آنچه در بازدید ۴۵ سفیر مقیم تهران از معروف‌ترین زندان ایران گذشت/ سفرای خارجی: اوین شرایط و امکانات تربیتی و اصلاحی بسیار خوبی دارد

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان، زندان اوین، معروف ترین ندامتگاه ایران در محله‌ای به همین نام در شمال تهران و در منطقه‌ای خوش آب و هوا، میزبان بیش از 45 سفیر خارجی مقیم تهران شد.

خودروهای‌ سفرا پشت سر هم به محوطه زندان اوین وارد می‌شوند و پس از مراسم خوشامدگویی هرکس در جایی که پرچم کشورش قرار دارد می‌نشیند تا مراسم آغاز شود. از نگاه‌هایشان به خوبی درک می‌کنی که سئوال‌های زیادی در ذهن دارند. 

بالاخره همه صندلی‌ها پر می‌شود و مراسم با قرائت قرآن آغاز و ویدئویی از فعالیت‌ها و دستاوردهای زندان اوین ارائه می‌شود که ذهنیت سفرا را برای آنچه که قرار است مورد بازدید قرار دهند، آماده کند. سپس دکتر غریب آبادی معاون دبیر ستاد حقوق بشر و محبی مدیرکل زندان‌های استان تهران توضیحات مختصری در مورد زندان اوین ارائه کردند و سفرا نیز به طرح سئوالاتشان پرداختند.

وقتی سئوالات سفرا با پاسخ‌های مستدل و شفاف مسئولین حاضر در نشست، خاتمه یافت  مراسم بازدید از زندان آغاز شد. خودروها از بیمارستان 48 تختخوابی زندان و مرکزی علمی-کاربردی بعثت یک عبور می‌کنند و در نهایت مقابل خیاط‌خانه اوین متوقف می‌شوند تا اولین مقصد مشخص گردد.

طاقه‌های سفید و رنگی از انواع پارچه‌ در گوشه‌ای از سالن ردیف شده است و دویست چرخ خیاطی نیز که علاوه بر پرکردن اوقات فراغت مددجویان نانی را در سفره خانواده‌های آن‌ها قرار می‌دهد. مددجویان با یونیفرم‌های مخصوص بنیاد تعاون زندانیان، چشمان خود را به پارچه‌های در حال دوخت گره زده‌اند و از مهمانان خوش آمد گویی میکنند. نور خورشید افتاده است درست وسط کارگاه. مددجوها گاهی سرشان را بالا می‌کنند و لبخندی به مهمانان می‌زنند و دوباره به کارشان ادامه می‌دهند.

در این خیاط خانه، لباس کار، پیراهن، کاپشن و شلوار تولید می‌شود. سفرا وقتی از زبان مدیرکل زندان‌ها تهران می‌شنوند که بخشی از درآمد حاصله برای زندانی و خانواده‌اش و بخشی دیگر برای زندانیان پس انداز شده و موقع خروج از زندان در اختیارشان قرار می‌گیرد، بهت زده می‌شوند.

فرصت کم است و راه بسیار. برای همین نمایشگاه محصولات تولیدی بنیاد تعاون زندانیان مقصد بعدی مهمانان امروز می‌شود به سالنی بزرگ می‌رسیم که  صنایع چوبی ساخت زندانیان در آنجا به نمایش گذاشته شده است. شاید برای بسیاری غیرقابل تصور باشد که زندانیان بتوانند مبل و ساعت چوبی و جاکفشی و آینه و کنسول هم در زندان بسازند ولی تصویری که از امروز زندان اوین دیدیم، به این تصور دور از ذهن، عینیت بخشید. سفرا از نزدیک محصولات چوبی که اغلب در نمایشگاه‌های داخل کشور با استقبال خوب هموطنانمان مواجه می‌شود نظاره کردند. وقتی یکی از سفرا که از طراحی میز اتو ساخته شده بدست مددجویان به هیجان آمد، رئیس زندان، آن میز اتو را به سفیر هدیه کرد تا خاطره‌ این بازدید برای همیشه در گوشه‌ای از ذهنش ثبت شود و به مقامات کشور خود نشان دهد از آنچه در واقعیت زندان اوین می‌گذرد.

در سمت راست این سالن، کارگاه نجاری مددجویان قرار داشت. کارگاهی که در کنار زندانیان ایرانی اغلب مددجویان اتباع خارجی با فراوانی جرائم مواد مخدر در آن مشغول به کار هستند و شاید این سئوال را در ذهن ایجاد کرد که اتباع خارجی اینجا چرا کار می‌کنند. بالاخره یکی از سفرا این سئوال را از مدیرکل زندان‌های تهران پرسید. دکتر محبی در پاسخ به این سئوال از اجباری نبودن کار در زندان‌ها سخن گفت و اشاره کرد که اشتغال در زندان‌ها و حضور در کارگاه‌های اشتغال زایی بر اساس تمایل و علاقه مددجویان صورت می‌گیرد و هیچ اجباری وجود ندارد.

