مواد درسی و سرفصل های عقاید اسلامی، کلام اسلامی و کلام تطبیقی

دفتر تالیف و نشر متون درسی حوزه

سرفصل های درس عقائد اسلامی به منظور تدوین سه کتاب در این موضوع و بر اساس این سرفصل ها برای دوره عمومی حوزه های علمیه (پایه های یکم تا ششم) در گروه کلام دفتر تالیف و نشر متون درسی حوزه بحث و بررسی و تصویب شده است.

امید است صاحب نظران و اساتید با مطالعه این سر فصل ها، نظریات سازنده خود را در این خصوص از ما دریغ ندارند.

این دفتر از هر گونه پیشنهاد و انتقاد در این باره استقبال می کند.
کتاب (1) توصیفی نقلی

160 ساعت 600 تا 660 صفحه فارسی
کلیات

1. تعریف و قلمرو عقاید و کلام

2. اهمیت و فضیلت علم عقاید

3. ضرورت تحصیل معارف الهی

4. ارزش و آثار معارف الهی

5. حقیقت علم و معرفت

6. ایمان، اسلام، کفر

7. منابع و راه های کسب معارف الهی (عقل، فطرت، تجربه، نقل)
خداشناسی

الف) معرفت الله

1. معرفت عقلی

2. معرفت فطری

ب) اسماء و صفات

1. کلیات

معنای اسم و صفت

تقسیم بندی اوصاف الهی

تشبیه و تنزیه

توقیفی بودن اسماء

2. توحید

معنا و مراتب توحید

نفی شبیه و نظیر و ضد و ند

نفی جسمانیت

نفی حدود

3. علم

4. قدرت

5. عظمت

6. رحمت و محبت

7. ربوبیت

8. حیات

9. اراده و مشیت

10. خلقت

11. حکمت

12. عدل

13. قیومیت

14. ازلیت

15. رزاقیت

16. هدایت و ضلالت

17. امتحان و ابتلاء

18. ....
وحی و نبوت

الف) نبوت عامه

1. تعریف نبی و رسول

2. فلسفه بعثت (آثار و فواید)

3. ویژگی های پیامبران

4. راه های شناخت پیامبران

ب) نبوت خاصه

1. پیامبران پیشین

2. پیامبر اسلام (بشارت ها ، معجزات، قرائن و شواهد)

3. ختم نبوت و جاودانگی شریعت

ج) وحی

1. حقیقت وحی

2. انواع وحی

3. روح الامین و روح القدس

4. اعتبار و مصونیت وحی

5. ابعاد وحی (آیات محکمه، سنت قائمه، فریضه عادله)

6. نظام مندی و جامعیت معارف وحی

د) شریعت

1. ماهیت شریعت

2. حدود و قلمرو شریعت

3. نقش و جایگاه شریعت

4. حجیت و اعتبار شریعت
امامت و ولایت

الف) تعریف امامت و ولایت

ب) انواع ولایت و شؤون امام

ج) فلسفه ولایت (آثار و فواید)

د) لزوم شناخت امام

ه) ویژگی های امام

و) راه های تعیین امام

ز) امامت علی (ع)

ح) امامت بقیه امامان (ع)

ط) امامت امام مهدی (ع)

ی) غیبت صغری و کبری

ک) عصر غیبت و وظیفه منتظران

ل) عصر غیبت و نقش فقیهان

م) عصر ظهور

ن) رجعت
انسان و جهان

الف) انسان

1. حقیقت انسان (جسم و روح، اختیار و مسؤولیت، تکلیف، عقل و...)

2. خلقت انسان و اهداف آن

3. جایگاه انسان در آفرینش

4. سعادت انسان و راه های دست یابی به آن

5. انسان و خدا

عبودیت و بندگی (ایمان و عمل صالح)

محبت

خوف و رجا (بیم و امید)

تولی و تبری

تلاش و توکل

کفر و نفاق

عصیان و گناه

توبه

6. حقوق انسانی، حقوق الهی

ب) جهان

1. آفرینش جهان

2. هدف داری جهان

3. خصلت اخلاقی جهان

4. آیه بودن جهان

5. غیب و شهود

6. دنیا و عوالم پیشین

7. ملائکه و ارواح

8. جنیان

9. شیاطین

10. حیوانات، گیاهان، جمادات

11. آسمان و زمین
مرگ و معاد

الف) مرگ

1. حقیقت مرگ

2. مرگ و خواب

3. انواع مرگ (مرگ مؤمن و مرگ کافر)

