از دست دادن نزدیکان، تنش زاترین و دردناکترین رخداد زندگی هر انسانی است که چه بسا به پیدایش بحران جانکاه عاطفی و افسردگی نیز بینجامد، در فرد سوگوار احساس درد، افسردگی و اندوهی آشکار پدید می آید و درپی آن واکنش های دیگری نیز همچون احساس درماندگی، هراس، خلاء، ناامیدی، بدبینی، بی قراری، خشم، گناه، آسیب پذیری، از دست دادن تمرکز، ناامیدی و بی انگیزگی بروز می کند و بسیاری از سوگواران دچار بی اشتهایی یا پرخوری، کم خوابی یا زیاده خوابی و تغییراتی در راه رفتن و محاوره می شوند که در طول مرحله از دست دادن یا پس از آن انتظار بروز تمامی این علائم یا بخشی از آنها طبیعی است و این در حالت بخشی از روند طبیعی یک سوگواری است که به تدریج از شدت آن کاسته می شود. به طوری که پس از هفت تا 40 روز شخص سوگوار تقریبا به حال اول برمی گردد.
●چگونه مرگ عزیزان را بپذیریم
هرگاه کسی یا چیزی را که دوست می داریم از ما گرفته شود و یا به ما داده نشود معنای آن دوری و ازدست دادن است. تنها نکته مهم در درمان انواع مختلف ازدست دادن ها عمق احساس اندوه و مدت زمانی است که صرف درمان آن می شود. هرچه از دست رفته مان عزیزتر باشد شدت اندوه بیشتر است و نیز برای گذر از مرحله ای به مرحله دیگر مدت بیشتری صرف می شود. در فقدان اقوام و نزدیکان دور ممکن است سه مرحله کسب بهبود ظرف چند دقیقه به وقوع بپیوندد، درحالی که برای مرگ نزدیکان گاه سالها زمان صرف می شود. جسم، روح و ذهن آدمی بسیار آگاهند و می دانند چگونه خود را درمان کنند و این درمان چه مدت به طول می انجامد. بهتر است نیازهایشان را برای رسیدن به بهبود کامل برآورد ه کنید و به روند بهبودی اعتماد کنید.
باوجود اینکه برای ازدست دادن عزیزی ناراحت هستیم از سوی دیگر باید به زندگی خود نیز ارج نهیم و باید بپذیریم که زندگی پیوند میان دو قطب متضاد است که نمی توان یکی از آن جنبه های مثبت و منفی را نادیده گرفت یا انکار کرد و مرگ بخشی از زندگی ماست. بخشی مهم که به هستی آدمی معنا می دهد و پذیرش این را داشته باشیم که زندگی همچون گذشته جریان دارد و بدون حضور عزیز از دست رفته نیز قادر به ادامه زندگی هستیم. درک این مساله فرد سوگوار را به سمت مرحله جدیدی از زندگی سوق می دهد که به تدریج حالت جسمی و روحی او رو به بهبودی می رود.
در چگونگی مقابله با مرگ عزیزان این نکته حائز اهمیت است که به زندگی خود ارج نهیم و به خود تلقین نکنیم که عزیز از دست رفته آن قدر خوب و فوق العاده بوده که در نبودش نمی توانیم زندگی کنیم. چون این امر سبب تشدید ماتم ما می شود. بهتر است در ابتدای امر کلیه عکس ها، نامه ها و اشیای مربوط به شخص از دست رفته جمع آوری شود و تا زمان مرحله اولیه عزاداری، آنها در جایی پنهان گردد چون در این مرحله دیدن آن وسایل بسیار دردناک خواهد بود. در مرحله بعد هنگامی که فقدان او مورد قبول واقع شد و زندگی جریان عادی خود را از سر گرفت آن اشیا و مدارک خاطره انگیز را برای وداع بیرون آورده شود. چون مشاهده وسایل شخصی از دست رفته احساس نیرومندی را در سوگوار و یا سوگواران برمی انگیزد که بسیاری تا ابد وسایل را حفظ می کنند و جمعی نیز آنها را از خود دور می کنند.
●پس از فقدان چه باید کرد
واقعیت این است که در سوگ کسی نشستن احساس شخصی است و هرکس بر مبنای نیاز خود باید با فقدان مقابله کند که معمولا احساس پریشانی و اندوه و یک واکنش اجتناب ناپذیر است. هرگز فقدان عزیز فراموش نمی شود و خود سوگوار سالیان سال با یادآوردن رویاها، خاطرات و ارتباطش با عزیز از دست رفته غمگین و متاثر می شود و پس از، ازدست دادن عزیزی هر انسانی به سمت قسمت تاریک تر زندگی می رود و پس از سپری کردن مدت زمانی همه چیز دوباره تغییر می کند و فرد سوگوار به سمت روشن تر زندگی قدم می گذارد و فصل تازه ای از زندگی را آغاز می کند.