اجرای موسیقی زنده توسط مددجویان برنامه دیگری بود که صبح یکی از روزهای چهارمین ماه سال را برای همه خاطره انگیز کرد. کمی بالاتر از نمایشگاه محصولات مددجویان، آمفی تئاتر قرار دارد که یک گروه موسیقی شامل سه نفر از مددجویان اتباع خارجی در آن به اجرا پرداختند. 

قطعه‌ای که در آن نشانه‌هایی از امید به آینده را به خوبی می‌توان حس کرد. خواننده این گروه که اهل کشور اوگاندا بود قبل از اجرا از تسهیلاتی که زندان در اختیارشان گذاشته گفت و اشاره کرد وقتش به شکل خوبی می‌گذرد. از امکاناتی که برای کتابخوانی، ورزش، تحصیل، درمان و ... در اختیارش قرار گرفته گفت و آرزو کرد که در زندگی دیگر مسیر اشتباهی را انتخاب نکند.

بالاخره قطعه موسیقی اجرا شد و سفرا با کف زدن‌هایشان این خواننده جوان را همراهی کردند تا جهانیان بدانند در زندان‌های ایران فرقی میان زندانیانیان خارجی و یا داخلی نیست و همه در ارائه تسهیلات یکسان هستند. 

از آمفی تئاتر با این فکر که واقعا زندان پایان راه نیست به سمت خودروها حرکت کردیم. در کنارم دو سفیر نشسته و مشغول صحبت باهم بودند. آرام به یکدیگر می‌گفتند امکانات این زندان غیرقابل تصور آن‌هاست. 

زورخانه قاسم بن الحسن (ع) مقصد بعدی بازدید سفرا می‌شود. مرشد زورخانه با ورود بازدیدکنندگان به رسم پهلوانی و خوش آمد گویی و استقبال زنگ زورخانه را به صدا درآورد. مترجم کنار مرشد نشست و از ورزش باستانی و زورخانه برای آن‌ها گفت. دوباره صدا ضرب آهنگ زورخانه شنیده شد. بعد از نشستن سفرا بر سکوهای زورخانه مرشد با کسب اجازه و گفتن واژه رخصت اقدام به اجرای برنامه پهلوانی می‌کند و مددجویان یا علی گویان میل می‌گیرند. ورزشکاران باستانی وسط گود قرار گرفتند و دقایقی بدون آنکه تعادل خود را از دست بدهند؛ چرخ زدند. نگریستن مددجویانی که راه و منش جوانمردی را برای ادامه مسیر زندگی انتخاب کرده‌اند از بیرون گود برای سفرا جذابیت خاصی داشت تا جایی که از اجرای بعدی با وجود ضیق وقت استقبال کردند و مترجم به آن‌ها گفت که مددجویان در وسط این گود برای سلامتی شما و خانواده‌هایتان دعا می‌کنند.

برخی از سفرا علاقه داشتند بیشتر در زورخانه‌ای که با نام شهید کربلا، قرار است راه و رسم درست زندگی کردن را به خطا رفته‌ها بیاموزد بیشتر بمانند؛ اما در نهایت از روی سکوها بلند شدند و به سمت سالن‌های ملاقات خصوصی و ملاقات با کابین حرکت کردیم.

مدیرکل زندان‌های استان تهران در بازدید از سالن ملاقات خصوصی که کمی بالاتر از زورخانه قرار داشت، گفت که همه زندانیان می‌توانند در اتاق‌هایی مجهز به تخت، یخچال، حمام و سرویس بهداشتی ساعاتی را در کنار همسرشان باشند. سفرا یکی یکی به این اتاق‌ها سر زدند.

آخرین مقصد بازدید امروز اندرگاه‌ شماره 4 بود. مددجویانی که تمایل به کار و حرفه آموزی ندارند در اندرزگاه در حال استراحت و یا استفاده از سایر تسهیلات زندان بودند. بازدید از این اندرزگاه به خوبی نشان داد که زندانیان در جمهوری اسلامی ایران از حقوق شهروندی برخوردار هستند. داخل بندها هم رستوران، آرایشگاه، آشپزخانه و فروشگاه وجود دارد و هم مکانی برای لباسشویی. در فروشگاه‌های داخل اندرزگاه نیز انواع خوراکی، وسایل بهداشتی و لباس با قیمت مناسب به فروش می‌رسد. 

اتاق‌های شش تخته با رو تختی‌های قرمزرنگ و فرش‌های متحدالشکل نیز از راحتی و آسایش مددجویان در این زندان خبر می‌دهد. عده‌ای از مددجویان نیز مشغول آموزش هستند از معرق و زبان انگلیسی گرفته تا رایانه و خوشنویسی با استقبال خوبی همراه است. هیچ کلاسی خالی نیست. وقتی سفرا از کلاس آموزش زبان انگلیسی رد می‌شوند مددجویان به زبان انگلیسی با آن‌ها سلام و احوالپرسی می‌کنند. 

باشگاه ورزشی با تجهیزات مدرن بدنسازی و کتابخوانی پر از کتب مختلف و نمازخانه‌ای بسیار شیک و مرتب نیز در اندرزگاه خوش می‌درخشد.

