آیا کهیر جزو علائم بیماری هپاتیت است؟

-*سیدموید علویان: هپاتیت به معنای « التهاب و ورم کبدی » است که به آن یرقان نیز می‌گویند. مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده این بیماری ویروس‌ها هستند. چنانچه این بیماری و علائم آن کمتر از شش ماه طول بکشد به آن «هپاتیت حاد» و اگر طول مدت آن از 6 ماه بیشتر باشد به آن «هپاتیت مزمن» گفته می‌شود.

به گزارش به نقل از روزنامه سپید، امروزه هپاتیت یکی از مشکلات بهداشتی _ درمانی عمده جهان است و با توجه به سطح بهداشت، سنت‌ها، عادات اجتماعی و میزان رعایت مسائل اخلاقی درشیوع، علل و نحوه انتقال انواع هپاتیت تفاوت قابل ملاحظه‌ای مشاهده می‌شود. بشر از دیرباز با این بیماری آشنا بوده، و بقراط، حکیم یونانی در این باره مطالبی نوشته است. درجنگ‌های داخلی آمریکا و جنگ جهانی اول، هپاتیت مشکل بزرگی بود و باعث خارج شدن تعداد زیادی از سربازان از صحنه جنگ و صدمات جبران‌ناپذیر به ارتش شد. در جنگ جهانی دوم نیز به دلیل مشکلات بهداشتی و...، قشر وسیعی از مردم در خاور میانه و ایتالیا دچار هپاتیت شده‌اند که در گزارشات پزشکی به ثبت رسیده است.

عوامل ایجاد کننده هپاتیت
در طی سالیان متمادی، افراد بی‌شماری به انواع مختلف هپاتیت مبتلا شده‌اند و تعداد زیادی از آنها نیز به علت این بیماری، جان خود را از دست داده‌اند. در جنگ جهانی اول حدود 70 هزار نفر از سربازان به هپاتیت (ویروسی) مبتلا شدند و در جنگ جهانی دوم، پزشکان دریافتند که دو دسته هپاتیت وجود دارد. یک دسته از آنها هپاتیت عفونی است که از راه خوراکی منتقل می شود (عمدتاً هپاتیت A) و دسته دیگر هپاتیت سرمی است که از طریق خون منتقل می‌شود (نظیر هپاتیتB)

عوامل مختلفی ممکن است موجب التهاب کبد شوند. در این میان، ویروس‌ها شایع‌ترین عوامل ایجاد کننده بیماری هپاتیت هستند. تاکنون حداقل 6 نوع ویروس مسئول بروز انواع مختلف هپاتیت شناسایی شده‌اند که نامگذاری آنها طبق حروف الفبای انگلیسی صورت گرفته است.
ویروس هپاتیت آ (A)، بی (B)، سی (C)، دی (D)، ایی (E) و جی (G). هر کدام از این ویروس‌ها به گروه جداگانه‌ای تعلق داشته و بیماری که ایجاد می‌کنند ارتباطی با یکدیگر ندارند.
به هر حال در دهه 1960، هپاتیت B و در سال 1973 ویروس هپاتیت A به درستی شناسایی شد و معمای ویروس سوم تا مدت‌ها حل نشده بود که در سال 1989 ویروس هپاتیت C نیز شناسایی شد.

علائم و نشانه‌های هپاتیت
اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت ویروسی، علامتی دالّ بر بیماری ندارند و بیماری آنها با انجام آزمایشات روتین مشخص می‌شود. در تعدادی از بیماران نیز علائم حاد بیماری وجود دارد.به دنبال تماس با ویروس مولد بیماری هپاتیت و پس از طی دوره‌ای که از هفته‌ها تا ماه‌ها متغییر است و «دوره کمون» یا «دوره نهفته» گفته می‌ شود، علائم حاد ابتلا به هپاتیت ویروسی ظاهر می‌شوند.
علائم و نشانه‌های بیماری‌های کبدی کاملا متغیر است. علائم ابتلا به این بیماری از یک حالت سرماخوردگی و شبه آنفلوآنزا، بی‌اشتهایی، ضعف و بی‌حالی، احساس کسالت و تیره شدن ادرار و کم رنگ شدن مدفوع، خارش و سردرد تا یک حالت یرقان شدید، متغییر است. به این حالت «هپاتیت حاد» گفته می‌شود.
این علائم خاص یک هپاتیت نبوده و در همه انواع هپاتیت دیده می‌شود. در 95 درصد موارد بیماری هپاتیت حاد علائم بیماری بصورت خود به خودی (و حتی بدون درمان) در مدت 4 تا 6 هفته برطرف می‌شوند و ویروس نیز از بدن دفع می‌شود. در 5 درصد ابتلا به ویروس هپاتیت «بی»، ویروس عامل بیماری در بدن فرد مبتلا، باقی مانده و حالت ناقل ایجاد می‌شود.

