اشاره:
دانستن این نکته که دین و مسایل معنوی در زمان بروز و ظهور فناوری مدرن مجازی و عصر اینترنت در جوامع غربی در چه وضعیتی قرار دارد و آیا جایگاه دین و معنویت در جامعه ی غربی نسبت به عصر صنعتی (دوره ی قبل ازظهور این فناوری) ضعیف گردیده یا تقویت شده می تواند جالب توجه و قابل تأمل باشد و دیدگاه جدیدی از جامعه ی غربی در عصر جدید به ما بنمایاند.
لذا آشنایی با نحوه ی تعامل این دو با یکدیگر به خصوص از دیدگاه یک عالم و اندیشمند مسیحی برای ما، که علا قه مند به استفاده از فناوری مدرن اطلا عات و اینترنت به منظور نشر معارف اهل بیت(ع) در دنیای تشنه ی معنویت امروز هستیم، خالی از لطف نخواهد بود.
مقاله ی زیر، که برگرفته از مجله یon religion است، به این موضوع می پردازد.(مترجم)
جهان امروز که با واژه «پسامدرن» - که بسیار هم مورد سوءاستفاده واقع شده - توصیف گردیده، جهانی «پساصنعتی» نیز هست. فضایی که در آن، ظاهراً دین و مفاهیم دینی خود را به گونه ای شگفت انگیز تحت تأثیر علم و تکنولوژی می بیند، ولی آیا واقعاً این گونه است؟ واقعیت این است که ما در جهانی زندگی می کنیم؛ به نیایش می پردازیم و می گرییم که دارای نظام های مخابراتی پیش رفته و تکنولوژی مدرن است، جهانی دیجیتالی و گیج کننده که در حال تغییر دادن همه چیز است. دین و مذهب به سادگی زندگی دیجیتالی و تکنولوژی مدرن را پذیرفته است و همزیستی شگفتآور را با «فرهنگ مجازی» به نمایش می گذارد. شاید، دلیل این امر آن است که - به دور از تضعیف حساسیت های دینی - با استفاده از تکنولوژی های پیش رفته ارتباطی تبلیغ معارف دینی بسیار آسان گشته و فضایی جدید فراهم آمده است: یک فضای سیبرنتیکی(Cyber space) برای پنداشتی دینی، زیرا اگر دین احساس ما را در خصوص واقعیت و ماده تغییر داده ؛ اگر دین موجب می شود که احساس از پیش تنظیم شده ی ما در خصوص امر واقعی(real) و امر ممکن- (Possible) به واسطه ی این که در معرض چیزی فراواقعی قرار گرفته ایم - تغییر کند، انقلا ب ارتباطاتی نیز توانسته است در مورد «واقعیت مجازی» با ضربه زدنClick) )به موش واره، قدرت «دیدن» پایگاه های اطلا ع رسانی(sites) را در فضای سیبرنتیکی به ما ببخشد و بر مفاهیم دینی بیفزاید. ما به یاری خدا دگرگونی در احساس خویش را - در مورد آنچه که واقعی است - آغاز کرده ایم، اما آیا این همان چیزی نیست که هر شخصیت دینی - از انبیای یهودی تا مبلغان تلویزیونی انجیل - روِیای تحقق آن را در سر داشته اند؟ آیا ظهور این امر پایان تسلط واقعیت مادی و گشودن دیدگان ما - به گونه ای دیگر - با گستره ای فراتر از واقعیت، که محدوده های تحمیل شده بر ما را به واسطه ی «حضور» و «فعلیت» از بین می برد، نیست؟ آیا این همان چیزی نیست که از هنگامی که موسی(ع) تبر خویش را به دست گرفت و به سوی گوساله ی طلا یی رفت (چون سامری سعی داشت تعالی خداوند را با موضوعی فیزیکی بیالا ید) قصد انجامش را داشته است؟ اما چگونه ممکن است که تا نهایی ترین حد، به خدا عشق می ورزیم و از مضامین غیرواقعی، مجازی و خیالی تکنولوژی هم لذت می بریم؟ چه نوع ارتباط باطنی بین خدادوستی و تکنولوژی دوستی، معنویت و تکنولوژی های کامپیوتری، دین و اینترنت روی داده است؟
ارواح مجازی
اگر فیلسوفان، مشاوران سرمایه گذاری بودند، ما همگی مفلس می شدیم. آنها از قرن نوزده به این سو، با اطمینان و قاطعیت ما را متقاعد ساختند که خدا پایان یافته است یا به زودی چنین خواهد شد. آنان گفتند که دست کم این است که خداجویی و معنویت دیگر احساس نمی شود و به سختی می توان انتظار داشت که این احساس به اندازه ی یک هفته دوام بیاورد، اما امروز ما در سپیده دم قرن ٢١ هستیم و دین، همچنان زنده و شاداب باقی است. برخلا ف گفته ی نیچه که «خدا مرده است.»، نه تنها خدا نمرده است، بلکه ایمان و اقرار به خدا به رشد خویش ادامه می دهد و امروز نه تنها در جهان سوم و کشورهای در حال توسعه (در آن جا که روزهایی وجود دارد که تنها چیزی که شما می اندیشید، فروافتادن بر زانوان است و دعا برای دخالت تقدیر الهی در امور بشری) بلکه همچنین در ایالا ت متحده جایی که مطابق آخرین نظرسنجی ها، ثروتمندترین مردم (برطبق برخی مطالعات حدود ٩٥ درصد آنها) ادعا می کنند که معتقد به خدایند و ایمان و اعتقاد دینی در همه ی جنبه های زندگی آنها شکوفا است.
