به گزارش ایسنا، روزنامه شهروند نوشت: «نزدیک به ١٠ روز می‌گذرد؛ ١٠ روزی که سخت گذشت. سخت برای خانواده‌های ٤ کولبری که در ارتفاعات سردشت، بهمن‌گیر شدند و جانشان را از دست دادند. همان‌ها که کمرهایشان خم شد بس که یخچال و تلویزیون و ماشین ظرفشویی و لباسشویی را بر پشت‌شان بستند و از تپه‌ها و راه‌های سخت بالا رفتند و پایین آمدند و آخر سر هم تن‌های خسته یخ‌زده‌شان با همان کوفتگی زیر خاک سرد آرمید.
10 روز پیش، روستاهای سردشت و مهاباد عزادار بودند؛ عزا برای آنها عمومی بود. هنوز هم هست. هنوز هم یک چشم‌شان اشک است و آن یکی خون. از ١٠ روز پیش خیلی‌ها از کولبران حمایت کردند، پشت‌شان ایستادند و از دردها و نداری‌ها و تنگدستی‌شان گفتند: «کولبران افراد مستضعفی هستند و باید به آنها کمک کرد. آنها نباید مورد تعرض قرار گیرند.» اینها حرفهای حجت‌الاسلام منتظری، دادستان کشور است؛ کسی که در همایشی با موضوع مبارزه با قاچاق کالا و ارز به اثرات منفی قاچاق کالا در کشور اشاره کرد و درباره این کولبران گفت: «کولبرها یک عده از مرزنشین‌ها هستند از قدیم‌الایام هم همین کار را می‌کردند. راه ارتزاق آنها آوردن جنس از مرز است. اینها مستضعف هستند اما دسته دوم کولبرهایی هستند که اجیر هستند یک عده سرمایه‌دار افرادی را اجیر می‌کنند تا با استفاده از توان و راه‌بلدی آنها اقدام به قاچاق گسترده کالاهای قاچاق به کشور کنند. در این راه قطعا نیروهای اطلاعاتی و انتظامی وارد عمل می‌شوند و آنها را دستگیر می‌کنند.»
و اسکندر مومنی، جانشین رئیس پلیس نیروی انتظامی هم که در این همایش دادستان را همراهی می‌کرد، از ساماندهی این کولبران خبر داد: «تمرکز ما برای جلوگیری از فعالیت باندهای بزرگ قاچاق کالا و ارز در مرزهاست که ساماندهی کولبران هم در این برنامه جا می‌گیرد و با ساماندهی این مهم، کولبران هم تعیین تکلیف می‌شوند.»
جانشین فرمانده نیروی انتظامی نخستین کسی نیست که درباره ساماندهی کولبران حرف می‌زند. پیش از این علیرضا آشناگر، معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی استاندار کردستان هم به این موضوع اشاره کرده بود: «ما دو برنامه ساماندهی معابر مرزی را به دولت ارایه کرده‌ایم و این مسأله هم اکنون در دولت در دست بررسی است.»
او حتی گفته بود که در معابر مرزی جاهایی که تردد دشوار است، تلاش شده تا این مسیرها برای عبور کولبران صاف شود و به جای این که کالاها بر دوش کولبران حمل شود، آنها از چرخ‌دستی استفاده کنند.
آشناگر این پیشنهاد را هم داد: «باید به جای کلمه کولبر از پیله‌ور یا بازرگان استفاده کرد.» علی مفاخری، فرماندار شهرستان سروآباد هم پیش از این از تبدیل یکی از معابر کولبری به بازارچه رسمی به عنوان یکی از برنامه‌های دولت خبر داده بود: «تبدیل معبر کولبری مله خورد به بازارچه رسم و بازگشایی مرزها برای تأمین حداقل معیشت مرزنشینان در دستور کار قرار دارد.» به گفته او در شرایط اقتصادی موجود، معبر کولبری مله خورد می‌تواند بخش کوچکی از مشکلات اشتغال در منطقه را برطرف کند و به عنوان منبع درآمدی برای مرزنشینان باشد.
مبارزه با قاچاق به معنای منع کولبری نیست
حالا چند روزی می‌شود که خیلی از مسئولان بر حمایت از این کولبران تأکید می‌کنند. علی یونسی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی هم یکی دیگر از آنهاست: «مبارزه با قاچاق به معنای منع کولبری در مناطق مرزی نیست.» او این را گفت و از دستور ویژه رئیس‌جمهوری خبر داد که بر ضرورت و الزام راه‌اندازی منطقه آزاد تجاری در استان کردستان و تصویب لایحه تقدیمی دولت به مجلس در این رابطه تأکید کرد: «مبارزه با قاچاق در مناطق مرزی باید با قوت ادامه داشته باشد اما این به معنای منع حرفه کولبری در مناطق مرزی کردستان نیست.»