علائم و نشانه‌های هپاتیت حاد
تغییر رنگ پوست و چشم‌ها به زردی (یرقان)
پر رنگی ادرار (تیره شدن ادرار)
بی‌رنگ شدن مدفوع (سفید شدن رنگ مدفوع)
تهوع، استفراغ
بی‌اشتهایی
خارش بدن
خستگی، بی‌حالی و کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزانه

آیا کهیر جزو علائم بیماری هپاتیت است؟
در اکثر موارد خیر.در برخی از موارد به دنبال ابتلا به هپاتیت، ضایعات پوستی نظیر کهیر بروز می‌نماید که ناشی از رسوب آنتی‌ژن‌های هپاتیت در پوست است ولی در اکثر موارد کهیر مزمن جزو علائم هپاتیت نیستند.
کهیر عارضه مزاحمی است که برخی از بیماران به صورت متناوب به آن دچارمی‌شوند و در موارد زیادی علی‌رغم انجام آزمایشات مختلف علت آن پیدا نمی‌شود. در کشور ما مردم عادت دارند اغلب ناراحتی‌های پوستی خود را به کبد نسبت دهند که صحیح نیست.
علل کهیر عبارتند از: حساسیت به برخی از مواد غذایی، داروها، عفونت ‌ای مزمن مثل سینوزیت، عفونت دندان‌ها، بیماری‌های کیسه صفرا، آلودگی انگلی و...

زردی چیست؟
زردی به زرد شدن پوست و چشم‌ها به دلیل ازدیاد بیلی‌روبین در خون گفته می‌شود. بروز زردی به معنای هپاتیت نیست و ممکن است علل دیگری داشته باشد. مثلا تخریب سریع گلبول‌های قرمز (همولیز) می‌تواند به زردی منجر شود.
بسیاری از مبتلایان به هپاتیت و خصوصا ناقلین هپاتیت »بی» سابقه‌ای از زردی نداشته و در حال حاضر زرد نیستند.

آیا مصرف زیاد هویج می‌تواند سبب زردی شود؟
آری! این حالت بیشتر در اطفال اتفاق می‌افتد، ولی زردی حاصل از آن با بیماری زردی (یرقان) تفاوت دارد. در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات نظیر هویج و نارنگی، ماده زرد رنگی موسوم به «کاروتن» وجود دارد. اگر شخصی روزی یک لیوان آب هویج بخورد (و یا سایر مواد ذکر شده را بیش از حد مصرف کند)، مقدار این ماده در بدن به میزانی می‌رسد که کبد توانایی لازم را برای سوخت و ساز و دفع آن نداشته و مقدار آن در خون افزایش می‌یابد. در نهایت این ماده در زیر پوست، جمع شده و باعث زرد شدن پوست می‌شود. تفاوت مهم و اصلی این نوع زردی با زردی حاصل از بیماری کبدی و خونی در این است که در زردی حاصل از تجمع رنگدانه کاروتن سفیده چشم (همان صلبیه) زرد نمی‌شود. در این موارد اگر مصرف مواد غذایی مربوطه کاهش یابد، زردی به تدریج در طول چند هفته از بین می‌رود و مشکلی نخواهد داشت.

آیا ابتلا به بیماری هپاتیت با مرگ برابر است؟
خیر، با توجه به شدت بیماری و نوع هپاتیت سیر بیماری متفاوت است. هپاتیت «آ» خوشبختانه مرگ و میر بسیار کمی دارد و پس از بهبودی نیز هیچ گونه عارضه‌ای بر جا نمی‌گذارد.
در مورد هپاتیت «بی» نیز در اکثر موارد خوب می‌شود و در 5 درصد بیماران ویروس در بدن آنها باقی مانده و احتمالا با تکثیر خود برای بیمار مشکلاتی را در آینده ایجاد می‌نماید. هپاتیت سی نیز در مدت زمان طولانی مثلا 20 تا 35 سال می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.

هپاتیت سی
پس از کشف ویروس هپاتیت «آ» و «بی» در دهه 1970، محققین سال‌ها روی علل بروز انواع هپاتیت‌های ویروسی، که عامل بیماری آنها دو ویروس شناخته شده «آ» و «بی» نبودند، کار می‌کردند.
اولین بار در سال 1989، آقای Miche- Houghto- و همکارانش با استفاده از روش های جدید بیولوژیک مولکولی با جداسازی ویروس هپاتیت سی، تحوّلی فوق‌العاده در علم بیماری‌های کبدی ایجاد کردند. این عفونت از طریق تماس با خون آلوده منتقل می‌شود.
از آنجائی که این ویروس به راحتی توسط سیستم دفاعی میزبان ایمنی از بین نمی‌رود، متاسفانه ابتلا به ویروس هپاتیت «سی» در اکثر موارد موجب بروز عفونت ماندگار در بدن می‌شود. برخی از محققین اعتقاد دارند که منشا ویروس هپاتیت «سی» در آسیا بوده و تعداد زیادی از مردم طی جنگ جهانی دچار آن شده‌اند. گونه‌های یافت شده ویروس در تایلند نشان داده که ویروس برای مدّت مدیدی در آسیا بوده و در حال تغییر شکل بوده است. مردانی که در آسیای دور و در دوران جنگ به دلیل دریافت خون، جراحت و غیره دچار آلودگی به هپاتیت « سی» شده‌اند، پس از بازگشت به منزل و خانه و کاشانه خود از راه‌های گوناگون از جمله اهداء خون سبب انتشار این بیماری شده‌اند.
امروزه از میان ویروس‌های شناسایی شده، ویروس‌های هپاتیت «بی» و «سی» به عنوان علل مهّم بیماری مزمن کبدی «تنبلی کبد» مطرح هستند و باید آنها را کنترل کرد.

