(بخش دوم)
5- کم شدن آب (1) بدن و پائین آمدن (2) دمای بدن
گرچه پیری بنفسه یک فرآیند طبیعی و خوش خیم است، اما توان بدن در برابر «استرس » را دگرگون می کند به طور مثال عمل عرق کردن در برابر گرما و لرزیدن در مقابل سرما بهم می خورد و این خود، سالمندان را در تنظیم اعمالی مانند کم شدن آب و گرمای بدن، در برابر گرما و سرمای محیط آسیب پذیرتر می نماید. کم شدن آب بدن در سالمندان، مساله مشکل پیش می آورد و مزید بر علت می شود چه اصولا تمایل آنان به نوشیدن آب کم می گردد. آیا این خود پیش درآمد بیماری قند هست یا نه؟ هنوز مورد پرسش است. وقتی که انسان پیر می شود، توان مغز وی برای درک و قضاوت در مورد این که تشنه هست یا نه مشکل می گردد به طوری که احساس تشنگی نمی کند.
علامت خطر کم آبی بدن در پیرها ممکن است بروز نکند مگر به صورت تب جزئی و احساس سبکی (3) در سر.
اگر هوا خیلی گرم است و پدر یا مادر شما در بستر استراحت، باید به مقدار فراوان به آنان مایعات بنوشانید. حتی اگر لازم باشد باید با اصرار، استدعا و تقاضا این کار را انجام دهید.
کم شدن دمای بدن نیز ممکن است در پیرها از نظر دور بماند و سرما را احساس نکنند درحالی که در لمس، پوست بدن آنان سرد است در صورتی که کم شدن گرمای بدن در جوانان باعث احساس سرما می شود.
متاسفانه بسیاری از پیرها، در زمستان، در اتاقهائی زندگی می کنند که گرمای آنها زیر دمای متعارف است. بنابراین هر موقع که والدین سالخورده شما در معرض سرما قرار گرفته باشند، بدانید که گرمای بدن آنان پائین آمده است.
علامت های کم شدن حرارت بدن در پیرها ممکن است به شکل پف آلود شدن چهره و برجستگیهای جوش مانند کوچک وست بدن ظاهر شوند.
6- پرده برداری و یا پیدا کردن ناراحتی اصلی:
در اواخر حیات برای پیرها، مسائل و مشکلات، نه یک و نه دو تا، بلکه به طور گروهی پیش می آیند. به طوری که برای شخص 85 ساله فشار خون بالا، پوکی استخوانها، گلوکوم (4) یا آب سیاه چشم و آب مروارید تقریبا امر عادی است اما تشخیص آن ها مشکل و بغرنج می باشد چه یک بیماری، عارضه دیگر را می پوشاند. غالبا بیماریهای گوناگون همزمان بروز می کنند و با فرایند پیری همراه هستند و در نتیجه تفسیر علامتها بسیار دشوار می گردد. به طور مثال «آرتریت رماتوئید» که سبب تغییر شکل و تورم مفاصل می شود، شخص پیر را چنان علیل می کند که به زحمت می تواند از جای خود برخیزد و راه برود و در نتیجه درد ناحیه سینه که موقع حرکت عارض می گردد و می تواند یکی از نشانه های پربها برای تشخیص بیماری قلب باشد، ایجاد نمی گردد. ناراحتیهای دستگاه اعصاب ممکن است درد ساق پاها را که نشانی از نارسائی جریان خون است، پنهان نماید. افسردگی نیز می تواند بسیاری از بیماریها را بپوشاند و پرده بر روی آنها بکشد. یک شخص افسرده ممکن است نتواند و یانخواهد کم شدن شنوائی و تار شدن دید را بیان نماید. گاهی کم شدن وزن ممکن است نخستین نشانه ای از ناراحتی غده تیروئید و یا بیماریهای سرطانی باشد و این کم شدن وزن ممکن است به غلط به علت افسردگی تعبیر شود. بنابراین در تشخیص ناراحتی سالمندان ، ممکن است به روش کارآگاهان، تفتیش و کنجکاوی شود تا از علت اصلی ناراحتی پرده برداشته شود.
