نوع دارو و ... مشخص میشود. در این سامانه امکان بررسی و کمک به ارتقای فرایندهای درمانی بیماران وجود دارد. نکته قوت این سامانه این است که اطلاعات بیماران در محل ورود در مرکز درمانی به کد منحصربه‌فردی تبدیل میشود و تمام فرایندهای درمانی از این به بعد بر اساس این کد صورت می‌‌گیرد. این در حالی است که وزارت بهداشت هشدار داده داروهای مراکز ترک اعتیادی که در سامانه «آی‌داتیس» ثبت‌نام نکرده‌اند، قطع خواهد شد. از این رو بحث هولوگرام‌دارشدن متادون به‌عنوان یکی از راهکارهای مقابله با نشت متادون بار دیگر به میان آمده و آن‌چنان که از ظاهر امر پیداست، هنوز اتفاق قابل توجهی در این زمینه رخ نداده است. گرچه هولوگرام‌دارشدن متادون یکی از راهکارهای مقابله با توزیع آزاد متادون در بازار است که توسط ستاد مبارزه با موادمخدر ارائه و از سوی سازمان غذا و دارو ابلاغ شد، اما همچنان در مسیر پر پیچ‌و‌خم اجرایی جامه عمل نپوشیده است.
از سوی دیگر، چندی پیش اعلام شد که همزمان با روز جهانی مبارزه با مواد مخدر (پنج تیر) داروی تعدادی از مراکز ترک اعتیاد در استان سیستان و بلوچستان قطع شد. براساس اخبار رسیده از زاهدان، تا روز هفت تیر داروی شش مرکز قطع و پیش‌بینی شده تا دو هفته بعد از آن داروی 14 مرکز دیگر نیز قطع شود. این مراکز بیش از 2300 بیمار را در زاهدان تحت پوشش خود دارند و با این اقدام خطر بازگشت به اعتیاد بیماران را تهدید می‌کند.
ماه جاری دبیر شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان سیستان و بلوچستان گفت که تصمیم قطع دارو در تهران و وزارتخانه گرفته شده و دانشگاه زاهدان در این مورد نقشی نداشته است. محمدهادی مرعشی ادامه داد: اگر دانشگاه تصمیم‌گیر بود ما اجازه قطع دارو را نمی‌‌دادیم، اما تصمیم از جای دیگری گرفته شده است. او در پاسخ به این سوال که آیا با قطع دارو احتمال بازگشت به چرخه اعتیاد و یا گرایش به تهیه متادون از بازار قاچاق وجود دارد و اینکه جرائمی دیگری نمی‌‌توانست جایگزین قطع دارو شود، گفت: معتقدم که بهتر بود جرایم دیگری در نظر گرفته شود، اما به هر حال مراکز دیگر آماده پذیرش بیماران مراکزی که دارویشان قطع شده هستند و نگرانی از بابت کمبود دارو وجود ندارد.
متادون همچنان بدون هولوگرام
حدود دو سال پیش سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره هولوگرامدارکردن متادون تولیدی در کارخانههای داروسازی عنوان کرد: این موضوع رسما به معاونت غذا و دارو ابلاغ شده و آنها باید این محصولات را به برچسب هولوگرام‌دار مجهز کنند تا ما بتوانیم از مبدا تا مقصد این داروها را رهگیری کنیم. پرویز افشار توضیح داد: برای مثال زمانی که یک شربت متادون از کارخانه خارج میشود شماره آن وارد سامانه میشود و در هر کدام از مراحل از قبیل تحویل توسط دانشگاه، مراکز درمانی و بیماران، مجددا بارکد در سامانه ثبت میشود تا بتوانیم محل نشت را شناسایی کنیم.
اردیبهشت سال گذشته، افشار در مورد اجرایی شدن یا نشدن طرح هولوگرام اظهار بی‌اطلاعی کرد، اما با این وجود تاکید کرد: علت نشت متادون متعدد است؛ پاره‌ای از افراد در دستگاه‌‌های مختلف انگشت اتهام را به سوی یک قشر خاص که درمانگران باشند، می‌‌گیرند. او ادامه داد: در تمام مراحل، از تولید، توزیع، توزیع توسط دانشگاه و عرضه، متادون می‌‌تواند نشت کند و به همین علل ما اثبات کردیم که نیاز به هولوگرام‌کردن متادون وجود دارد. افشار در ادامه به چرخه تولید و توزیع متادون اشاره کرد و گفت: متادون در کارخانههای داخل کشور تولید و در انبار آنها ذخیره میشود سپس به انبار پخش منتقل میشود و بعد از آن در اختیار معاونت‌های درمان و غذا و داروی دانشگاههای علوم پزشکی قرار می‌‌گیرد و در مرحله آخر از طریق این معاونت‌‌ها میان کلینیک‌ها توزیع میشود. سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد: همان‌‌طور که مشاهده می‌کنید احتمال نشت متادون در هر یک از مراحل این چرخه وجود دارد.
