آداب تلاوت قرآن(قسمت اول)

مقاله ای که در پی می اید، برگرفته از کتاب ارزشمند معراج السعاده تألیف مرحوم ملا احمد نراقی است. پدر وی، ملا محمدمهدی نراقی، از علمای برجسته به شمار می رود و کتاب جامع السعادات از اوست. ملا احمد نراقی به سال 1245 هجری قمری در نراق (از توابع کاشان) درگذشت و پیکرش به نجف انتقال یافت و در آنجا دفن شد. ملا احمد نراقی تألیفات فراوانی در فقه و اصول و اخلاق دارد و معراج السعاده در شمار آثار اخلاقی او قرار می گیرد. در این کتاب به موضوعات گوناگون اخلاقی پرداخته شده که ما بخشی از مبحث او را در آداب تلاوت قران در دو قسمت، با تغییر و تصرف می آوریم که قسمت اول را در این شماره می خوانید.

بدان که ثواب تلاوت قرآن و فضیلت آن از حد بیان افزون است. از حضرت پیغمبر صلی الله علیه وآله مروی است که: «هیچ شفیعی در روز قیامت بلندمرتبه تر از قرآن نیست، نه پیغمبری و نه ملکی و نه غیر اینها».

و فرمود که: «خدای تعالی هزار سال پیش از آنکه عالم را خلق کند، سوره طه و یس را خواند. چون ملائکه آن را شنیدند، گفتند: خوشا به حال امتی که این بر ایشان نازل شود! و خوشا به حال سینه هایی که اینها را حفظ کند! و خوشا به حال زبانهایی که اینها را بخواند!».

و فرمود که: «هرگاه قرآن در پوستی باشد آتش به آن نمی رسد»؛ یعنی: هر کس قرآن را حفظ نموده باشد، آتش پوست بدن او را مس نمی کند.

و نیز از آن حضرت مروی است که: «دلها زنگ می گیرد؛ همچنان که آهن زنگ می گیرد. شخصی عرض کرد: یا رسول الله! جلای آن چه چیز است؟ فرمود: تلاوت قرآن و یاد مرگ ».

احادیث در خصوص ثواب تلاوت قرآن بی حد و حصر است و چگونه چنین نباشد وحال اینکه آن کلام پروردگار است و حضرت روح الامین حامل آن، و بر سیدالمرسلین نازل شده است.

هنگام تلاوت قرآن باید تامل کرد که کلامی بدون واسطه از خدا صادر شده و لفظ آن از غایت فصاحت به حد اعجاز رسیده است. قاری قرآن باید آداب و شرایطی را مراعات کند تا بتواند بیشترین بهره را از آن ببرد. آداب تلاوت به دو قسم است: آداب ظاهری، آداب باطنی.

1. آداب ظاهری

اما آداب ظاهری آن، عبارت است از داشتن وضو به طریق ادب، با سکون و وقار نشسته یا ایستاده رو به قبله و سر پیش افکنده و تکیه نزده و چهار زانو ننشسته باشد، و پای خود را نکشیده باشد؛ بلکه مانند کسی باشد که در نزد شخصیت جلیل الشأن می نشیند یا می ایستد، و قاری قرآن شمرده و به تأنی بخواند. از این رو، در احادیث رسیده است که «هرگاه کسی در کمتر از سه روز قرآن را ختم کند، دانا نیست ». در حدیث دیگر است که: «خوش ندارم که کسی در کمتر از یک ماه، یک ختم قرآن کند». البته در ماه مبارک رمضان، احادیث وارد است که: «در هر سه روز، یک ختم بکند».

و از جمله آداب، آن است که گریه کند و اگر او را گریه نیامد، خود را به گریه بزند و اندکی بلند بخواند (اگر از ریا کردن ایمن باشد)، و اگر تواند صدای خود را زینت دهد، اما نه به نحوی که مشتمل بر ترجیع باشد، و حق ایات را مراعات کند، بدین نحو که چون به آیه سجده رسد، سجده کند. و چون به آیه عذاب رسد پناه به خدا گیرد، وچون به آیه رحمت و ذکر نعیم بهشت رسد، آن را از خدا مسئلت نماید، و چون به ایه ای رسد که مشتمل بر تسبیح یا تکبیر پروردگار باشد، تسبیح و تکبیر او کند، و چون به آیه دعا و استغفار رسد، دعا و استغفار کند.

یکی دیگر از آداب ظاهری قرآن آن است که در ابتدای قرائت بگوید: «اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم ». و از هرسوره که فارغ شود بگوید: «صدق الله العلی العظیم و بلغ رسوله الکریم اللهم انفعنا به و بارک لنا فیه الحمدلله رب العالمین ».