رعد و برق نشانه ای از قدرت و عظمت خداست

از شماره ۱ تا ۱۰ سال ۴۲ مجله (۱۳۸۱) به تعدادی از آیه هایی که با تعبیر «و من آیاته » آغاز شده بود اشاره شد و اینک آیه ای دیگر از نشانه های قدرت و عظمت خدا:

اشاره

از شماره 1 تا 10 سال 42 مجله (1381) به تعدادی از آیه هایی که با تعبیر «و من آیاته » آغاز شده بود اشاره شد و اینک آیه ای دیگر از نشانه های قدرت و عظمت خدا:

یکی از نشانه های عظمت خدا و اسرار آفرینش، پدیده های طبیعی و خواص آنهاست که خداوند متعال با اشاره به خلقت و فواید آنها، نور ایمان را به قلبهای مؤمنان پاشیده و رابطه آنان را با خود نزدیک تر می کند .

از جمله پدیده های آفاقی و شگفت انگیز که انسان در اثر تکرار و آشنایی روزمره، آن را ساده و عادی فرض می کند و آن را منسوب به طبیعت می داند، رعد و برق است، که همه افراد بشر با آن آشنائی دارد و در طول عمر خود کرارا مشاهده کرده و می کند، مخصوصا در فصل بهار که رعد و برق و باران زیاد است . پروردگار عالم همان رعد و برق را از نشانه های عظمت و قدرت لا یزال خود یاد کرده و می فرماید:

«و من آیاته یریکم البرق خوفا و طمعا و ینزل من السماء ماء فیحیی به الارض بعد موتها ان فی ذلک لآیات لقوم یعقلون » ⁽¹⁾.

«از نشانه های او (خدا) این است که برق را به شما نشان می دهد که هم مایه ترس است و هم مایه امید (ترس از صاعقه، و امید به نزول باران) و از آسمان آبی فرو می فرستد که زمین را بعد از مردن، به وسیله آن زنده می کند و در این; نشانه هائی برای کسانی که عقل خود را به کار می گیرند، می باشد» .

در باره رعد و برق ممکن است دیدگاه های مختلفی وجود داشته باشد . شاید بعضیها شوخی طبیعت و یا خشم خدایان و یا رعد; اسم ملک و برق تازیانه ملک ⁽²⁾بدانند چنانکه ژرژ گاموف می نویسد:

«آدمی از زمانهای بسیار گذشته با پدیده های برقی آشنا بوده است . نیاکان ما ازبرق ابرهای رعدخیز وحشت داشتند و جهش برق را به خشم خدایان نسبت می دادند» ⁽³⁾.

برقی که از قطعات ابر به وجود می آید، از یک طرف با درخشندگی خاص خود و صدای مهیب رعد که از آن برمی خیزد، گاهی انسان را به وحشت می اندازد . ترس و وحشتی که از آن ناشی می شود، اگر طوری باشد که بیشتر مردم بترسند، نماز آیات واجب می شود ⁽⁴⁾. و ترس و اضطراب از خطرات دیگر آن که ممکن است باعث آتش سوزی شود . کسانی که هنگام رعد و برق در بیابان و راه و ... هستند ممکن است صاعقه به آنها برخورد کند و به هلاکت برساند . در آن حال انسان باید به زیر درختی، کنار دیواری، یا پناهگاهی برود و یا حتی در یک گودالی دراز بکشد چرا که رعد و برق نتیجه برخورد الکتریسیته مثبت و منفی با یکدیگر است که قسمت مثبت آن همان الکتریسیته ای است که در اثر برخورد هوای گرم با هوای سرد به وجود می آید و قسمت منفی آن ممکن است انسان یا درخت یا زمین باشد و یا هر چیزی که با آن برخورد کند . البته اگر برخورد الکتریسیته مثبت و منفی بین دو ابر باشد، رعد گفته می شود و شدیدتر از برق معمولی است که با برخورد دو قطب مثبت و منفی دو سیم اتفاق می افتد، و اگر با زمین برخورد کند، صاعقه گفته می شود که خیلی شدیدتر از رعد است .

