برداشت های فردی از قرآن

آیا بیان برداشت های فردی از قرآن صحیح است؟

بهره مندی از معارف قرآن تا حدودی، گرچه برای همگان ممکن است، امّا برای فهم قرآن - به عنوان منبع اساسی معرفت دینی - نیازمندیم که ابزارهای خاص آن را پیدا کنیم و حدود استفاده از هر یک از آنها و میزان تأثیر و اعتبار آنها را بدانیم.

مهم ترین ابزارهای فهم قرآن عبارت است از:

1. ادبیات و قواعد زبان شناختی؛ برای درک سخن هر گوینده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهی از قواعد ابتدایی مربوط به زبان و لغت ضروری است. از این رو داشتن اطلاعات کافی و عمیق از ادبیات این زبان، از ضروریات است. در ادبیات نیز فهم معناشناسی واژه ها، آشنایی به علم صرف و نحو - که جایگاه ترکیبی کلمات را در ساختار جملات مشخص می سازد - و اطلاع از علم معانی بیان و بدیع - که در زیباسازی کلام حاوی قواعد مهمّی می باشند ـ بایسته است.

2. آشنا بودن به مضمون و سیاق خود قرآن؛ قرآن قراینی دارد که بعضی پیوسته و برخی ناپیوسته است و برای فهم مقصود هر گوینده، مناسب ترین شیوه آن است که سخنان گوناگون خود او را در کنار هم و مرتبط با هم بنگریم و این شیوه در ارزیابی و نتیجه گیری مفیداست.

3. سنت معصوم علیه السلام؛ از جمله شئون پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام تبیین مقاصد کتاب الهی است؛ وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ».1 علامه طباطبایی درباره این آیه می نویسد: «آیه مبارکه، دلیل بر حجّیت سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در شرح آیات قرآن کریم است».2

سنّت و سخن معصوم علیه السلام در تفسیر و تبیین قرآن، تعلیم شیوه تفسیر به مردم، تبیین تأویل و تعلیم راه یابی به بطون قرآن، نقش اساسی دارد.

4. عقل و تفکر خلاق؛ مفسّر و کسی که می خواهد از قرآن استفاده کند، باید عقل فعّال و تفکّر خلاق داشته باشد تا بتواند از این ابزار، به طور صحیح و دقیق استفاده نماید.

5. جامع نگری؛ گفتنی است که دین، مجموعه عقاید و آموزه هایی را ارائه داده که این مجموعه، بایستی با هم سازگار باشد. ازاین رو در برداشت از قرآن، باید هر مفهوم قرآنی در مجموعه آموزه های دینی - که از منابع اصلی به دست آمده - نگریسته شود. فهم عمیق معانی قرآن، نیاز به تلاش علمی بسیار دارد؛ از این رو مفسرانی موفق بوده اند که کوله باری از سابقه علمی و تحقیقی بر دوش آنان بوده است.

برای آگاهی بیشتر در این زمینه به کتاب های علوم قرآنی، مانند کتاب های زیر مراجعه شود:

1. شناخت قرآن، کمال دزفولی.

2. روش بردشت از قرآن، سیدمحمد حسینی بهشتی.

3. علوم قرآنی، محمدباقر سعیدی روشن.