بر فرزندان فرض است که تغییر در خوردن غدا، رفتار، خواب و تخلیه مثانه در پیرها را با اهمیت تلقی کنند و نباید هر تغییری را به حساب پیری بگذارند و آن را از سالمندی بدانند. اگر والدین شما به غذا بی میل هستند، باید پیش از آن که آن را در اثر عوامل پیری بدانید، همه ناراحتیها و علل ممکن را در نظر بگیرید.
7- آموزش های اساسی
یکی از واقعیت های مهم که باید در نظر داشته باشید، این است وقتی که مشکل تندرستی پیرها را بررسی می کنید، بدانید که تقریبا همیشه تا حدودی درهم ریختگی فکری وجود دارد. بسیاری از دشواریها و مسائل پیری، نخست به شکل درهم ریختگی فکری ظاهر می شوند. بنابراین هرگونه تغییر ناگهانی در وضع روانی سالمند را باید جدی تلقی کرد و نباید همیشه آن را به حساب پیری گذاشت. از بین بسیاری از مشکلات سلامتی پیران که ممکن است در وضع روانی آنان اثر بگذارند، این موارد بیشتر مطرح هستند: کم خونی; سوء تغذیه; کم شدن شنوائی; دشواریهای بینائی; تورم پرده داخلی قلب; نارسائی کلیه و بیماریهای واگیر.
همانطوری که تغییرات روانی و هوشی و شناختی (5) باید جدی گرفته شوند، لازم است تغییرات در اعمال دستگاههای دیگر بدن که مبهم به نظر می رسند مانند شکایت از ضعف، بی قراری و نامیزانی عمومی بدن نیز جدی گرفته شوند. برخلاف بیماریهائی که در جوانان علامت های آشکار دارند و به راحتی می توان به آنها پی برد مانند درد معده، تب و سرفه. در پیران این علامتهای بیماریها به این روشنی نیستند چه در پیرها علامت ها غیر اختصاصی هستند بنابراین اگر نشانه های بیماری مبهم هستند، دلیل بر این نیست که این علامت ها و یا بیماری وجود ندارند. علاوه بر همه اینها، وقتی که تندرستی سالخوردگان را در نظر می گیریم، خیلی مهم است که علاوه بر مسائل پزشکی، طرز زندگی آنان را نیز مد نظر قرار دهیم چه گاهی عوامل روانی، اجتماعی به صورت علامت های کاذب بیماری ظاهر می شوند. بسیاری از سالمندان که ناتوان و شکننده به نظر می رسند، درهم ریختگی روانی دارند، دارای نقصان شنوائی به سبب تجمع ترشحات سفت و موم مانند داخل گوش هستند، درد کمر و پشت ممکن است به علت ساده ای باشد که گاهی از سادگی عامل درد، به آن فکر نمی کنیم یعنی کفش ناجور باشد. در بیماران سالمند به ویژه آنهایی که تنها زندگی می کنند برخی از علامت ها ممکن است به سبب عزلت و تنهائی باشد.
گاهی پزشک در تشخیص ناراحتی سالمندان در می ماند که در این صورت فرزندان بیمار باید با شرح زندگی وی پزشک را یاری نمایند. مثلا می توانند یادآور شوند که بیمار چه غذائی می خورد و احتمالا کدام داروها را مصرف می کند و نتیجه آزمایش های پیشین اگر غیر عادی بوده اند، چه بوده اند. فرضا اگر کلسترل خون بالا بوده است، و غیره، باید به پزشک گفته شود. باید از پزشک پرسیده شود آیا یک ناراحتی بیمار، ناراحتیهای دیگر او را از نظر دور نمی دارد؟ در هر صورت باید به پزشک یاری نمود تاوضع کلی بدن را از همه جهات بررسی کند و به تشخیص قطعی برسد. این نکته را در نظر داشته باشید که والدین شما هرچه پیرتر شوند، تشخیص ناراحتی آنان نیز مشکل تر می گردد.