رعد و برق چیست؟

در معنی رعد و برق تعبیرهای گوناگونی گفته شده است که همگی تقریبا به یک معناست:

به آتشی که از رعد و برق تولید می شود و در اثر آن چیزی آتش می گیرد، صاعقه گفته می شود ⁽⁵⁾و همچنین به معنی هر عذاب مهلکی آمده است ⁽⁶⁾.

برق یعنی درخشش و الکتریسیته ای که در اثر نزدیک شدن الکتریسیته مثبت و منفی به وجود می آید و نوری که در اثر اصطکاک یا انفجار ابرها در آسمان می درخشد . و در فارسی به آن «آذرخش » و «آدرخش » گفته شده است و برگرفته از آذری است از «تندر و آواز» یعنی آواز آسمان در وقت باران ⁽⁷⁾.

«رعد» یعنی صدا کردن ابرها برای بارش باران که معمولا با رگبار همراه است .

تولید برق در هوا به وسیله ابرها معمولا با صدایی شدید همراه است که آن را رعد نامند این صدا بر اثر تخلیه الکتریکی و همچنین به سبب انعکاس در اشیاء مجاور ایجاد و نیز به علت حرارت جرقه برق که هوای مجاور راگرم می کند فشارش زیاد می گردد ناگهان صدایی مانند صدای ترکیدن لاستیک اتومبیل به گوش می رسد . و بانگ ابری است که با صدای غرش خود برق را همراهی می کند ⁽⁸⁾.

«رعد» تخلیه بار الکتریکی است که به وسیله برخورد دو ابر یا ابر و زمین به یکدیگر و تصادم هوای گرم و سرد به وجود می آید و صدای مهیبی به گوش می رسد ⁽⁹⁾.

هیئت دانان می گویند: بخاری که از زمین برمی خیزد، در بین تراکم ابر به حرکت در می آید و می خواهد بیرون برود در نتیجه با ابر برخورد می کند و از آن صدای رعد تولید می شود لذا برای اثبات نظریات خود بهار را مثال می زنند چون در فصل بهار در اثر بارندگی زیاد، بخار زیاد است .

تعابیری که در قرآن مجید در مورد عذاب و وسیله نابودی قوم ثمود به کار رفته، عبارتند از «رجفه (جنبانیدن)، طاغیه (سرکش و ترسناک)، صیحه (نعره و بانک) و صاعقه (سوزاننده و ویران کننده)» به ترتیب در سوره های 78 اعراف، 5 حاقه، 67 هود و 17 فصلت و 44 ذاریات، همه این تعبیرها در صاعقه جمع است چرا که وقتی صاعقه می آید، هم زمین می لرزد و هم ویران می کند و هم صدای مهیبی دارد و هر چیزی را که در مسیرش قرار گیرد، آتش می زند و خاکستر می کند .

خطرات رعد و برق و صاعقه

اگر مردم از رعد و برق وحشت دارند، در اثر تجربه ای است که بشر از اول خلقت با چشم خود دیده است که اقوام متمرد با همان ابزار به ظاهر ساده ریشه کن شده اند زیرا که تاریخ پیشنیان گواه این مطلب است .

مجازات اقوام پیشین متخلف از فرمان خدا و پیامبران الهی هر یک به وسیله یکی از عناصر چهارگانه معروف مایه حیات مجازات شده اند که آنها در واقع چهار رکن مهم زندگی بشر را تشکیل می دهند و اگر فقط یکی از آنها از زندگی انسان حذف شود، ادامه حیات ممکن نیست .

خداوند مرگ و نابودی این اقوام را در چیزی قرار داده که در حالت عادی عامل اصلی حیات آنان بوده است و این قدرت لایزال الهی است که از یک یا دو جسم لطیف نیرویی قهار به وجود می آورد که جز او کسی را یارای چنین نیرویی نیست .

اقوام یاد شده عبارتند از: قوم لوط، فرعون، عاد، ثمود، نوح که قوم لوط با زلزله و آوار و سنگهای آسمانی (خاک)، قوم فرعون و نوح با آب دریا، قوم عاد با تند باد، و قوم ثمود با صاعقه و آتش ⁽¹⁰⁾و هلاک شدند .

