عضو کالج بین المللی جراحان
سنین 40 تا 50 سالگی
در شماره پیش درباره تغذیه بانوان در دهه 40 تا 50 سالگی مطالبی را یادآوری کردیم و اینک دنباله مطلب:
برای رفع عوارض یائسگی آماده شوید
شگفت زده نشوید اگر شما گاهگاهی دچار گر گرفتگی، فراموشی و بی خوابی می شوید . چه; زمان پیش از یائسگی دورانی است که تغییرات یعنی کم و زیاد شدن «استروژن » (هورمون زنانه) رخ می دهد . گاهی ده سال پیش از واپسین عادت ماهانه آغاز می شود که همراه با علائم یاد شده است و اینجاست که رژیم غذائی مناسب به یاری شما می آید . شواهد و یافته های نوین، گواه بر این مدعا هستند . ترکیبات شبیه استروژن که آنها را «ایزوفلاوون ها» (1) می نامند و در لوبیای سویا یافت می شوند، می توانند کاهش هورمون استروژن طبیعی بانوان را جبران نمایند .
بانوان در چه سنی به یائسگی می رسند و گرگرفتن از چه سنی پایان می پذیرد؟
به طور معمول بانوان در حدود 50 سالگی یائسه می شوند . یائسگی وقتی است که بدون علت دیگر و بدون داشتن عارضه بیماری، 12 ماه پی درپی قاعدگی انجام نگیرد . اگر زنی زودتر و یا دیرتر یعنی در 45 و یا 55 سالگی هم یائسه شود، یک امر طبیعی است . حتی گاهی دیده شده است بانوان در سن 35 سالگی یائسه شده اند و برخی در سن 59 سالگی .
برای اینکه بدانید شما به سن یائسگی نزدیک می شوید، کافی است به سابقه مادر خود توجه نمائید . چه; زنان غالبا در همان سنینی یائسه می شوند که مادر و خواهرشان . به شرط این که مثل مادرتان باشید و سیگار نکشید، چه; سیگار کشیدن خود عاملی است برای زود یائسه شدن، حتی ممکن است بانوانی که سابقا سیگار می کشیدند و اکنون ترک کرده اند نیز یائسگی آنان دو سه سال زودتر از غیر سیگاریها آغاز شود .
گر گرفتن برای همیشه ادامه ندارد
شکایت عمده بانوان، شاید گر گرفتن آنان در شروع یائسگی است و آن عبارت است از احساس گرمای شدید در چهره و بخش بالایی بدن که صورت سرخ، و عرق عارض می گردد . این ناراحتی احتمالا به سبب اختلالاتی است که در مرکز تنظیم حرارت مغز به علت تغییرات هورمونی و زیاد شدن استروژن به وجود می آید . تقریبا 75درصد بانوان در اوایل یائسگی و یا مقدمه آن که اصطلاحا دوره پیش از یائسگی نامیده می شود، به این عارضه دچار می شوند . برخی از بانوان 3 تا 5 سال و یا بیشتر و برخی دیگر فقط دو سه ماه این ناراحتی را دارند . در برخی از بانوان این عوارض شدید و در برخی خفیف، ولی در اغلب موارد ناراحتی متوسط است یعنی نه شدید است و نه خفیف . در واقع یک ناراحتی مزاحم است نه عارضه ای شدید . این را نیز بدانید که گرگرفتگی غیر قابل پیش گیری نیست به طوری که 80درصد بانوان دچار گر گرفتگی نمی شوند . از طرف دیگر برخی از بانوان مدتها پیش از آغاز یائسگی احساس گرگرفتن می نمایند . تجربه نشان داده است هرچه یائسگی زودتر آغاز شود، یعنی زن جوان تر باشد ناراحتی هم بیشتر خواهد شد . علت این امر می تواند هم، جسمی و هم روانی باشد . امروزه با پیشرفت بهداشت به ویژه توجه بانوان به لامت خود، برعکس بانوان یکی دو نسل پیش، زن چهل ساله امروزی بانوئی است جوان لذا یائسگی در این سن برای وی تکان دهنده است . از طرف دیگر وقتی که زنان در سن 40 سالگی به جای 50 سالگی یائسه می شوند، مطمئنا دلایل جسمانی وجود دارد . گرچه هنوز دلایل واقعی این امر روشن نیست و آنگهی در 40 سالگی یائسه شدن کاملا غیر عادی است مگر این که در اثر عمل جراحی، مثلا برداشتن تخمدانها رخ دهد .
نکته:
بانوان وقتی که به سن یائسگی می رسند، باید بدانند که این یک امر طبیعی بوده و هیچ اتفاق مهمی رخ نداده است منتها باید بیش از پیش به سلامت خود توجه نمایند و از بروز عوارض پیش گیری نمایند و نیز باید بدانند که این یک مساله فیزیولوژیک و سیر به طرف بلوغ و کمال است .
در زمانهای گذشته به تندرستی بانوان بیشتر در سنین باروری یعنی از آغاز عادت ماهانه تا پایان آن توجه می شد در صورتی که بانوان در سنین یائسگی باید به سلامت خود توجه و دقت بیشتری مبذول دارند به ویژه توجه کامل به سلامت قلب خود نمایند چه; بیماری قلب یکی از عوامل خطر برای بانوان در این سن و سال است . و نیز بانوان باید هشیار باشند که پس از بیماری قلب، پوکی استخوانها (2) ، دیابت (بیماری قند)، سرطان، تورم مفاصل (3) و حتی افسردگی را جزو عوامل ناراحت کننده بدانند .
