معرفی اجمالی موسسهء آموزش عالی باقرالعلوم (ع ) / (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)

((حسب ابعادی که انسان دارد, علما هم باید ابعاد مختلفه
داشته باشند... هر دسته ای (از علما) یک بعدی را اداره بکنند:
یکی جهات عقلی را یکی جهات سیاسی را و...))

امام خمینی(ره) 28/12/67

((کسانی که تدبیر امور حوزه را به دست دارند باید ترتیبی بدهند که
طلاب در جریان مسائل علم قراربگیرند این جوری نباشد که طلاب از
پیشرفت ها, حوادث, موضوعات علمی و نظرات و اکتشافات جدید
در زمینه علوم طبیعی و به خصوص علوم انسانی برکنار و دور باشند.))

مقام معظم رهبری, مهرماه1370

انگیزه تاسیس

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس نظام جمهوری اسلامی ایران, مسلمانان جهان وارد عرصهء جدید حیات سیاسی اجتماعی خود شدند. بدین لحاظ, حضرت امام خمینی (ره) با گذر از راهی که با تامل فقهای سلف شیعه هموار شده بود, به حوزه ها و سرزمین های نا مکشوف سنت اسلامی دست یافت و بر آن کاخی بلند بنیاد کرد.
این حرکت شیعی که رویکرد مجدد به اصالت اسلامی, مشخصه اساسی آن می باشد, راه دورهء جدید را, که همان تکوین تمدن اسلامی است, فراروی عالمان و متفکران قرن حاضر قرار داده است.
در این میان مهم این است که اصول و مبانی اصیل انقلاب اسلامی توسط فقها و علمای امروز, مورد بحث و بررسی قرار گیرد, زیرا رویکرد به اسلام اصیل که با انقلاب اسلامی شعله ور شده است, اگر متناسب با الزامات زمان, مورد بررسی قرار نگیرد, بیم آن می رود که دیگر چنین فرصتی برای حوزه های علمیه و محققان فرهیخته نظام اسلامی پیش نیاید.
چنین توقع و انتظاری, هرچند ضرورتی عاجل است به لحاظ موانع و دشواری های اساسی, مسئله ای به غایت دشوار است که بی تمهید مقدماتی که, متضمن طی دوره های آموزش تخصصی و تحقیقاتی از بین طلاب برگزیده باشد, ممکن نخواهدشد.
بدین سان بود که زمینه های تاسیس موسسه آموزش عالی باقر العلوم(ع) فراهم گردید تا با آموزش و شناخت دقیق وضعیت موجود, که از مجرای رشته های مختلف علوم انسانی می گذرد, حرکت از وضعیت موجود به سمت یک نظام مطلوب و متناسب با حیات مکتبی را تسهیل نماید.
موسسهء آموزش عالی باقرالعلوم(ع) به دنبال چنین اهدافی و با الهام از رهنمودهای امام امت, مقام معظم رهبری(زید عزه) و با پشتیبانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تاسیس شد. و آموزش و پژوهش علوم انسانی به گونه ای که پاسخگوی الزامات عصر ما باشد, سرلوحهء کار این موسسه قرارگرفت. پرداختن به علوم انسانی اسلامی, به کارگیری شیوه عقلانی و علمی در مطالعات تحقیقاتی, شکوفایی و رشد بسیاری از جنبه های مختلف اندیشه اجتماعی سیاسی در ساحت مقدس اندیشه دینی, از اهداف موسسه آموزش عالی باقر العلوم(ع) است.
این موسسه دارای اساس نامه ای که در آن, اهداف, وضعیت سازمانی, هیئت علمی و دانشکده های وابسته, مشخص شده است.
تاریخچه این مجموعه در پی رهنمودهای حضرت امام خمینی, به خصوص ارشادات ایشان در سال 1360, به منظور بالا بردن سطح آگاهی های سیاسی در زمینه های جهان اسلام, ایران و روابط بین الملل شروع به کار کرد. در سال 1366 دوره های آموزش سیاسی دفتر تبلیغات اسلامی به نحو منسجم شروع شد. شورای محترم گسترش آموزش عالی در مورخه 21/1/71 ضمن تصویب موسسه آموزشی عالی باقرالعلوم (ع) موافقت اصولی خود را با گسترش فعالیت های آموزشی و پرورشی موسسه در تمامی رشته های علوم انسانی ابلاغ نمود.
موسسه آموزش عالی باقر العلوم (ع) در دو رشته, دارای دانشجوست : رشته های فعال این موسسه عبارت است از: مقطع کارشناسی در رشته علوم سیاسی و رشته تاریخ و مقطع کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی که امید است در سال های آتی با افزایش فضای آموزشی, پذیرش دانشجو در سایر رشته های مصوب نیز آغازشود.
اقدامات آتی موسسه را می توان راه اندازی مقطع دکتری در رشته علوم سیاسی و نیز ارتقای مقاطع سایر رشته های مصوب را برشمرد که به فضل الهی فرصتی مغتنم و توشه ای برخاسته از نعمت انقلاب اسلامی برای فضلای گرانقدر حوزه های علمیه به ویژه حوزه علمیه قم خواهدبود.
شرط اصلی پذیرش دانشجو در موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) در حال حاضر, اشتغال به دروس سطح حوزه, دیپلم, احراز قبولی در آزمون سراسری آموزش عالی و می باشد. گفتنی است که اغلب دانشجویان این موسسه را فضلای جوان در مقطع دروس خارج حوزه تشکیل می دهند.
پذیرش دانشجو در موسسه به صورت نیمه متمرکز و از طریق آزمون سراسری می باشد.
قبول شدگان در آزمون سازمان سنجش, جهت پذیرش در موسسه, ملزم به احراز شرایط و صلاحیت های لازم و پذیرش در مصاحبه داخلی موسسه می باشند.
متون و واحدهای درسی در موسسه, توسط اساتید محترم و اعضای هیئت علمی و با توجه به سرفصل های مصوب در آموزش عالی تهیه می گردد.
با توجه به پویایی علوم اجتماعی به خصوص رشته علوم سیاسی, دقت بسیار توسط اساتید و مسئولین موسسه مبذول می گردد تا متن جزوه های درسی, نتیجه آخرین تحقیقات و نظریه های مطرح داخلی و بین المللی باشد, که این امر از بارزترین ویژگی های موسسه و اعضای محترم هیئت علمی آن است.