فواید رعد و برق

خلاصه رعد و برق و صاعقه که به ظاهر یک پدیده عادی یا به نظر بعضیها شاید شوخی طبیعت به حساب می آید، خدای بزرگ آن را از ابر لطیفی به وجود آورده است که هم مایه عذاب و مجازات متخلفین از فرمان خدا قرار می گیرد هم مایه رحمت و برکت است که حامل باران هستی بخش است . تا اینجا مقداری از ترس و وحشت و خطرات رعد و برق را متذکر شدیم . اینک اشاره ای هم به فواید بی شمار آن بنمائیم:

فواید فراوانی که این برق کشنده و ویران کننده دارد، قابل شمارش نیست زیرا آبیاری: برقها معمولا حرارتهای فوق العاده زیاد، گاه در حدود 15 هزار درجه سانتیگراد حرارت تولید می کنند و این حرارت کافی است که مقدار زیادی از هوای اطراف را بسوزاند و در نتیجه فشار هوا فورا کم می شود و در فشار کم، ابرها می بارند و به همین دلیل غالبا متعاقب جهش برق رگبارهائی شروع می شود و دانه های درشت باران فرو می ریزند و زمین را آبیاری می کنند .

2 . سمپاشی: وقتی برق با آن حرارتش آشکار می شود قطرات باران با مقداری اکسیژن اضافی ترکیب می شوند و آب سنگین یعنی آب اکسیژنه (2 (H2 O ایجاد می کنند و می دانیم آب اکسیژنه یکی از آثارش کشتن میکربها است لذا گفته اند هر سالی که رعد و برق کم باشد، آفات گیاهی بیشتر است .

3 . کودرسانی: قطرات باران که بر اثر برق و حرارت شدید و ترکیب حالت اسید کربنی پیدا می کند که به هنگام پاشیده شدن بر زمین و ترکیب با آنها یک کود مؤثر گیاهی می سازد ⁽¹¹⁾.

رعد و برق نشانه تصادم و اصطکاک ابرهای باران زا است و از آنجایی که غالبا همراه آن رگبارهائی به وجود می آید، تشنه کامان را آب زلال می بخشد و درختان و زراعت را سیراب می کند و کشاورزان را به امید کار وا می دارد و زمین بعد از مردنش به وسیله همان بارانی که پس از غرش ابرها می بارد، سیراب می شود . چنانکه خداوند متعال در ادامه آیه می فرماید: «و یحیی الارض بعد موتها . .» . «خداوند زمین را پس از آن که می میرد، با آن باران جانبخش زنده می کند» . چنانکه ما در فصل بهار شاهد این شکوفائی هستیم .

در عظمت رعد و برق همین بس که خداوند متعال سوره ای در قرآن به نام این پدیده مهم (رعد) نامگذاری کرده است چرا که در آن سوره به پدیده های عجیب و شگفت انگیزی که قدرت خدا در آنها متجلی می شود، اشاره شده . می دانیم آب که مایه حیات و زندگی است، خداوند آن را از ابر به وجود می آورد و عذاب و رحمت را در آن عنصر لطیف جمع می کند، و کسی از عهده این کار نمی تواند بیاید مگر قدرت لایزال الهی که خود خالق هستی است و جهان هستی در دست قدرت اوست .

غیر از خدا چه کسی می تواند از یک ابر لطیف چنان برق قوی و آب زلال و سیراب کننده و هستی بخش پدید آورد که به وسیله آن زمین را زنده و سرسبز و همه جا را گلستان نماید که هرکدام از آنها زبان حالی است از عظمت و قدرت بی پایان الهی . اگر یک کتاب، یک تابلوی نقاشی و ساختمان، با زبان حال خود از علم و دانش و ذوق نویسنده و نقاش و معمار حکایت می کند، رعد و برق هم که جزئی از جهان هستی است، همگی از عظمت خلاق عالم سخن می گویند و از نظم و علم بی پایان خدا خبر می دهند و می رسانند که این پدیده خطرناک و در عین حال امیدبخش هم، براساس نظم خاصی عمل می کند نه از روی تصادف کور! هوای گرم هوای سرد امواج صوتی