در یکی از بندها مددجویان مشغول پخت غذای مورد علاقه خود در آشپزخانه بودند؛ اینجا مددجویان می‌توانند از غذای زندان استفاده نکنند و اگر تمایل دارند با خرید از فروشگاه و استفاده از آشپزخانه، برای خود پخت و پز کنند. بوی غذایشان کل فضای بند را پر کرده است، رعایت اصول بهداشتی در فضای آشپزخانه یکی از سفرا را ترغیب می‌کند که به سمت آن‌ها برود و از غذایی که به سمت او تعارف می‌شود بخورد. وقتی از آشپزخانه بیرون آمد غذای پخته شده را عالی وصف کرد و گفت خیلی خوب بود.

همه اتاق‌ها بازدید می‌شود و تجهیزات و خدمات، معروف‌ترین زندان پایتخت را بیشتر به رخ جهانیان می‌کشد. طنین صدای اذان فضای زندان اوین را پر می‌کند و همه به ساعت‌هایشان نگاه می‌کنند. ساعت از یک گذشته و سفرا چنان مجذوب این زندان شده که زمان را به فراموشی سپرده بودند. پس مسیر برگشت را پیش می‌گیریم و دوباره از همان بندهای قبلی بدون اینکه دربی بسته باشد عبور می‌کنیم و در مسیر بازگشت تسبیح عقیق یکی از مددجویان که ساخته دست خودشان است، نظرها را به خود جلب می‌کند.

حالا زمان آن بود که بازدید از این زندان را از نگاه سفرایی که بی شک گزارش‌های مغرضانه و سیاسی سازمان‌های بین المللی و رسانه‌های معاند در مورد وضعیت ایران به گوش آن‌ها هم رسیده، مورد ارزیابی قرار دهیم. سفیر کره جنوبی در مقابل دوربین خبرنگاران قرار می‌گیرد. او که خودش را با زبان فارسی معرفی می‌کند از اینکه زندانیان در اینجا لباس فرم ندارد و روی لباس‌هایشان شماره یا اسم نوشته نشده تعجب می‌کند. برای او اینکه درب‌های زندان‌ها بسته نیست، خیلی جالب به نطر می‌رسد.

سفیر کرده جنوبی گذری مقایسه‌ای هم به زندان‌های ایران و کره جنوبی می‌زند و می‌گوید: زندانیان کره حتما یونیرفرم و لباس متحد الشکل دارند و شش تا ده نفر آن‌ها در اتاق یا سلولی که درب آن قفل است، نگهداری می‌شوند. 

 از او می‌خواهیم ارزیابی خود از وضعیت بهداشتی و تغذیه‌ای زندان اوین را بازگو کند می گوید: شرایط بهداشتی و آموزشی زندان خوب بود و زندانیان در اینجا می‌توانند با همدیگر ارتباط داشته باشند.

سفیر پرتغال نیز نفر بعدی بود که در مقابل لنز دوربین عکاسان و تصویربرداران قرار گرفت. او که حدود 6 ماه است سفیر ایران شده، بازدید از این زندان را فرصتی مغتنم شمرد و گفت که این زندان مدل خوبی است و در بازدید آن خیلی سوپرایز شده است. 

او شرایط موجود در اوین را خوب توصیف کرد و گفت: انتظار نداشتم که شرایط اینجا انقدر خوب باشد با اینکه هنوز نظراتم در مورد ایران کامل نشده؛ اما تجربه خوبی بود و تحت تاثیر قرار گرفتم.

سفیر اندونزی نیز با لبخند به حلقه پرشور خبرنگاران پیوست و گفت: زندان شرایط و امکانات تربیتی و اصلاحی بسیار خوبی دارد و رفتاری که با زندانیان می‌شود بسیار قابل احترام است.

او تصور ذهنی‌اش پیش از بازدید از زندان را نیز اینچنین توصیف کرد: من فکر می‌کردم این خیلی شلوغ  و غیرقابل مدیریت است و محیطش خوب و شادی بخش نباشد ولی اصلا اینطور نبود.

بازدید از زندان اوین تمام می‌شود و 45 سفیر کشورهای خارجی مقیم تهران درحالی به سمت خودروهایشان حرکت می‌کنند که تجربه متفاوتی از زندان‌های جمهوری اسلامی ایران در اذهانشان به ثبت رسیده است. آن‌ها امروز در بازدید از زندان اوین با چشم خود دیدند که در زندان‌های ایران نه خبری از شکنجه است و نه درب‌هایی با قفل‌های بسته. اینجا نه کثیفی می‌بینی نه عدم دسترسی به خانواده، نه آلودگی و نه کار اجباری. اینجا همه چیز با تمایل زندانی پیش می‌رود و هیچ اجباری برای استفاده از خدمات ارائه شده برای زندانیان وجود ندارد. دیدند که در ایران به زندانیان خدمات پزشکی رایگان ارائه می‌شود و هیچ زندانی‌ای بدون پزشک نمی‌ماند و از همه مهتر دیدند که در اینجا حقوق شهروندی سرلوحه رفتار همه پرسنل با زندانیان است و باز روسیاهی برای کسانی ماند که تصویر وارونه از وضعیت زندان‌های ما ارائه می‌کنند.