عامل بیماری هپاتیت «سی»
ویروس هپاتیت «سی» در سلول‌های کبدی تکثیر و به آنها آسیب می‌رساند. هپاتیت «سی» یک ویروس قابل انتقال از راه خون است. ویروس هپاتیت «سی» در سال 1989 شناسایی شده و در سال 1990 آزمایش خون جهت بررسی آنتی‌بادی ضدهپاتیت «سی» معرفی شد.
محققین اعتقاد دارند که ویروس هپاتیت «سی» گونه‌های متعددی دارد و به دلیل تنوع ژنتیکی، ویروس می‌تواند از حفاظ سیستم ایمنی بدن میزبان عبور و عفونتی مزمن را ایجاد کند. براساس مطالعات ژنتیکی، ویروس دارای 7 گونه و تعدادی زیرگونه است.
تنوع جغرافیایی قابل ملاحظه‌ای در شیوع گونه‌ها و زیرگونه‌ها ناشی از میزان بالای جهش در این ویروس است. به دلیل این که ایمنی پایداری علیه عفونت هپاتیت سی ایجاد نمی‌شود، امکان ابتلای مجدد وجود دارد.

راه‌های انتقال هپاتیت «سی»
عفونت با ویروس هپاتیت «سی» امروزه یک مشکل مهّم بهداشتی در سراسر جهان است. امروز از این بیماری به عنوان یک معضل یاد می‌شود ولی چنانچه اقدامات لازم در جهت کنترل و پیشگیری از آن صورت نگیرد مطمئناً فردا یک فاجعه خواهد بود.
به طور تقریبی تخمین زده می‌شود که 200 میلیون نفر در جهان مبتلا به هپاتیت سی هستند. این بیماری در کشورهای آسیای شرقی و مصر، پاکستان، آذربایجان شایعتر از بقیه دنیا است، ولی متاسفانه آمار دقیقی از مبتلایان در همه کشورها وجود ندارد.
ویروس هپاتیت «سی» از راه تماس با خون فرد آلوده منتقل می‌شود. ویروس هپاتیت «سی» در محیط خارج از بدن و در خون خشک شده نیز تا سه ماه زنده می‌ماند ولی با جوشاندن در 100 درجه سانتی‌گراد و به مدّت 5 دقیقه از بین می‌رود. تا قبل از سال 1992 در کشورهای خارجی و قبل از سال‌های 1374 – 1375، در ایران شایع‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت «سی» دریافت خون و فرآورده‌های آلوده آن بوده است. بدیهی است که پس از اتمام این سال‌ها تمام خون‌ها از نظر انواع بیماری‌های عفونی از جمله هپاتیت «سی» مورد بررسی قرار می‌گیرند و فقط در صورت سالم بودن اجازه تزریق داده می‌شود. عدم آزمایش خون‌ها از نظر هپاتیت «سی» قبل از این سال‌ها به علت عدم امکان انجام آزمایش هپاتیت «سی» و به قولی عدم شناسایی ویروس بوده است.
دریافت کنندگان مداوم فرآورده‌های خونی مثل فاکتورهای انعقادی 8 و 9 در بیماران هموفیل و همچنین خون در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه که تحت دیالیز خونی قرار می‌گیرند، آنها را در معرض خطر جدی ابتلا به هپاتیت «سی» قرار داده است. امروزه متاسفانه اعتیاد به مواد مخدّر تزریقی و تماس با خون افراد آلوده از طریق استفاده مشترک از سوزن مصرفی، عامل مهمی در ابتلا به هپاتیت «سی» است. بیش از 75 درصد افرادی که در حال حاضر یا در سابق تزریق مواد مخدر تزریقی داشته‌اند به ویروس هپاتیت «سی» مبتلا شده‌اند.
باید توجه داشت در 30 تا 40 در صد موارد نمی‌توان علت مشخصی جهت ابتلا به این بیماری پیدا کرد و به اصطلاح انتقال نامعلوم است.

*استاد دانشگاه و فوق‌تخصص گوارش و کبد