آداب قرائت قرآن

خشوع دل

قاری قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن محتاج به سه چیز است: یکی دل خاشع، دوّم بدن فارغ از شغل ها و سوّم جای خالی و هرکدام از این سه خصلت منشأ ترتّب فایده ای است عظیم؛ امّا خشوع سبب گریختن شیطان است چنان چه حضرت باری تعالی در مقام تعلیم آداب قرائت، خواه در نماز و خواه در غیر فرموده است: هرگاه که تلاوت قرآنی می کنی استعاذه کن و پناه بر به خدای تعالی از شیطان رجیم محروم از رحمت الهی.

حضرت امام صادق علیه السلام می فرماید که: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتی حاصل نشود و ترس الهی در دل او به هم نرسد، پس به تحقیق که سهل گرفته است این قاری مرتبه و منزلت قرآن را، و حقیر شمرده است مرتبه صاحب قرآن را و هم چنین قاری زیان کار است.

دوری از تشویش خاطر

فایده فراغ خاطر در وقت تلاوت قرآن آن است که هرگاه فارغ باشد دلِ قاری از اسباب تشویش خاطر، خاطر او متوجّه تلاوت می شود و از عروض چیزهایی که مانع ادراک برکت نور قرآن و محرومی از آن است، ایمن می شود و می داند که چه می خواند و چه می گوید و با که متکلّم است و اگر تلاوتش به محض تحریک لسان باشد و با یاد دنیا و شغل به دنیا قرآن خواند، هر آینه از منافع تلاوت ممنوع و از ادراک نور قرآن محروم خواهد بود.

محیط خلوت

هرگاه به دست آورد قاری از برای تلاوت قرآن، جایِ خالی و بتواند از خلق عالم کناره گرفت و به دو خصلت سابق که خشوع دل و فراغ بدن باشد هم موصوف شد، انس می گیرد نفس او به خداوند عالم و از غیر او متوحّش می شود و ادراک لذّت تلاوت خواهد کرد و به حلاوت و مزه مخاطبات [موارد خطاب] الهی که در قرآن مجید به بندگان خود کرده، خواهد رسید و مراتب شفقت و مرحمت الهی به بندگان به او ظاهر خواهد شد، و فنون کرامت ها و انواع عزّت های خود را به ایشان معلوم خواهد کرد و به اشارت بدیعه و رموزات عجیبه قرآن خواهد رسید.

پس هرگاه قاری یک جام از این شراب چشید و سرش از باده محبّت الهی گرم شد، هیچ حال را بر این حال اختیار نخواهد کرد و هیچ کار را بر این کار ترجیح نخواهد داد، بلکه حال تلاوت را بر هر حالی و این وقت را بر هر وقتی اختیار خواهد کرد، بلکه او را بر اکثر عبادات ترجیح خواهد داد؛ چرا که تلاوت و قرائت قرآن، مناجات با پروردگار است بی واسطه و توجّه به جناب اوست بی حاجب و مانع.

عزیز و رفیع

پس نظر کن ای قاریِ قرآن که چون خواهی خواند کتاب پروردگار خود را و منشور ولایت او را که بر تو کرامت فرموده است؟ و به چه طریق به جا می آری حدود او را از فرایض و سنن؟ چرا که قرآن، عزیزْ کتابی است بس به عزّت و رفعت و راه ندارد به او خلاف حقّ و باطل؛ نه نظر به اخبار و قصص گذشتگان و نه نظر به احوال آیندگان؛ چرا که این قرآن فرود آمده است از جانب حکیم حمید یعنی از جانب کسی که افعالش در نهایت اِحکام [محکمی] و اتقان است و نظر به نظام کلّ به هیچ نحو خلل ندارد و هر که چنین است، البتّه محمود است و جمیع اَفراد حمد [حمدها] راز برای او ثابت است و منحصر به اوست.

آیات عذاب و رحمت

بخوان قرآن را شمرده، نه با بسیار تعجیل که حرف ها از هم جدا نشود و نه بسیاری از هم جدا، در هنگام قرائت، هرگاه می رسی به آیه رحمت و وعد به درجات بهشت؛ لحظه ای توقّف کن و بگوید: «اللهمّ ارزقنا» و به آیه عذاب و وعید به درکات جهنّم که می رسی، استعاذ کن و بگو: «اللهمّ عافِنا» و به آیه های امثال و مواعظ که می رسی، به تفکّر و تأمّل بگذر نه از روی غفلت.

فضیلت قاریان و عاملان به قرآن

حدیث است که: «رُبَّ تالٍ لِلْقرآنِ و القرآنُ یَلْعَنُهُ» یعنی بسا قاری قرآن که تلاوت قرآن کند و قرآن بر او لعنت کند، از جهت رعایت نکردن حدود و آداب تلاوت. و از آن جمله است پیروی نکردن و به عمل نیاوردن دوام و نواهی قرآن مجید. باید دانست که تلاوت قرآن با رعایت شروط مذکوره فضیلت بسیار دارد. حدیث قدسی است که: هر که مشغول شود به تلاوت قرآن و از آن جهت اشتغال نتواند نمود به دعا کردن و عرض کردنِ حاجت خود به من، من بهترین مزد شاگردان به او عطا می فرمایم و نام او را در زمره صابران و حامدان ثبت می کنم و حاجت او را روا می کنم.

عبداللّه بن مسعود از حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت کرده که آن حضرت فرموده که: قرآن خوان احسان خداست که جمیع بندگان را به او دعوت نموده، پس از خوان نعمت او بهره مند شوید و هرچند توانید فایده آن را فرا گیرید، چه آن ریسمانی ست محکم که هر که دست در آن زند هرگز از رحمت واسعه خدا محروم نشود. و نوری است روشن که گمراهان را به سرمنزل مقصود رساند و شفایی ست به غایت سودمند که دردمندان و مستمندان جهل از دارالشفای معرفت آن عارف می شوند و کافی ست که هر که تابع او می شود به مرتبه ارجمند می رسد. پس تلاوت آن نمایید تا حضرت او سبحانه بهر حرفی از آن ده حسنه در دیوانِ حسنات شما بنویسید.