دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه
بستنی ها
در کشور ایران بستنی و بستنی‌خوری یکی از مواردی است که در فصل تابستان بسیار پرطرفدار می‌شود البته همه کشورها اینطور نیستند مثلا در بسیاری از کشورهای انگلیسی زبان ماست منجمد بسیار بیشتر از بستنی طرفدار دارد. البته باید پذیرفت که محتوای تغذیه‌ای هر دو غذا شبیه بهم می‌باشد. بستنی‌ها از شیر، شکر، تخم‌مرغ، کاکائو، قوام دهنده و چربی‌های خوراکی تشکیل شده‌اند. البته امروزه تنوع بستنی‌ها بسیار زیاد است و این غذا در طعم‌ها، رنگ‌ها و شکل‌های مختلفی تهیه و سرو می‌شوند.
بستنی با هر طعم و شکل و مزه‌ای که باشد در فصل تابستان می‌چسبد زیرا باعث خنک شدن ما می‌شود. با داشتن شیر و تخم‌مرغ، بستنی می‌تواند مقدار قابل توجهی کلسیم، پروتئین و مواد مغذی دیگری را به بدن ما برساند که می‌تواند مطلوب باشد و از انتخاب‌های دیگری مانند دلستر، نوشابه و حتی آبمیوههای صنعتی بهتر باشد. ولی باید به خاطر داشت که شکر فراوان، کاکائو و چربی موجود در بستنی می‌تواند نقطه ضعف تغذیه‌ای آن باشد. می‌دانیم که در صنعت بستنی (مخصوصا بستنی سنتی) از مقدار فراوانی چربی و شکر برای مطلوب‌تر کردن طعم و قوام بستنی استفاده می‌شود که می‌تواند باعث بروز مشکلات در بیماران دیابتی یا افرادی که اضافه وزن دارند شود.
جالب اینجاست که در بستنی‌های پاستوریزه کارخانه‌ای به دلیل تزریق هوا در بافت بستنی، بستنی‌ها سبک‌تر و کم شیرین‌تر و کم چرب‌تر از بستنی‌های سنتی می‌باشند و این موضوع امتیازی است برای بستنی‌های کارخانه‌ای در مقایسه با بستنی‌های سنتی البته باید توجه کرد که مسائل بهداشتی از قبیل آلودگی‌های بستنی‌های سنتی نیز می‌تواند دلیل استقبال کم آنها نزد مشتریان و مصرف کنندگان باشد. شکل دیگری که عادت به بستنی‌خواری می‌تواند بوجود آورد، این است که بستنی‌خواری می‌تواند ذائقه شیرین فرد را تقویت نماید و همین ذائقه شیرین می‌تواند در طول روز انتخاب‌های غذایی فرد را تحت تاثیر قرار داده و باعث افزایش انرژی دریافتی فرد از غذاهای شیرین و غیر شیرین شود. با تمام اینها بستنی از دیرباز جزو غذاهای پرطرفدار ایرانی بوده و در طول زمان کیفیت آن رو به بهبود رفته و محبوبیت آن افزایش یافته است.
احتمالا خوردن یک بستنی متوسط در هفته هیچ مشکل سلامتی برای افراد مبتلا به دیابت و چاقی بوجود نخواهد آورد. ولی استفاده روزانه از بستنی در طول تابستان (و حتی در مواردی در فصل زمستان) می‌تواند باعث افزایش وزن و بالا رفتن تری‌گلیسیرید خون و قندخون در افراد بالای سن 40 سالگی شود. بنابراین باید در خوردن بستنی در این افراد بسیار با دقت عمل کرد مخصوصا امروزه بستنی‌های با شکلات فراوان وجود دارند که چربی‌شان بسیار بالا است. این چربی باعث می‌شود که انرژی موجود در این بستنی‌های حتی تا 2 برابر بالا برود و برای مثال یک بستنی با شکلات (چوبی) ممکن است تا 200 کیلوکالری انرژی داشته باشد که کمی کمتر از انرژی یک وعده غذایی سالم فرد بزرگسال می‌باشد. بنابراین باید توجه داشت که با رعایت نکات ایمنی می‌توان از بستنی‌های موجود پاستوریزه در بازار استفاده کرد و از آنها لذت برد.
آبمیوه ها
یکی دیگر از مواد غذایی پرطرفدار فصل تابستان عبارتست از آبمیوهها، آبمیوهها را می‌توان به دو دسته طبیعی و کارخانه‌ای تقسیم‌بندی نمود که باید پذیرفت که آبمیوههای کارخانه‌ای کیفیت ریزمغذی بسیار پائین‌تری در مقایسه با آبمیوههای طبیعی دارند. آبمیوههای کارخانه‌ای عمدتاً عبارتند از آب و شکر و اسانس که معمولا مانند ریزمغذی‌هایی مانند ویتامین‌ها هستند. در صورتی‌که آبمیوههای طبیعی که در فصل تابستان رایج هستند از قبیل آب طالبی و آب پرتقال که از میوه تازه تهیه می‌شوند می‌توانند همان ارزش غذایی میوه تازه را داشته باشند. اگر آب میوه تازه را از مغازة سالم تهیه نمائیم یا خودمان در منزل تهیه کنیم، معمولا همان فواید میوه تازه را خواهد داشت.
تنها نکته منفی تهیه آب میوه از میوه سالم تازه این است که معمولا مقدار میوه‌ای که در روش آب میوه‌گیری استفاده می‌شود بیشتر از مقداری است که در حالت طبیعی خوردن میوه اتفاق می‌افتد برای مثال فردی که معمولا 300 گرم طالبی را به صورت میوه استفاده می‌کنند قادر است مقدار 500 گرم طالبی را به صورت میوه استفاده می‌کنند، قادر است مقدار 500 گرم طالبی را به صورت آب طالبی استفاده نماید که حتی در بسیاری ازموارد به این فرایند شکر نیز اضافه می‌شود که مقدار کربوهیدرات ساده محصول را باز افزایش می‌دهد. باید دقت کرد که سرعت جذب کربوهیدرات‌ها (قندهای) آبمیوه بسیار بالاتر از میوه کامل است بنابراین باید در نظر گرفت که با آب گرفتن میوه‌ها، مقدار میوه، مقدار قند و سرعت حذف قندها به صورت فراینده‌ای افزایش می‌یابد و همین موارد می‌توانند دلیل توصیة متخصصین تغذیه به مصرف میوه‌های کامل (و نه آبمیوهها) باشند ولی با این وجود نوشیدن یک لیوان متوسط آب میوه تازه در فصل تابستان می‌تواند بسیار مفرح باشد.
طبیعی است که مصرف بستنی‌ها و آبمیوهها در فصل تابستان جزو فرهنگ غذایی سنتی ایرانیاناست ولی عاقلانه به نظر می‌رسد که در مصرف این مواد غذایی اعتدال به خرج دارد و از محتویات غذایی آنها اطلاع داشت تا سلامتی‌مان به خطر نیافتد.