واحد آموزش

واحد آموزش موسسه در راستای اهداف بلند فوق, فعالیت علمی خود را در سه رشتهء علوم سیاسی, تاریخ و مرکز زبان, شروع نموده است که در ذیل به شرح کوتاهی از فعالیت هرکدام می پردازیم.

1) مقطع کارشناسی علوم سیاسی

یکی از آرزوهای اندیشمندان, متفکران و مصلحان, ایجاد تفاهم و همگونی بین دو حوزه به ظاهر متباین و متفاوت حوزه و دانشگاه, بوده است. در این بین سمینارها و گردهمآیی های متعدد, جهت وحدت این دو حوزه متفکر, برگزار و راه حل ها و روش های متنوعی ارائه شده است.
درواقع, موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) یکی از راه حل ها و گامی عملی, برای ایجاد توافق و تعامل بین این دو مرکز آموزشی (حوزه و دانشگاه) بوده است که قدمی بسیار مفید و مبارک در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.
این تلفیق و تعامل هم اکنون پس از نه سال, ثمره عملی آن ظاهر گشت. اکنون فارغ التحصیلان دوره کارشناسی این موسسه, در رده های گوناگون علمی و اجرایی نظام اسلامی از قبیل نهادها, دانشگاه ها, پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی, منشا آثار علمی ارزنده و مفید شده اند.
به هرجهت, در این مقطع, مجموعا 147واحد درسی, در طول حداکثر شش سال, ارائه می شود که تعداد حدود سی واحد درسی آن در زمینهء نظام سیاسی و دولت در اسلام, دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام, اصول و مبانی سیاست خارجی اسلام, اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران, انقلاب اسلامی ایران, مبانی اندیشه های سیاسی در اسلام, تاریخ تحول دولت در اسلام و اختصاص یافته است. که زمینه ای بسیار مناسب برای طلبه دانشجویان موسسه, جهت تبیین اندیشه سیاسی اسلام, بر اساس منابع فقهی شیعه می باشد.
این موسسه از ابتدای فعالیت خود در این رشته, تاکنون هشت دوره و تعداد سیصدنفر دانشجو را پذیرش نموده است که از این تعداد 180 نفر فارغ التحصیل شده و 120 نفر دیگر مشغول به تحصیل اند.