4. آثار مرگ باوری

5. ترس از مرگ

ب) معاد

1. برزخ

2. قیامت

سیمای قیامت

نشانه های رستاخیز

حشر و نشر

حساب و کتاب

صراط

میزان

شفاعت

عفو الهی

دوزخ

نام های دوزخ

درهای دوزخ

درکات دوزخ

عذاب های دوزخ

بهشت

نام های بهشت

درهای بهشت

درجات بهشت

نعمت های بهشت
کتاب (2) تبیینی استدلالی

160 ساعت 600 الی 660 صفحه

ساختار فارسی همراه نقل قول ها و تعاریف عربی، بدون ترجمه
کلیات

1. تعریف کلام

2. کلام توصیفی، کلام نقلی، کلام عقلی

3. روش علم کلام

4. نام گذاری علم کلام

5. اهمیت و ضرورت علم کلام

6. جهان بینی و ایدئولوژی

7. تاریخچه علم کلام
خداشناسی

الف) وجود خدا

1. کلیات (اهمیت، ضرورت، مراتب خداشناسی و ...)

2. استدلال از طریق آیات تکوینی (نظم و...)

3. استدلال از طریق آیات انفسی (فطرت)

4. برهان وجوب و امکان

ب) اسماء و صفات

1. کلیات (اسم و صفت و فعل، تقسیم بندی صفات، ذات و تفکر در ذات...)

2. وجودشناسی صفات

3. معناشناسی صفات

امکان شناخت

راه های شناخت

تشبیه و تنزیه

4. صفات ثبوتی

توحید

معنا، اهمیت و انواع توحید

توحید ذاتی

توحید صفاتی

توحید افعالی

توحید الوهی (عبادت، اطاعت، استعانت، محبت، توکل و...)

توحید ربوبی (تشریع و ولایت تکوینی، ولایت تشریعی، ولایت اجتماعی)

شرک (تعریف، انواع و ...)

علم (علم به ذات، علم پیشین و علم پسین، علم به جزئیات، علم مکنون و...)

قدرت (معنا، قدرت مطلق و محالات و ...)

حیات

5. ازلیت و ابدیت (سرمدیت)

6. صفات سلبی

حد، جسمانیت، ترکیب

حلول و اتحاد

تغییر، حرکت و سکون (لذت و درد، خواب و حیرت، ...)

رؤیت حسی

زمان و مکان

شبیه و نظیر و ضد و ند

ج) افعال

1. عدل (حسن و قبح، تفاوت و تبعیض، مجازات اخروی، مسئله شر)

2. حکمت

3. اراده (اراده و مشیت و اختیار، حدوث و قدم اراده، اراده تکوینی، اراده تشریعی، ...)

4. قضا و قدر

تقدیر و سرنوشت

.سعادت و شقاوت

. جبر و اختیار

بداء

5. هدایت و ضلالت (معنا و انواع، هدایت و اهتداء، اضلال، اسباب هدایت و ضلالت و...)

6. تکلم (کلام الهی، کلام نفسی، کلام لفظی، کلام فعلی، حدوث و قدم کلام، ...)

7. لطف و تکلیف
پیامبرشناسی

الف) کلیات

ب) نبوت عامه

1. فلسفه نبوت (حسن و ضرورت بعثت، نیاز به دین و ...)

2. ویژگی های پیامبران

انسان بودن

اسوه بودن

عصمت

برگزیدگی

دریافت وحی

3. راه های شناخت پیامبران

معجزه (امکان، ضرورت، کرامت و ارهاص، دلالت معجزه، انواع معجزات)

گواهی پیامبر دیگر

جمع شواهد و قرائن (کمیت و کیفیت قرائن)

4. پیامبران دروغین

ج) نبوت خاصه

1. پیامبر اسلام

معجزات پیامبر اسلام (ص)

قرآن

سایر معجزات

بشارت پیامبران پیشین

قرائن و شواهد

2. معراج

3. جهانی بودن اسلام

4. کمال دین (قلمرو شریعت و ...)

5. پایان پیامبری و جاودانگی شریعت (ثبات و تحول و ...)

6. نمونه هایی از پیامبران دروغین
امام شناسی

الف) کلیات

1. تعریف امامت و دیدگاه های شیعه و سنی

2. ضرورت و حسن امامت

ب) شؤون امامت

1. تفسیر معصومانه وحی

2. تبلیغ وحی

3. ولایت

تکوینی

تشریعی

اجتماعی

ج) ویژگی های امام

1. عصمت

2. علم

3. فضایل اخلاقی

4. ویژگی های اجتماعی

د) راه های تعیین امام

ه) امامت علی (ع)

1. امامت علی (ع) از نگاه قرآن

2. امامت علی (ع) از نگاه سنت پیامبر (ص)

3. امامت علی (ع) از نگاه اهل بیت (ع)

4. ویژگی های علی (ع) (از حیث امامت)

و) امامان دوازده گانه (نص، تداوم امامت و...)