او حرفهای دیگری هم زد: «از نمایندگان مجلس انتظار می‌رود تا نسبت به تصویب قانونی در این ارتباط که در قالب لایحه‌ای به مجلس ارسال شده، سرعت ببخشند، زیرا بخشی از مشکلات اشتغال و بیکاری در آن مناطق و همچنین پیشگیری از دادوستدهای غیر قانونی مرزی با تصویب این قانون حل خواهد شد.»
او اشاره‌ای هم به رسیدگی به وضع اقتصادی شهرهای مرزنشین کرد: «قطعا دولت همواره تحول اقتصادی و توسعه برای این مناطق، با وجود مشکلات بودجه و درآمد کشور در اولویت برنامه‌هایش بود و آمار و ارقام منتشر شده از این تصمیمات دولت حکایت می‌کند اما با وجود این، رشد اقتصادی و انتقال توسعه به این مناطق مرزی و حساس باید با قوت و سرعت بیشتری انجام شود و در اولویت ویژه قرار بگیرند.»
به گفته او، بیکاری مهم‌ترین مشکل این مناطق است: «اتفاقا باید کولبرهایی که در چارچوب ضوابط دستگاه‌های اجرایی و مسئول استان به این حرفه مشغول هستند مورد تشویق قرار بگیرند. باید از کولبرها حمایت کرد و تا حد امکان به توریستی‌شدن این مناطق کمک کرد. باید در مناطق مرزی با حمایت دولت، رونق اقتصادی ایجاد کرد و امنیت لازم برای دادوستدهای قانونی مرزی فراهم کرد.»
هر سال ٥٠ تا ١٠٠ کولبر قربانی می‌شوند
عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده مردم نقده و اشنویه در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون عمران در گفت‌وگو با «شهروند»، درباره ساماندهی این کولبران توضیحاتی داد: «واقعیت این است که کولبران از سر فقر و نداری به این شغل رو آورده‌اند؛ چه آنهایی که پوشاک می‌آورند و چه آنهایی که وسایل بار می‌زنند. آنها هیچکدام صاحب بار نیستند و از همه این رفت و آمدها و بارکشی‌های سنگین پول ناچیزی می‌گیرند. هر چه سود است را خود قاچاقچیان اصلی که وسایل و اجناس را در بازار می‌فروشند، تصاحب می‌کنند. از نظر من تمام کولبران در یک شرایط قرار دارند.»
به گفته او مشکل کولبری تنها مربوط به کردستان نمی‌شود بلکه جز این استان، آذربایجان‌غربی و کرمانشاه هم تعداد زیادی از کولبران را دارند که هر ساله قربانی می‌شوند: «تنها استان آذربایجان غربی، هزار کیلومتر مرز مشترک با چهار کشور همسایه از جمله عراق، ارمنستان و ترکیه دارد اما چقدر از این مرزها برای درآمدزایی استفاده شده و چقدر از جامعه مرزنشین در این درآمدزایی سهیم بوده‌اند؟ زمانی که درباره ساماندهی این کولبران حرف می‌زنند، باید نسبت به سرمایه‌گذاری اقتصادی و ایجاد زمینه‌های کشاورزی آنها اقدام کنند. باید صنایع تبدیلی در این مناطق ایجاد شود و افراد به کار گرفته شوند.»
او به اهمیت ساماندهی مرزها هم اشاره کرد: «مرزهای ما سازمان‌یافته و مدرن نیستند و از ظرفیت بازرگانی که دارند، استفاده نشده است. تا زمانی که ما نتوانیم امنیت مرزها را تأمین کنیم و سرمایه‌گذاری اقتصادی در آن مناطق ایجاد نکنیم، نمی‌توانیم وضع این کولبران را هم ساماندهی کنیم.»
به گفته نماینده مردم نقده و اشنویه در مجلس شورای اسلامی، مرزنشینان، چه در زمان جنگ و چه قبل از آن، همواره درگیر بودند و حالا که کشور به آرامش رسیده آنها هم حق دارند تا از این آرامش استفاده کنند: «این که گفته می‌شود هر چقدر برای سرمایه‌گذاری از مرزها دور شویم، بهتر است، کاملا برداشت اشتباهی است. ما باید سرمایه‌گذاری را به مرزها نزدیک کنیم. کولبرانی که در مرزها مشغول به کار هستند، قربانی فقر و تنگدستی هستند. آنها همیشه زیر بهمن فقر و نداری جان می‌دهند این بار زیر بهمن واقعی. ما باید برای این کولبران اشتغالزایی کنیم و دنبال کسانی باشیم که صاحب بار اصلی هستند نه این کارگران. کولبران این کالاها را برای مصرف خودشان وارد کشور نمی‌کنند.»