2) مقطع کارشناسی ارشد علوم سیاسی

این موسسه, با توفیق الهی و تلاش مستمر مسئولان آن, علاوه بر مقطع کارشناسی در دو رشته علوم سیاسی و تاریخ, در مقطع کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی نیز, در سال 7675, فعالیتش را آغاز نموده است.
در این دوره مجموعا 32 واحد درسی, در طول حداکثر سه سال, ارائه می شود که یازده واحد آن در زمینه مباحث اندیشه سیاسی اسلام, فقه سیاسی اسلام, مبانی تفکر سیاسی در قرآن و حدیث, اصول و مبانی نظریات و آرای سیاسی فقهای اسلام و می باشد. موسسه آموزش عالی باقر العلوم(ع), صرفا به دنبال گزینش طلاب و سپس ارائه مدرک تحصیلی نیست, بلکه در پی شکافتن علوم انسانی و آشنا نمودن طلاب جوان با تئوری ها و تئوری پردازان مسائل مستحدثه, و معضلات علمی که به نحوی با نظام سیاسی اسلام مرتبط است, می باشد, لذا دانشجویان آن را هم حوزه های علمیه, که با مبانی فقهی شیعه آشنایند, تشکیل می دهند.
هم اکنون در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی, پانزده نفر دانشجوی مرد اشتغال به تحصیل دارند, که اولین دوره در این مقطع محسوب می شوند.
قابل ذکر است که طلبه دانشجویان فارغ التحصیل در این موسسه, موفق گردیدند در کنکور سراسری سال 1375, حدود 40ز از کل ظرفیت رشته های کارشناسی ارشد دانشگاههای کشور, در رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل را به خود اختصاص دهند.

3) مقطع کارشناسی تاریخ


رشته تاریخ فعالیت خود را از ابتدای سال تحصیلی 7574 با پانزده دانشجو آغاز نموده است.
گروه تاریخ در راستای اهداف خود در سال تحصیلی 76 75, بیست نفر دانشجوی دیگر را از بین طلاب واجد شرایط, پذیرش نموده است.

4) مرکز زبان

تعمیق روح پژوهش و تحقیق در علوم اجتماعی به ویژه علوم سیاسی در سطح حوزه, میان فضلا و روحانیت گرانقدر, از اهداف اساسی تاسیس موسسه بوده است, یکی از ابزارهای لازم جهت نیل به این مهم, آشنا نمودن پژوهش گران با زبان های خارجی می باشد.
مرکز زبانهای خارجی موسسه تاکنون به آموزش و تربیت صدها نفر از طلاب علاقه مند به زبان های خارجی ( عربی و انگلیسی ) اقدام نموده است.
این مرکز با برنامه ریزی دوره های آموزشی در سه مقطع (مقدماتی, متوسطه و عالی) آموزش زبان های عربی و انگلیسی را به عهده دارد.