ذ) امامت امام مهدی (ع)

1. مهدویت، آرمانی جهانی

2. مهدویت از نگاه شیعه و سنی

3. قائمیت از نگاه شیعه و سنی

4. غیبت و عوامل آن

5. فوائد و آثار امام در عصر غیبت

6. بلندای عمر امام مهدی (عج)

7. نشانه های ظهور

8. عصر ظهور و ویژگی های آن

9. انتظار

10. رجعت

ح) عصر غیبت

1. اجتهاد و تقلید

2. ولایت فقیه و حکومت اسلامی
انسان شناسی

الف) حقیقت انسان

1. جسم و روح (تجرد نفس، حدوث و بقاء و ...)

2. علم و معرفت

3. عقل و جهل (تعریف، ویژگی ها، جنود و...)

4. اختیار، مسؤولیت

5. قوا و غرائز

6. حقوق و تکالیف

ب) اسلام، ایمان، کفر

ج) انسان و جهان
فرجام شناسی

الف) کلیات (معاد، نقش معادباوری در حیات انسان، دغدغه نهایی انسان و...)

ب) جاودانگی انسان

ج) مرگ

د) برزخ و قبر

1. حیات برزخی

2. نعمت و عذاب برزخی

3. تجسم اعمال

4. سؤال قبر و...

ه) قیامت

1. معاد جسمانی و روحانی (بررسی دیدگاه ها و شبهات)

و) وعده و وعید

ز) ماهیت ثواب و عقاب

ح) توبه

ط) احباط و تکفیر

ی) شفاعت

ک) عفو و رحمت و مغفرت

ل) دوزخ و بهشت
کتاب (3) تبیینی - استدلالی

مقایسه ای با مکاتب و ادیان مختلف

160 ساعت 600 تا 660 صفحه

فارسی
دین

الف) تعریف دین

ب) حقیقت و گوهر دین

ج) منشا دین

د) اهداف دین

و) کارکردهای دین
معرفت دینی

الف) عقل و دین

ب) زبان دین

ج) آزمون پذیری گزاره های دینی

د) فهم دین و قرائت پذیری آن
خداشناسی

الف) مفهوم خدا

ب) عقل، فطرت و اثبات خدا

1. خداشناسی بدون برهان

2. برهان وجودی

3. برهان اخلاقی

4. برهان تجربه دینی

ج) صفات خدا

1. بررسی تطبیقی صفات خدا در ادیان مختلف

2. تناقض نمای قدرت مطلق

3. عدل الهی و مساله شر
وحی و نبوت

الف) حقیقت وحی

1. مسیحیت

2. اسلام

3. وحی و تجربه دینی

ب) بررسی تطبیقی سیمای پیامبران یا بنیان گذاران ادیان مختلف (ادیان ابراهیمی ادیان غیر ابراهیمی)

1. پیامبر کیست و چه اوصافی دارد؟

2. ربط و نسبت پیامبر با خدا چیست؟

ج) معجزه

د) پایان پیامبری، نظریه های مختلف

1. پیام جهانی اسلام

2. کمال دین

3. بقای دین

4. ثابت و متغیر در دین

ه) تعدد ادیان

1. حقانیت

2. نجات

و) روحانیت و عالمان دینی

1. مسیحیت

2. اسلام
دین، جامعه و دانش بشری

الف) قلمرو دین و ابعاد آن

ب) سنت و تجدد

ج) دین و علم

1. دین و علوم طبیعی

2. دین و علوم انسانی

د) دین و سکولاریسم

ذ) دین و اخلاق

ط) دین و حقوق بشر

ع) دین و آزادی های اجتماعی

غ) دین و دموکراسی

ک) دین و لیبرالیسم

ل) دین و محیط زیست
انسان و جاودانگی

الف) مساله نفس و بدن (نگاهی به مسائل مطرح در فلسفه ذهن یا فلسفه نفس جدید)

ب) مرگ

1. خاطرات مردگان

2. ترس از مرگ

ج) امکان معاد (نگاهی به شبهات جدید)

د) معاد: حقیقتی عینی یا رؤیایی اخلاقی

ه) تناسخ و چرخه مرگ و حیات