●چگونه تسلی دهیم
معمولا برای تسلی دادن افراد سوگوار اصطلاحاتی کلیشه ای به کار می رود که به نوعی تسلی بخش نیز می باشد. «این شتری است که در خانه هرکس می خوابد» ، «همه به نوبت نشسته ایم» ، «کاری است که شده! و... ولی این تسلی ها مقطعی و کوتاه مدت و لحظه ای است. صمیمیت و صداقت در ابراز همدردی و آزادگذاشتن عزادار در بیان احساسات خود می تواند از بهترین راه های تسلی خاطر باشد. پند و اندرز دادن و کوچک شمردن غم او نه تنها کمکی نمی کند بلکه با وضع روحی سوگوار کاملا مغایرت دارد. در این شرایط انجام وظایف عزادار ازجمله رسیدگی به کارهای خانه او، رسیدگی به وضعیت فرزندان و... شیوه هایی هستند که ماتم زده و مصیبت دیده را آرامش می بخشند. حضور در مجلس ترحیم، یکی از پسندیده ترین کارهای مسلمانان است چون به هر داغدار حضور پرشور دوستان و اقوام آرامش می بخشد. درصورتی که به هیچ وجه فرد داغدار آرامش نیابد، حضور یک روانشناس بر بالین او الزامی است.
●کودکان را چگونه با فقدان روبه رو کنیم
امروزه بیشتر کودکان با مساله مرگ آشنا هستند؛ ازدست دادن فرد در خانواده، همسایگی، اقوام و یا بعضا از طریق کارتون یا مرگ حیوانات خانگی و... بنابراین تفهیم و توضیح معنی مرگ برای آنان در این گونه موارد آسان تر خواهد بود. بسیاری از خانواده ها مساله مرگ را از کودکان پنهان می کنند مثلا مادربزرگ در بیمارستان مانده، پیش خدا رفته و مسایل غیرواقعی دیگر که هیچکدام درست نیست. بلکه باید به کودک با بیانی ساده و صمیمی واقعیت را گفت و به او توضیح داد که وقتی کسی می میرد، دیگر در بین ما نیست چون نمی تواند راه برود، نفس بکشد، حرف بزند، گرسنه و تشنه شود، او را به گورستان می برند و در زیر خاک پنهان می کنند و او در ذهن ما همیشه زنده است و فراموش نمی شود.
والدین دوست دارند که کودکان از درد و رنج و ترس دور نگه داشته شوند اما این احساس معنی واقعی مرگ را به طور مرموز و پیچیده برای کودکان جلوه می دهد به طوری که کودکان با ترس از مرگ یاد می کنند و سوالی نمی کنند. این حالت پرسش های بی پاسخی در ذهن کودکان ایجاد می کند که به نفع آنان نیست.
●به کودکان حقیقت را بگویید
معمولا کودکان بر این باورند که شخص فوت شده بازخواهد گشت به خصوص پدر یا مادر و پدر یا مادربزرگ. این حقیقت تلخ را یادآوری کنید که او برنخواهد گشت و سفر او بی بازگشت است و کودک را در مراسم تدفین شرکت دهید. روانشناسان معتقدند که کودکان نیز همانند بزرگسالان می بایستی دلتنگی خود را از فقدان عزیزان بیان کنند.
بگذارید که شاهد اشک ریختن شما باشند و به آنها هم اجازه دهید که اشک بریزند همین قدر که کودکان می توانند در مراسم شادی و عروسی شرکت کنند در مراسم تدفین و عزا هم می توانند شرکت کنند و با واقعیت مرگ روبه رو شوند و برگزاری مراسم را مشاهده کنند و برای آنان توضیح دهید که در مراسم تدفین همه فامیل دور هم جمع خواهند شد تا در اندوه یکدیگر شریک باشند و جزئیات مراسم را شرح دهید و چون وقتی کودک در جریان مراسم قرار می گیرد، فقدان فرد موردعلاقه اش را در جمع اقوام بهتر می پذیرد یا به تعریفی دیگر فقدان عزیز با مراسم نوعی سرگرمی تازه تلقی شده نه تنها کودک دچار استرس نمی شود بلکه از اندوه عمیق کودک نیز کاسته می شود. والدین نباید فکر کنند که شرکت در مراسم تدفین برای کودک تجربه غم انگیزی خواهد بود چون تجربه غم و شادی هر دو برای کسب مهارت های زندگی برای کودک لازم است.
منابع:
- پل کارسن. استرس در کودکان، ترجمه: هنگامه رها
- تجارب شخصی و درمان افسردگی پس از مرگ عزیزان. تالیف جان دبلیو جیمز. ترجمه: صادقی
روزنامه همشهری
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت : mohammad_43