برای تشخیص بیماری آنان، باید عناصر گوناگون در نظر گرفته شوند چه برای تشخیص بیماری آنان، دقت بیشتر از کودکان لازم است.
چه باید کرد؟
از نظر آرمانی، سالمندان، به ویژه افراد ناتوان دارای دشواریهای پزشکی مزمن، باید به وسیله پزشکی که درباره مسائل پیران تجربه کافی دارد، مورد بررسی و درمان قرار گیرند. خوشبختانه تعداد این گونه پزشکان در جامعه ما کم نیست. به هر حال والدین ما می توانند بهترین طرز درمان را از پزشکان داخلی و پزشکان خانوادگی انتظار داشته باشند. اما یک مطلب را فراموش نکنید که بهترین راهنمای تشخیص پزشک، خود بیمار است. چند نکته را یادآوری می کنیم اگر خود شما و والدین سالخورده شما به این نکته ها توجه نمائید، تشخیص به ویژه در اوایل آسان می گردد.
1- هشیار باشید
این مطلب آشکار ولی مهم و حیاتی است که والدین شما به نکته های ظریف که یادآوری کردیم، توجه دقیق نمایند چه هشیار بودن و آمادگی برای روبه رو شدن با مسائل نامنتظره نصف مبارزه است.
2- توجه به داروهائی که سالمندان مصرف می کنند
بسیاری از پیرها، زیاد دارو می خورند درحالی که غالبا تعدادی از عوارض جانبی و تداخل عمل داروها، با بیماریها اشتباه می شوند. به طور مثال داروهای خواب آور می توانند باعث کاهش هشیاری و به زمین خوردن پیرها شوند. داروهای ضد تورم که در درمان تورم مفاصل مصرف می شوند، می توانند باعث افزایش فشار خون گردند. بعضی از داروها نیز می توانند تغییراتی در خلق آنان بدهند طوری که شبیه افسردگی باشد. گاهی پزشکان دقیقا نمی دانند که بیمار سالمندشان اصلا چه داروئی مصرف می کند. وقتی مادر 75 ساله شما در یک روز هم به متخصص قلب و هم به متخصص بیماریهای رماتیسمی مراجعه می کند، و در عین حال که داروهای تجویزی آنان را مصرف می کند، از پزشک خانوادگی خود نیز نسخه می گیرد و داروهای آن را نیز می خورد بنابراین ضروری و حیاتی است که همه پزشکان وی، دقیقا از داروهائی که او مصرف می کند، آگاهی داشته باشند. خواه داروهائی که پزشکان تجویز کرده اند و خواه خود او از داروخانه گرفته است مانند داروهای سرماخوردگی، شربت سینه، ملین ها، ویتامین ها و غیره، گاهی پزشک از بیمار سالمند خود می خواهد که داروهای مصرفی را همراه خود آورده و به وی نشان دهد. چه بسا که پزشک با شگفتی می بیند که بیمار یک کیسه بزرگ از داروهای گوناگون را روی میز وی می چیند.
3- نگذارید مادر و پدر سالمند شما دچار رنج و محنت شود
گاهی سالخوردگان از اظهار ناراحتی که به نظر آنان مخمصه آمیز و اضطراب آور است، مانند ناتوانی در نگاهداری ادرار، ناتوانی جنسی، درهم ریختگی (6) فکری، کم شدن حافظه، لرزش و افسردگی خودداری می کنند. در این صورت اشتباه محض است تصور کنیم چون پزشک ما، ماهر و دقیق و نکته سنج است می تواند بدون اطلاع کامل از وضع بیمار به تشخیص درست برسد.
ناتوانی جنسی ممکن است هیچ علتی نداشته باشد جز استرس اما وقتی که همراه با علامت های دیگر باشد، می تواند نشانه ای از بیماری عروقی، نقص هورمونی و یا بیماری قند باشد. همینطور ناتوانی نگاهداری ادرار در مردها می تواند نشانه ای از بزرگی غده «پروستات » ، عفونت مجاری اداری و یا اختلال عصبی باشد.