از اعضای وصله پوش آکادمی دین درآمریکا گرفته تا مردم عادی و کشیش ها.
امروزه شمار حیرت انگیزی از مردم ادعا می کنند که به دنیای دیگری نیز معتقدند. آمار بینندگان برنامه های مذهبی تلویزیون بسیار بالا ست، آمار فروش کتاب های مربوط به معنویت و ماوراالطبیعه نیز بالا ست. بیش تر مردم به خدا اعتقاد دارند وطبق نظر سنجی ها بیش تر مردم همچنین اعتقاد دارند که به آسمان خواهند رفت. شاید فروش کتاب «استفن کینگ» در خصوص حوادث خارق العاده و ماورالطبیعه، که چندین بار او را میلیونر ساخت، جالب توجه باشد. هر کس که ذائقه ای برای این گونه امور داشته باشد، می تواند پی در پی داستان های قابل توجهی را درباره ی همه نوع حوادث نامتعارف و مداخله ی عوامل غیرعادی در زندگی مردم از زبان کسانی بشنود که مهمان میزگردهای هر روزه ی تلویزیونی هستند. از هر کتاب فروشی زنجیره ای مثل «بوردرز» یا «بارنز و نوبل» که بازدید کنید، تقریباً به همان اندازه که در مورد آخرین و جدیدترین نسخه ی ویندوز مایکروسافت کتاب پیدا می کنید، به کتاب هایی در مورد مسایل معنوی و فرشتگان نیز بر می خورید. امروزه فناوری اطلا عات و ارتباطات به شما کمک می کند تنها با یک ضربه بر موش واره ی کامپیوترتان، هر یک از این کتاب ها را بی درنگ خریداری کنید. با این تقه بر موش واره، سیگنالی از این سو به آن سوی فضای مجازی، برای فروشگاهی مجازی در نقطه ای دیگر در کره ی زمین می فرستید که «حاوی» میلیون ها کتاب است! سرعت ارسال پیام نیز به اندازه ی سرعت نور یا سرعت خارج شدن روح از جسم است. بدین سان، ما با وضعیت حیرت انگیز یا بهتر بگوییم غیرممکن رو به رو می شویم: شکوفایی تکنولوژی در خدمت به دین و معنویت. امروز ما در جهانی زندگی می کنیم که پیچیده ترین دستاوردهای علمی و تکنولوژی مدرن، نه تنها با دین سنتی، بلکه با خشک ترین عقاید دینی و یا حتی با مشروب های معنوی عصر جدید و عقیده به همه ی انواع پدیده های باورنکردنی نیز همزیستی دارند.