هولوگرام‌دار کردن متادون عملیاتی نشده است
یک درمانگر و کارشناس اعتیاد درباره هولوگرامدارکردن متادون در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: بارها بر این مساله تاکید شده و مسئولان پیگیر آن هستند، اما تاکنون عملیاتی نشده است. هومان نارنجی‌ها می‌افزاید: سیستم اداری و اجرایی ما کند است. اگر بخواهیم کلنگ چیزی را بزنیم، حتی همه چیز هم آماده باشد، یک سال طول می‌کشد. او یادآور میشود: از سوی دیگر، یک سازمان به‌تنهایی نمی‌تواند کاری در این زمینه انجام دهد.
باید وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، ستاد مبارزه با مواد مخدر و دانشگاههای کشور با هم هماهنگ شوند که این امر تا حدودی زمانبر است. البته بنده تاخیر در اجرا شدن این موضوع را تایید نمی‌کنم. این درمانگر و کارشناس اعتیاد اضافه می‌کند: اگر فردی بخواهد مغازه بزند، سریع هولوگرام را روی اجناس خود نصب می‌کند و کار غیرممکنی نیست. منتها کارخانههای سازنده باید مشارکت داشته باشند. او در مورد فواید هولوگرامدارکردن متادون اظهار می‌کند: وقتی برچسب هولوگرام روی شربت متادون زده شود و میکروچیپ هم داشته باشد، هر جای ایران این شربت پیدا شود، می‌توان فهمید که از کجا نشت کرده است. نارنجی‌ها بیان می‌کند: اگر نظارت‌ها دقیق و عمیق باشد، می‌توان فهمید که یک پرونده پزشکی در یک مرکز درمانی واقعی است یا نه. البته از ظاهر پرونده مشخص است که مربوط به فرد است یا زاییده تخیلات. او ادامه می‌دهد: برخورد با متادون‌فروش‌ها جدی نیست.
آنهایی که متادون می‌فروشند در آخر می‌گویند 10درصد سهمیه را کم کنید. از سوی دیگر، برخی مراکز هم زیرزمینی متادون می‌فروشند. حتی این مساله به حدی آشکار است که چندی پیش یکی از داروخانه‌های منطقه پاکدشت با من تماس گرفت و علنا گفت که ما متادون‌های شما را خریداریم. او عنوان می‌کند: علت این مساله این است که سهمیه دارویی که در پرونده نوشته میشود، غیرکارشناسی است. اگر یک ناظر قوی این مراکز را بازدید کند، نشت متادون سامان می‌یابد. او ادامه می‌دهد: اگر فردی داروها را بردارد و پرونده‌سازی کند و صلاحدید تشخیص پرونده سالم و غیر سالم وجود نداشته باشد، در واقع روح درمان در آن کیلنیک حاکم نیست. نارنجی‌ها توضیح می‌دهد: در مراکز درمانی بیشتر دنبال مستندات دم دستی می‌گردند که هیچ‌کدام به درمان کاری ندارد. برای مثال از فرد معتاد پرسیده میشود دارو را گرفتی؟ سهمیه را پر کردی؟ دفتر ثبت پژوهشت کدام است؟ با اینها نمی‌توان فهمید کلینیک متادون رد می‌کند یا نه! باید پرونده جاندار باشد و مشخص شود که بیمار چند جلسه ویزیت شده و تحت نظر روانشناس بوده است. این درمانگر و کارشناس اعتیاد تاکید می‌کند: نظارت‌ها درست صورت نمی‌گیرد. تاکنون هر فردی هم که در این حوزه ورود پیدا کرده، ساماندهی امور را ناتمام گذاشته است. او خاطرنشان می‌کند: نظارت بر پرونده‌ها نباید در دایره وظایف باشد و اشخاص مربوطه باید کارشناسی کنند، وگرنه منتج به نتایج غلط خواهد شد.