واحد پژوهش

مرکز پژوهش در هر دانشگاهی همانند مخزن فکر و چشمهء آگاهی هاست که در راستای سیستم آموزشی و اجرایی آن سازمان, گام بر می دارد. لذا باید برای آن سرمایه گذاری کرد, به نحوی که این چشمه, جوشان تر گردد و علم و آگاهی از آن به سوی جامعه روان شود.
از اهداف بسیار حساس واحد پژوهش, کشاندن علم و آگاهی در صحنه کاربردی است, به نحوی که ایده ها و اندیشه های متعالی معصومین (ع), در تمامی عرصه های تئوری, منشا نقش و اثر باشد.
بدین سبب موسسه گام های عملی را نیز برداشته است که برخی از آن ها عبارتند از:
انتشار فصلنامه علوم سیاسی, راه اندازی گروه کارورزی پژوهشی, ایجاد گرایش های تحقیقاتی, برگزاری کنفرانس های علمی و . بدین سان عمدهء پژوهش های موسسه, پژوهش های کاربردی و در جهت مسائل مذهبی انسانی شکل می گیرد.

الف) فصلنامه علوم سیاسی

از آن جا که هر مرکز فرهنگی و علمی نیازمند طرح دستاوردهای پژوهشی تحقیقاتی در حوزه علمی خویش می باشد تا نتایج تحقیقاتی گروه های علمی و پژوهشی را به محک نقد و بررسی صاحب نظران قراردهد و زمینه طرح مسائل و اندیشه های نو را در جامعه فرهنگی مهیا سازد, یکی از موارد اهتمام موسسه آموزش عالی باقرالعلوم (ع), در انتشار فصلنامه علوم سیاسی قرار گرفته است. این فصلنامه تازه ترین دستاوردهای قابل طرح پژوهشگران را در گسترهء مباحث مذهبی سیاسی و در قالب گفت و گوها و مقاله های علمی منتشر می کند.

ب) گرایش های تحقیقاتی

موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) به منظور ارتقای سطح علمی و فکری طلبه دانشجویان و آموزش روش تحقیق عملی, بعضی دروس در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد را به صورت گرایش ارائه می نماید.
بدین منظور چهار گرایش در رشته علوم سیاسی و دو گرایش در رشته تاریخ تعیین شده است.
روش کار گرایش ها به این صورت است که طلبه دانشجویان پس از گذراندن درس روش تحقیق و آشنایی با مبانی نظری آن و حداقل سی واحد درسی, اقدام به ثبت نام در گرایش مورد علاقه خود می نمایند. سپس دروس اختیاری در هر گرایش را انتخاب نموده و می گذرانند.
تاکید کلاس ها بیش تر بر جنبهء عملی تحقیق می باشد. به این ترتیب دانشجویان علاوه بر کسب دانش و معلومات لازم, در گرایش مورد علاقه, تبحر در تحقیق را نیز کسب می نمایند.
هم اکنون گرایش های موسسه در دو رشته علوم سیاسی و تاریخ فعال می باشند که عبارتند از:
1 گرایش اندیشه سیاسی 2 گرایش اوضاع سیاسی ایران 3 گرایش جامعه شناسی سیاسی 4 گرایش جهان اسلام 5 گرایش روابط بین الملل 6 گرایش تاریخ اسلام 7 گرایش تاریخ ایران معاصر.
گرایش ها درواقع سر فصل های کلی مطالبی هستند که تمایل و گرایش طلبه دانشجویان در زمینه های مختلف رشته تحصیلی را نشان می دهند. هر گرایش از چندین موضوع واحد که در دروس مختلف اختیاری وجوددارد تشکیل شده است.