هم زیستی حیرت انگیز دین و علوم تکنولوژی در جهان پسامدرن
طبق نظر فیلسوفان اثبات گرای قرن نوزدهم، هیچ کدام از ادیان سنتی یا حاشیه ای (جریان های دینی اصلی یا ناشناخته) نمی بایستی تا به امروز ادامه می یافتند. رشد سریع علم و تکنولوژی قرار بود که فرجام ناخوشایندی را برای دین کهنسال اعلا م نماید، اما چرا با پیش رفت سریع تحقیقات علمی، ادیان سنتی و جدید گوناگون همچنان شکوفایند؟ همه ی این ها همچون تداوم یک امر در مقابل مدرنتیه است. هنگامی که به دین می رسیم، می بینیم که دو جریان رقیب مدرنتیه - یعنی فیلسوفان اثبات گرا و رمانتییست ها - هر دو بر خطایند. فیلسوفان علم گرا، دچار سرخوردگی و دلسردی شده اند. آنها مردان سرسختی بودند که اطمینان داشتند تصورات دینی مانند قارچ هایی هستند که در نور عقلا نیت علمی فاسد خواهند شد و از بین خواهند رفت. رمانتیک ها که نمایانگر روی دیگر سکه ی روشنگری بودند نیز کم تر بر خطا نبودند. رمانتیک ها هراسان و سوگوار «فرار خدایان» در حمله ی تکنولوژی مدرن (نکته ای که مجدداً در قرن بیستم، مارتین هایدگر - فیلسوف آلمانی - مطرح کرده بود) بودند. اما هایدگر و رمانتیک ها هر دو در فکر «تکنولوژی های دودآلود» چرکین بودند نه در فکر جهان مدرن پساصنعتی «تمیز» که به روشنی الکترون است و به تلا شی بیش از یک تقه بر موش واره نیاز ندارد. رقابت کهن تکنولوژی و دین، در معادن خاکآلود و کارخانه های کثیف انقلا ب صنعتی شکل گرفته است نه در فضای مجازی پساصنعتی.
امروزه هنگامی که ما بر امواج الکترونیکی سوار می شویم که از سیم های غیرقابل مشاهده جهان وسیع مجازی نشأت می گیرند، مانند ارواح پاک اوج می گیریم؛ به سهولت سفر می نماییم و با سرعتی خیره کننده تمام فاصله های حیرت آور را می پیماییم. ما تصور قدیمی در خصوص «ماده» را با عنوان این که ماده چیزی است متراکم، گنگ، سخت و پر سر و صدا که فضا را اشغال می کند و بیکار و منتظر نشسته تا جنباننده ای حرکتش دهد(ارسطو)، یا چیزی که آن قدر به شکلی احمقانه و بی معنی حرکت می کند تا چیز دیگری متوقفش نماید (نیوتن) - و در هر مورد فاقد هوش و حواس برای انجام عملی، قائم به خویش است - احمقانه و بی ارزش جلوه می دهیم. امروزه ما میآموزیم که چگونه از شر ماده خلا ص شویم. ما دیگر نیازی به فروشگاه های خرده فروشی فیزیکی، که به فروش اجناس خود می پردازند، نداریم. همچنین محتاج آن نیستیم که در جست و جوی ماشینی با قیمت بهتر، خود را با زحمت فراوان از این جا به آن جا بکشیم و نیز لزومی نداردکه تندتند به کتاب خانه برویم؛ از پلکان های آن جا بالا و پایین رویم و قفسه های متعدد و گردگرفته ی آن جا را برای یافتن کتابی زیرورو نماییم. هنگامی که ما می توانیم در عرض چند ثانیه بر امواج اینترنت سوار شویم و تنها با یک تقه، کتابی را سفارش دهیم یا حتی متن مورد نظر خویش را از یک پایگاه داده های الکترونیکی بارگذاری نماییم، دیگر آن کارها را نخواهیم کرد. فرهنگ لغات طبقه بندی شده ی انگلیسی آکسفورد اکنون «آن لا ین» است و به هر چیزی که دانش پژوهان در خصوص تاریخچه ی ادیان نیازمند دانستنش هستند، تنها با یک تقه بر کامپیوترشان به بانک های اطلا عاتی همچونPatrologia Latina وPatrologia Greeca و... دست رسی می یابند. حتی دایره المعارف بریتانیکا نیز در قالب جریان الکترون ها فشرده شده و در فضای مجازی اینترنتی قرار گرفته است. این