اگر والدین سالمند شما بی تفاوت، مایوس و افسرده است، نیاز به مشاوره روان شناس و یا روان پزشک دارد. گاهی اصلا هیچ چیز لازم نیست جز این که از خوردن بعضی داروها خودداری نماید.
4- سالمندان را باید تشویق کرد که درد خود را اظهار نمایند
و این نکته را باید به آنان تلقین کرد که درد کشیدن و دم برنیاوردن قهرمانی نیست، بلکه به خطر انداختن تندرستی است. چون که می دانیم گاهی پیرها درد خود را پنهان می دارند چه می ترسند که آنان را بهانه گیر بدانند یا این که آنان را به بیمارستان و یا خانه سالمندان بفرستند. پس باید به هر نحوی هست به پدر و مادر پیر حالی کرد که اظهار کامل درد برای بهبود وضع ایشان است نه نشانه ای از گله مندی و بهانه گیری.
5- حدس نزنید
به دقت به تغییر وضع و تغییر علامت های ناراحتی والدین خود توجه نمائید و آن را به پزشک اطلاع دهید. اگر کوچکترین تغییری هم در وضع آنان پیدا شود غیر عاقلانه خواهد بود که حدس بزنیم این تغییر علامت ها مربوط به بیماری و ناراحتی پیشین است. مثلا نباید در کسانی که دچار زخم معده هستند، تصور کنیم که همه ناراحتیهای معده مربوط به زخم موجود است در صورتی که درد معده معانی زیادی دارد و نشانه ای از مسائل و دشواریهای گوناگون است. وقتی که علامت ها تغییر می کنند، باید آن را به طور دقیق به پزشک اطلاع داد.
6- هر ناراحتی و علامتی را به پیری نسبت ندهید
گاهی افراد خانواده ممکن است چنین پندارند که فراموشی پیران عادی است. نگذارید خود شما یا والدین پیر شما چنین افسانه هائی را باور داشته باشند. گرچه در پیری قوای انسان نقصان می یابند ولی نه آنچنان است که نزول فکری و حتی فراموشی را کلا از پیری بدانیم، بلکه باید والدین سالمند خود راتشویق نمائید که به تقویت نیروهای خود، به ویژه نیروی فکری علاقمند باشند و نه تنها به نزول آنها نیندیشند، بلکه در فکر پیشرفت آنها نیز باشند. نگذارید والدین سالخورده شما درد کمر یا کم شنوائی را بهای عمر طولانی بدانند و چنین پندارند که گذشت ایام آن عوارض را درمان ناپذیر کرده است چه بسیاری از این عوارض قابل پیش گیری و درمان پذیر هستند. وقتی که در شک و تردید هستید، بگذارید پزشک نتیجه گیری کند نه شما. می توانید از پزشک بپرسید که عوارض مادر یا پدر 82 ساله شما صرفا به سبب پیری است و غیر قابل پیش گیری و یا قابل پیش گیری است که در این صورت می توانید از عوارض والدین پیر خود جلوگیری نمائید.
7- کمک کنید که والدین پیر شما نترسند
گاهی بیماران سالمند علامت های بیماری خود را پنهان می کنند برای این که از آنچه که ممکن است پزشک تشخیص بدهد، می ترسند. این قابل فهم است وقتی سایه مرگ و لو از افق دوردست ظاهر شود، افراد پیر ممکن است هرگونه ناراحتی مثلا درد و یا توده نسج غیر عادی در بدن را نشانه ای از پایان کار و رسیدن به آخر خط بدانند و برای این است که احتمالا برخی از ناراحتیها را پنهان می کنند. اما وقتی که مورد محبت، مواظبت و دقت قرار گیرند، این ترس رفع می گردد.
باید همیشه به این نکته توجه کنیم که دانستن علامت های پنهانی، به پزشک یاری می رساند و این همواره به سود بیمار است که همه نشانه ها به طور روشن در اختیار پزشک قرار داده شوند.
پی نوشت ها:
1. Dehydration
2. Hypot
hermia
3. Liqhtheadedness
4. Glaucama
5. Coqnitive
6. Cofusion