او معتقد است برای ساماندهی واقعی کولبران باید طرح آمایش سرزمین در این استان‌ها تهیه شود: «ظرفیت این استان‌ها باید احصاء شود اما آن چه شاهد آن هستیم این است که طرح آمایش سرزمین این مناطق به دست نیامده و به همین دلیل هم مناطق توسعه‌نیافته توسعه نیافته‌تر می‌شوند. همین الان پتروشیمی مهاباد فعال شده و مسئولان می‌توانند صنایع پایین‌دست آن را ایجاد کنند. ما نمی‌گوییم که در این سه استان کارهای اقتصادی و صنعتی به طور کلی انجام نشده اما اگر همه شاخص‌های اقتصادی را در نظر بگیریم، این سه استان در رتبه ٢٨ به بعد قرار می‌گیرند.»
حسین‌زاده بر حذف کولبری تأکید کرد: «کولبری در شأن ما نیست. کاری به این سختی که از نظر اقتصادی هم معیشت آنها را تأمین نمی‌کند. این کولبران به شغل نیاز دارند، به تأمین اجتماعی و امنیت شغلی.» به گفته او هر ساله تعداد زیادی از کولبران جان خودشان را در مسیرهای سخت از دست می‌دهند: «ما آمار دقیقی از جان باختن این افراد نداریم اما برآوردمان این است که هر سال بین ٥٠ تا ١٠٠ کولبر جانشان را از دست می‌دهند؛ کسانی که بین ١٠ تا ٧٠ساله هستند.»
همین هم شده تا تعدادی از نمایندگان دور هم جمع شوند و برای ساماندهی این کولبران تصمیم بگیرند: «هفته گذشته با تعدادی از نمایندگان طرح دو فوریتی ساماندهی کولبران و مرزها را بررسی کردیم و قرار است آن را به مجلس ارایه دهیم.»
حسین‌زاده اینها را گفت و اضافه کرد: «وزارت کشور، وزارت اقتصاد و دارایی، کار و وزارت خارجه و در کنار آنها نیروی انتظامی و ارگان‌هایی که به مرزبانی و... مربوط می‌شوند، باید برنامه‌ای را تدوین کنند تا در یک دوره زمانی مثلا ٥ساله، وضع کولبری و مرزها را ساماندهی کنند. باید سازوکاری دیده شود که کالاها به صورت رسمی وارد کشور شوند و سطح صادرات و ارزآوری بالا رود. باید برای کسانی مانند کولبران امنیت شغلی ایجاد شود.»
کولبرها کارشان را دوست ندارند، آنها می‌خواهند در شهرشان کار کنند
«احسان عبداللهی»، پسرعموی شیرزاد عبداللهی، کولبری که ١٠ روز پیش زیر بهمن جان داد، از نزدیک با کار کولبران آشناست. او هر شب تعداد زیادی از این کولبران را می‌بیند که به سمت مرزها راهی می‌شوند: «کولبران قاچاقچی نیستند، فقط کالا وارد کشور می‌کنند. بعد از اتفاقی که برای کولبران افتاد، تعدادی از نمایندگان مجلس وعده داده‌اند تا از خانواده این کولبران حمایت کنند اما هنوز این اتفاق نیفتاده. بعد از آن اتفاق، هیچ اقدامی در این منطقه انجام نشده است.»
او از سختی کار کولبران گفت: «کولبران اصلا کارشان را دوست ندارند. آنها از سر ناچاری و فقر و نداری، راهی مسیرهای سخت می‌شوند. ٩٠درصد مسیر صعب‌العبور است. خیلی از کولبران خودشان بخشی از مسیرها را صاف کرده‌اند. هیچکس برایشان این کار را نکرده است. کار کولبران سخت است. خیلی‌هایشان دچار سرمازدگی می‌شوند، دیسک کمر می‌گیرند، پاهایشان تاول می‌زند، مسیری که آنها می‌روند را حتی کوهنوردان حرفهای هم نمی‌توانند بروند. در راهی که می‌روند، خطر حمله گراز و مار وجود دارد.»
عبداللهی از وضع دانش‌آموزانی گفت که صبح‌ها سر کلاس درس می‌نشینند و شب تا صبح، در مسیر مرز کولبری می‌کنند: «اگر کسی مجبور نباشد، کولبری نمی‌کند و این بار سنگین، ٥٠، ٦٠ کیلویی را روی دوشش نمی‌گیرد. اگر برای اینها شرایط کار در شهر خودشان یا شهرهای اطراف باشد، قطعا استقبال می‌کنند. در شهرهای مرزی، حتی آنهایی که در تابستان کار دارند، زمستان بیکار می‌شوند و به جمعیت کولبران اضافه می‌شوند.»
به گفته عبداللهی بیشتر اهالی سردشت یا دستفروشی می‌کنند یا مغازه دارند و از آن پولی درمی‌آورند. اگر همین کولبرها نباشند، حتی آنهایی که داخل شهرها هستند هم کارشان کساد می‌شود: «ما الان لیسانسه‌هایی داریم که کپسول گاز پر می‌کنند. ما فوق لیسانس بیکار داریم که تنها تابستان‌ها کارگری می‌کند. خیلی از خانواده‌ها در سردشت فقیر هستند و نان شب ندارند. آنها برای فرار از این وضعیت کولبری می‌کنند.»