ج) گروه های کارورزی
1) پژوهشی:
دفتر پژوهشی هم چنین جهت بهینه سازی کارورزی طلبه دانشجویان, شش گروه پژوهشی را تحت عناوین گرایش شش گانهء فوق, تشکیل داده است.
کارورزی به معنای استفاده از آموخته ها و اندوخته های علمی در عمل به نحوی که ثمرهء کار به صورت مقاله نویسی و ظهور نماید.
اعضای گروه های شش گانه تحقیق را طلبه دانشجویان برگزیده و زبده در گرایش های تحقیقاتی, تشکیل می دهند که سرپرستی هر گروه تحقیق به عهده یک سرگروه که توسط شورای پژوهشی تعیین می گردد, می باشد.
کارورزی در دوره کارشناسی به صورت گروهی و با راهنمایی استاد راهنما انجام می گردد و در دورهء کارشناسی ارشد هر فرد با انتخاب یک موضوع زیر نظر استاد راهنما به کارورزی می پردازد.
2) ترجمه:
از دیگر اقدامات دفتر پژوهش برای تقویت توان پژوهشی طلبه دانشجویان, تشکیل گروه کارورزی ترجمه است.
این گروه به منظور انتقال مهارت های فنی ترجمه و تسلط طلبه دانشجویان به متون خارجی فعالیت خود را آغاز نموده است.
این گروه تاکنون دوره های متعدد آموزشی عملی را دو مقطع مقدماتی و تکمیلی برگزار کرده است. در دورهء مقدماتی, دوره های مبانی ترجمه و گرامر پیشرفته, ارائه می شود. و در دوره تکمیلی دانشجویان عملا زیرنظر استاد راهنما به ترجمه متون می پردازند. که تاکنون سه دورهء مقدماتی و دو دورهء تکمیلی محصول فعالیت های گروه مزبور بوده است.
به طور خلاصه ثمره دوره های تکمیلی ترجمه, به شرح ذیل است:
1 وجوه سیاسی فلسفه اسلامی,
ویراسته باتروورث, مجموعه نویسندگان.
The political aspects of Islamic Philosophy.
فصل هایی از این کتاب در فصلنامه علوم سیاسی موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) چاپ شده است.
2 مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان,
روزنتال.
The Muslim concept of freedem.
3 زبان سیاسی اسلام,
لوئیس, برنارد.
The Political of Islam.
ترجمه فصل های اول و دوم این کتاب نیز در فصلنامه مذکور چاپ گردید.

د) واحد پایان نامه

به منظور تامین کیفیت علمی دانشآموختگان در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد, چهار واحد درسی اختیاری, برای اجرای پروژه پایان نامه, در نظر گرفته شده است. تهیه پایان نامه آخرین بخش دوره تحصیلی است که طی آن دانشجو موظف است در یک زمینهء مربوط به رشته و گرایش تحصیلی خود, زیر نظر استاد راهنما به تحقیق و تتبع بپردازد.
به پیشنهاد استاد راهنما حداکثر دونفر از اعضای هیئت علمی یا متخصصان و محققان برجسته, پس از تائید شورای آموزشی گروه به عنوان استاد مشاور تعیین می شوند.
طلبه دانشجویان پس از انتخاب موضوع پایان نامه و تصویب طرح پایان نامه, زیر نظر استاد راهنما و استاد مشاور به تدوین آن می پردازند.
دفاع از پایان نامه و پذیرفته شدن آن برای اخذ دانش نامه کارشناسی و کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) الزامی است.
ارزش یابی پایان نامه توسط هیئت داوران, متشکل از استاد راهنما و حداقل دو عضو هیئت علمی یا محققان و متخصصان و صاحب نظران به انتخاب گروه آموزش صورت می گیرد, که با توجه به ارزش عددی میانگین نظریات اعضای هیئت داوران در حد (2019), بسیارخوب (18/99118), خوب (17/9916), و متوسط (15/99 14), ارزش یابی می شود. هم اکنون هشت نفر از طلبه دانشجویان دوره کارشناسی علوم سیاسی, اشتغال به تدوین پایان نامه تحت عناوین ذیل دارند:
1 مشارکت سیاسی در نظام سیاسی اسلام
2 ساختار دولت از دیدگاه فارابی
3 نظام سیاسی شیعه از دیدگاه علامه محمد حسین طباطبائی(ره)
4 اصول سیاست خارجی حکومت اسلام در رابطه با کشورهای غیراسلامی
5 اهداف سیاست خارجی حکومت از دیدگاه اسلام
6 نقش روحانیت در مشارکت سیاسی مردم پس از پیروزی انقلاب اسلامی
7 نقش روحانیت در مشروعیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران
8- مشروعیت نظام سیاسی از دیدگاه علامه مجلسی (ره)