دیگر علائم آغاز یائسگی غیر از گرگرفتن
این نشانه ها در بانوان متفاوت هستند . افزایش وزن، اختلال در خوابیدن و خستگی از آن جمله است و گاهی علائم دیگری ظاهر می شوند که به ترتیب شدت عبارتند از: کم میلی جنسی، فراموشی، درد مفاصل، تغییر خلق، احتباس مایع در انساج بدن، خشکی مهبل، تکرر ادرار، اضطراب، افسردگی، سردردهای نزله ای و خونریزی زیاد .
افزایش وزن و اختلال در خواب در ردیف نخست قرار دارند به طوری که نصف بانوان وزنشان زیاد می شود ولی باید توجه داشت که این افزایش وزن بیشتر مربوط به میان سالی است تا یائسگی، چه; وزن بانوان بین 45 تا 55 سالگی، صرف نظر از زمان یائسگی، زیاد می شود . چون زمانی که انسان رو به پیری می رود متابولیسم بدن به تدریج کم می شود بنابراین کم کردن مقدار غذا و ورزش منظم بیش از سابق اهمیت دارد (این امر شامل مردها نیز هست) .
اما اختلاف در خواب همراه با گرگرفتن و خستگی است به طوری که این دو عامل اغلب باهم هستند . گرگرفتن، بسیاری از بانوان را بیدار نگاه می دارد یعنی آنان را از خواب بیدار می کند . به طوری که بسیاری از بانوان وقتی که تحت درمان هورمون جانشین قرار می گیرند، مشکل خواب آنان کم می شود . این را هم بدانیم که در مواردی، مشکل خواب ربطی به یائسگی ندارد چون سالهای دهه های 5 و 6 عمر برای برخی از بانوان استرس آور است و ممکن است علل جسمانی دیگر که مربوط به سن بالاست، وجود داشته باشند .
این نکته مهم را نیز یادآوری کنم که نسبت دادن همه ناراحتیهای همراه با یائسگی را به کم شدن دو هورمون زنانه «استروژن » (4) و «پروژسترون » (5) ساده انگاری است . به طور مثال ادرار کردن مکرر، ارتباط با کمبود و یا نبود استروژن دارد چه; لایه خارجی مثانه تحت تاثیر این هورمون قرار می گیرد و درمان با استروژن این ناراحتی را کم می کند . اما از طرف دیگر خود سالمندی در این امر مؤثر است چه; توان ماهیچه های مربوط کم می گردد . و نیز برخی از بیماریها مانند دیابت که در اثر سالمندی ایجاد می شوند، در مثانه اثر می گذارند . پس مهم است که بانوان ناراحتیهای خود را برای تشخیص درست، بر پزشک بیان کنند .
بهترین و بدترین ایام
جای خوشحالی است ناراحتیهائی که در زمان شروع یائسگی و یا پس از آن ایجاد می شوند، پس از مدتی خوب می شوند، سالها و یا ماههایی که منجر به یائسگی می شوند (ایام پیش از یائسگی) چالش برانگیز هستند که در اغلب موارد این عوارض، مدتی پس از یائسگی فروکش می کنند . به هر حال از زمان آغاز نامیزانی قاعدگی تا قطع کامل آن، زمان بحرانی است و تقریبا شبیه زمان بلوغ است، چه تغییرات هورمونی بسیار شدید است به طوری که زندگی موقتا ناراحت کننده می شود ولی پس از آن که یائسگی آغاز گردید وضع رو به بهبود می گذارد و پس از آن اکثر بانوان در سلامت کامل به سر می برند . بدخلقی، سردرد، افسردگی و اضطراب کم می شود و گاهی به کلی از بین می رود .
پس از یائسگی، خطر پوکی استخوان زیاد می شود (منظور از پوکی استخوان کم شدن قوام و استحکام آن است) . درصورتی که مصرف مقداری قرص کلیسم و مواد غذائی کلسیم دار، استخوانها را قوی و محکم نگاه می دارند . پس از 50 سالگی مقدار کلسیم لازم از هزار میلی گرم در روز (که قبلا ضروری بود) به 1500 میلی گرم در روز می رسد . متاسفانه بسیاری از بانوان این مقدار کلسیم را چه از راه غذا و چه به صورت دارو وارد بدن خود نمی کنند .
چه باید کرد؟
روزانه سه وعده غذا میل نمائید که دارای مقداری کلسیم باشد . یک فنجان شیر کم چربی و یا ماست کم چربی و 30 گرم پنیر کم چربی و دو قرص کلسیم کافی است .
قلب خود را حفظ نمایید
همان طوری که عواطف انسانی خود را حفظ کرده اید، قلب خود را نیز حفظ نمائید . بیماری قلب مهم ترین و شاید نخستین علت مرگ پس از یائسگی است . اما بانوان نباید این پیش گوئی را جدی بگیرند و منتظر رسیدن خطر قلب شوند، بلکه باید بدانند که رژیم غذائی مناسب این خطر را به طور فاحش کاهش می دهد .
دنباله دارد
پاورقیها:
1. Isoflavons
2. Osteoporosis
3. Arthritis
4. Estroqen
5. Proqeteron