دایره المعارف اینترنتی با قفسه های بلوطی رنگ حیرت انگیزی جابه جا شده که همه ی نود جلد کاغذی آن را در بر می گیرد. هنگامی که شما در یک نوشتار اینترنتی با یک متنhypertext مواجه می شوید، فی الواقع دعوت شده اید به این که پهنه فضای مجازی اینترنتی خود را بگسترانید؛ صفحه ای که در حال خواندنش هستید را ترک کنید؛ خویشتن را از محدوده ی اتاقی که در آن نشسته اید فراتر ببرید؛ در طول دریاها سفر نمایید؛ وارد کتاب خانه ای قدیمی شوید و یا برخی سایت ها را کشف کنید که تنها به اندازه یک نقطه و یا یک تقه بر موش واره از شما فاصله دارند. ما می توانیم بدون این که حتی یک سانتی متر بدن های سنگین و پرچربی خویش را حرکت دهیم، از این سو به آن سوی فضا سفر نماییم، نسخ خطی قدیمی را از کتاب خانه های دوردست فرا بخوانیم یا صدای مردمی را بشنویم که با سیستم واژه پرداز خودمان درباره شان می نویسیم و یا چهره شان را می بینیم. ما تلفن های همراه خود را به دست می گیریم، به جایی می رویم که سیگنال ها به راحتی از دیوارهای ضخیم عبور می کنند و ما را بلا درنگ با سرتاسر قاره ها و اقیانوس های پهناور پیوند می دهند. این ها همه در حالی است که ما در حال گشت و گذار در مراکز خرید هستیم و یا سعی می کنیم با دست دیگرمان فرمان اتومبیل را بگیریم. این تکنولوژی های ماهواره ای از فضا به احساس ما جریان یافته اند. آنها احساسی از کار و زندگی را در خصوص یک سیاره ی چرخان برانگیخته اند که به دور خورشید می چرخد. آنها احساس ذاتی ماقبل کوپرنیکی ما را - در خصوص این که زمین ثابت و مسطح است - برمیآشوبند.ما بدون زحمت لیسیدن یک تمبر، برای مردم سرتاسر جهان، که در مکان ها و زمان های مختلفی واقع شده اند، نامه الکترونیکی(E-mail) می فرستیم. ما آرام آرام از فربهی واقعیت های مادی می کاهیم و این کار را به واسطه ی امواج الکترون ها، که با شتاب به این سو و آن سو می روند، انجام می دهیم. این امواج با یک سیلیکون کوچک و غیرقابل تصور ، که بدن های متراکم و سنگین ما را تا بی نهایت با خود به جاهای دوردست در سوی دیگر کره زمین، بالا یا پایین آن می برند. ما انقباض بدن هایمان را به زمین زیرپایمان و فضای احاطه کننده ای که ما را در برگرفته است، در هم شکسته ایم و به آنها اجازه داده ایم که با سرعتی الکترونیکی در سراسر فضا به پرواز در آیند. اگر هایدگر دوست داشت مصرعی را از «فردریش هولدرلین» - شاعر رمانتیک آلمانی - نقل کند که : «انسان، شاعرانه بر زمین سکنا گزیده»، ما امروزه به جریان بزرگ تری از سفر مجازی اینترنتی در اطراف زمین دست یافته ایم . ما روشی را برای تقلید از فرشتگانی که برای آزادی پولس مقدس و پطروس رسول از زندان مداخله کردند (اعمال رسولا ن، باب ٥ عبارت ١٩، باب ١٢ عبارت ٧)، پیش گویی می کنیم و بدن های خویش را در قالب رشته های نازکی، که از جسم جامد دیوارها عبور کنند، عرضه می نماییم. مانند مشاهده رستاخیز عیسی(ع) که حواریون را وحشت زده کرد.
خلا صه ی کلا م
مجادله ی کهن میان ذهن و ماده به سرعت کهنه می شود. امروزه روشن فکران شگفت زده شده اند که مردم چگونه این عقاید و مفاهیم را در مغزشان فرو می کنند؟ چرا خدا نمرده است - با آن که تصور می رفت که باید چنین شود -؟ چرا خدا به سرنوشت هیأت و نجوم بطلمیوسی دچار نشد؟ بخشی از پاسخ شاید این باشد که تکنولوژی های ارتباطی پیش رفته و فناوری مجازی، با ظهور و پیدایش خود عملا ً به تضعیف «ماده باوری کهن» پرداخته و به میزان زیاداز ثبات و پایداری جدی و فشردگی و سنگینی جهان مادی کاسته اند و به شکلی تمثیل گونه به ما نشان داده اند که فراتر از دنیای مادی، دنیای بزرگ تر، پرمحتواتر و ارزشمندتر واقعاً وجود دارد؛ واقعیتی که ادیان الهی از بدو ظهورشان بر آن تأکید داشته اند.
